Wit-Rusland: verschil tussen versies

Рэспубліка Беларусь Respoeblika Belaroes
(Details) (Details)
[[Bestand:|266px|Kaart]]
Basisgegevens
Officiële landstaal	Wit-Russisch, Russisch
Hoofdstad	Minsk
Regeringsvorm	Presidentiële republiek
Religie	Russisch Orthodox 80%
Oppervlakte	207.600 km²[1] (-% water)
Inwoners	9.503.807 (2009)[2] 9.477.918 (2020)[3] (0000045655 45,7/km² (2020))
Overige
Volkslied	My Belaroesy
Munteenheid	Wit-Russische roebel (BYR)
UTC	+2 (zomers: +3)
Nationale feestdag	3 juli (onafhankelijkheidsdag)
Web | Code | Tel.	.by | BLR | 375
Voorgaande staten
Sovjet-Unie 1991
Detailkaart
[[Bestand:|266px|Kaart van Wit-Rusland]]
Portaal    Landen & Volken

Wit-Rusland (Wit-Russisch: Беларусь, Belarus, ook getranslitereerd als Belaroes; Łacinka: Biełaruś; Russisch: Беларусь) is een republiek in Oost-Europa. Het land was samen met Rusland en Oekraïne een van de oorspronkelijke Sovjet-republieken. Wit-Rusland verklaarde zich onafhankelijk op 19 september 1991. De hoofdstad is Minsk.

Naam

Zie Wit-Rusland (naam) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De benaming Belarus, met de klemtoon op de laatste lettergreep, is afkomstig van de Russische woorden Белая (Belaja, dat wit betekent) en Русь (Roes', Roethenië), een oude historische benaming voor het gebied waar Oost-Slaven woonden. Dit gebied werd traditioneel onderverdeeld in Wit-Roethenië (grotendeels het huidige Wit-Rusland), Zwart-Roethenië (een gebied in het zuidwesten van Wit-Rusland), en Rood-Roethenië (een gebied in Polen en Oekraïne). Later werd de naam Roethenië beperkt tot het huidige gebied Transkarpatië in Oekraïne, terwijl Roes' meer als synoniem voor (Groot-)Rusland werd genomen. De Nederlandse benaming Wit-Rusland is derhalve een letterlijke (zij het historisch gezien niet geheel correcte) vertaling van Belarus. In officiële teksten wordt in het Nederlands de naam Belarus gebruikt.

Sommige Wit-Russen maken echter bezwaar tegen het gebruik van de term Wit-Rusland als vertaling van Белая Русь, omdat dit in hun ogen een associatie heeft met het imperialisme van Rusland in de tsarentijd en het Sovjettijdperk, terwijl het eigenlijk betrekking op Wit-Roethenië zou moeten hebben.

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Wit-Rusland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Wit-Russische gebieden maakten sinds de veertiende eeuw deel uit van Litouwen en daarmee sinds 1569 tot Polen-Litouwen. Met de Poolse Delingen (1773/1793/1795) kwam het gebied aan Rusland. In 1922 werd het een deelstaat van de Sovjet-Unie (Wit-Russische SSR), waarvan het zich in 1990/1991 losmaakte. Wit-Rusland was een van de oprichters van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten. In 1994 kwam de huidige president Aleksandr Loekasjenko aan de macht. Deze maakt zich onder andere sterk voor een unie van Rusland en Wit-Rusland.

Mensenrechten

Amnesty International meldde in het Jaarboek 2008: "De hetze tegen burgerbewegingen duurde voort. Elke vorm van openbare activiteit die niet was goedgekeurd door de staat, waaronder geloofsbelijdenis, was strafbaar en de vrijheid van meningsuiting, vereniging en vergadering werden met voeten getreden. Oppositieactivisten kregen langdurige gevangenisstraffen omdat ze op vreedzame wijze hun mening hadden geuit, en activisten werden lastiggevallen en krachtens het Wetboek van bestuursrecht aangeklaagd wegens lichte vergrijpen; ook kregen ze boetes opgelegd en werden ze korte tijd gedetineerd. Mensenrechtenorganisaties en oppositiebewegingen hadden de grootst mogelijke moeite zich te laten registreren en activisten werden vervolgd omdat ze namens niet-geregistreerde organisaties handelden. Wit-Rusland bleef het enige land in Europa waar gevangenen terechtgesteld worden." ^[4]

Bestuurlijke indeling

Zie Voblasten van Wit-Rusland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bestuurlijk is Wit-Rusland opgedeeld in zes voblasten (provincies) en de hoofdstad Minsk. De voblasten zijn onderverdeeld in rayons (districten).

De huidige indeling is opgezet in 1957 als oblasten. Na de onafhankelijkheid werd deze indeling overgenomen met als enig verschil dat het Russische oblast werd veranderd in het Wit-Russische voblast.

Demografie

• Inwoners: 9.477.918 (2020) (0000045655 45,7/km² (2020))
• Bevolkingsgroei: -0,11% (2004)
• Bevolkingsgroepen: Wit-Russen 81,2%, Russen 11,4%, Polen 3,9%, Oekraïners 2,4%, Joden 0,3%^[5]
• Talen: Wit-Russisch, Russisch (officiële talen), Pools
• Religie: Wit-Russisch-orthodox en Russisch-orthodox 80%, rooms en oosters-katholiek 7%, protestanten ca. 2,7%, joden en moslims.

Geografie

• Grenzen: 3098 km, waarvan met Letland 141 km, Litouwen 502 km, Polen 605 km, Rusland 959 km, Oekraïne 891 km

Wit-Rusland kreeg zijn huidige vorm in 1946 (toen nog Wit-Russische SSR geheten).

Enkele steden in Wit-Rusland zijn:

• Brest
• Hrodna
• Minsk
• Homel
• Vitebsk

Rivieren in Wit-Rusland zijn:

• Dnjepr
• Memel
• Pripjat
• Westelijke Dvina

Bezienswaardigheden

• Woud van Białowieża
• Kasteel Mir
• Kasteel van Njasvizj Architectonische, residentiële en culturele complex van de familie Radziwill in Njasvizj
• Geodetische boog van Struve

Economie

Wit-Rusland is economisch sterk afhankelijk van Russische steun. Rusland levert voordelig aardolie; daarvoor in ruil kunnen de Russen gratis gebruikmaken van pijpleidingen onder de Wit-Russische bodem (zie ook Wit-Russisch-Russisch gasconflict). De Wit-Russische economie is nog sterk op de communistische leest geschoeid met een groot aantal staatsbedrijven en strenge regelingen. De inflatie is de laatste jaren sterk afgenomen: van 42,8% in 2003 tot 10.3% in 2006.^[6]

• Munteenheid: 1 Wit-Russische roebel (BYR) = 100 kopeken; koers (2005): 1 BYR = euro 0,00038 ;
• BNP: 28,7 miljard US$ (2870$ per persoon)
• groei BNP: 6,1% (2003)
• Export: $16,14 miljard (2005)(machines en metaalproducten 34%, chemie- en aardolieproducten 22,5%, lichte industrie 9,5%)
• Exportpartners: Rusland (54,5%), Oekraïne (5%), Duitsland (3,5%), Polen (3,5%)
• Import: $16,94 miljard (2005) (chemie- en aardolieproducten 34%, machines en metaalproducten 26%)
• Importpartners: Rusland (56,5%), Duitsland (10,5%), Oekraïne (6%)

Politiek

Hoewel er formeel een volksvertegenwoordiging en een gekozen president is, wordt Wit-Rusland toch over het algemeen gezien als een dictatuur of autocratie onder president Aleksandr Loekasjenko. De huidige grondwet is op hem toegesneden, en de laatste parlementsverkiezingen (2000) en presidentsverkiezingen (2001) gingen gepaard met grove tegenwerking van de campagne van de oppositie, het niet toelaten van waarnemers en mogelijke stemfraude.

Bij de presidentsverkiezingen van 2001 (gewonnen door Loekasjenko met 75,65 procent tegen respectievelijk 15,65 procent voor tegenkandidaat Oeladzimir Hontsjaryk en 2,48% voor tegenkandidaat Sjarhej Hajdoekevitsj^[7]) beweerde de oppositie dat 1/3 van de stemmen vervalst was. Ook zijn vele kranten en tijdschriften gesloten wegens 'belastering van de president'. Nadat op 17 oktober 2004 77,3 procent van de bevolking via een referendum gestemd had voor aanpassing van de grondwet kon president Loekasjenko zich in 2006 verkiesbaar stellen voor een derde ambtstermijn. Volgens onafhankelijke berichtgevers was de uitslag van het referendum frauduleus.

Op (19 maart 2006) werden presidentsverkiezingen gehouden. President Loekasjenko won de verkiezingen geheel naar verwachting met meer dan 80% van de stemmen. Ook deze uitslag is volgens sommige onafhankelijke waarnemers vervalst. De dagen na de verkiezingen verzamelden duizenden demonstranten zich op het Oktoberrevolutieplein in de hoofdstad Minsk. De demonstranten werden na enkele dagen met veel geweld door de ordebewakers van gemeentelijke politie en federale KGB van het plein verjaagd.

De Wit-Russische KGB is nog een belangrijke steunpilaar van de huidige regering. Feliks Edmoendovitsj Dzerzjinski, oprichter van de Tsjeka, geldt als nationale held van Wit-Rusland.

• Staatshoofd: president Aleksandr Loekasjenko
• Minister-president: Sjarhej Sidorski

President

Zie Presidentsverkiezingen in Wit-Rusland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het staatshoofd van Wit-Rusland is de president. Hij wordt op directe wijze voor een periode van vijf jaar gekozen. Loekasjenko werd in 1994 tot president gekozen en liet zijn ambtstermijn in 1996 via een referendum verlengen tot 2001. In 2001 werd hij herkozen. Omdat een president volgens de Wit-Russische grondwet niet meer dan twee termijnen aan de macht mag zijn, hield Loekasjenko op 21 oktober 2004 (dezelfde dag als de parlementsverkiezingen) een referendum waarin hij het volk vroeg een grondwetswijziging door te voeren om het termijnenlimiet af te schaffen. Een ruime meerderheid van de bevolking (79,42%) was vóór de grondwetswijziging die daarna werd doorgevoerd. Internationale waarnemers beoordeelden dat er gefraudeerd was.

Premier en Raad van Ministers

De premier is voorzitter van de Raad van Ministers. De leden moeten lid zijn van het parlement en worden door de president benoemd.

Volksvertegenwoordiging

De volksvertegenwoordiging (Nationale Assemblée) bestaat uit een lagerhuis en een hogerhuis. Het lagerhuis heet Huis van Afgevaardigden en bestaat 110 leden. Daarnaast is er een uit 64 leden bestaand hogerhuis, de Raad van de Republiek. De leden van het Huis van Afgevaardigden worden voor een periode van 4 jaar gekozen. 56 Leden van de Raad van de Republiek worden indirect gekozen, terwijl 8 door de president worden benoemd.

Rechterlijke macht

De rechterlijke macht bestaat uit het vieze flikkers.

Politieke partijen

De macht en invloed van politieke partijen in Wit-Rusland is zeer gering. Het parlement bestaat grotendeels uit "partijlozen" die achter het beleid van Loekasjenko staan. Daarnaast zijn er 3 partijen in het parlement die het regeringsbeleid steunen:

• Communistische Partij van Wit-Rusland (8 zetels)
• Agrarische Partij van Wit-Rusland (3 zetels)
• Liberaal-Democratische Partij van Wit-Rusland (1 zetel)

Partijen die niet in het parlement vertegenwoordigd zijn, maar wel achter het beleid van Loekasjenko staan:

• Wit-Russische Socialistische Sportieve Partij
• Republikeinse Partij van de Arbeid en Gerechtigheid

De oppositie is niet in het parlement vertegenwoordigd. De belangrijke alliantie van oppositiepartijen is de Volkscoalitie 5 Plus, bestaande uit vijf partijen, zoals het Wit-Russisch Volksfront en de Verenigde Burgerspartij van Wit-Rusland.

Oppositieleiders

• Oeladzimir Hontsjaryk
• Aljaksandr Milinkevitsj
• Aljaksandr Kazoelin

Zie de categorie Belarus van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.