Mens van Vitruvius en Vitruviusman: verschil tussen versies

Een Vitruviusman (of Man van Vitruvius) is een tekening of beeltenis van de mens met de door Vitruvius opgestelde conventies voor lichaamsverhoudingen. De bekendste Vitruviusman komt van een tekening van Leonardo da Vinci van omstreeks 1490.

De tekening van Leonardo

De tekening van Leonardo was één van de ongeveer 60 illustraties die hij maakte voor De divina proportione, een traktaat van de wiskundige Luca Pacioli.^[1] Leonardo baseerde zich op de beschrijvingen van Vitruvius maar hij voerde empirisch onderzoek uit voordat hij de tekening maakte. De tekening wordt ingedeeld bij het anatomisch onderzoek waar Leonardo dan al enige tijd mee bezig is. Voorafgaand aan de tekening nam hij systematisch lichaamsmaten van mannen op. Proportieleer werd in deze tijd meer toegepast, onder meer door Leone Battista Alberti, die er een canon (de statua) over naliet.

De tekening wijkt enigszins af van de conventies die Vitruvius als:

• Homo ad circulum (mens in cirkel)
• Homo ad quadratum (mens in vierkant)

definieerde; "Bij de maten volgens de metrologische conventie van de antieken, plaatste Leonardo vraagtekens. ^[2] Voor het centrumpunt nam hij voor de homo ad circulum de navel (volgens de conventies) maar voor de homo ad quadratum de genitaliën.

Het 344 bij 245 mm grote origineel van de tekening is in bezit van de Accademia in Venetië.^[3]

De tekening geldt als een schoolvoorbeeld voor het streven naar wiskundige exactheid in de kunst. Het bijschrift van de tekening is opgesteld in spiegelschrift, zoals het leeuwendeel van de nalatenschap van Leonardo. De negende regel van het onderschrift luidt: Van de haarwortels tot de onderkant van de kin is het een tiende deel van de totale lengte;...^[4]

De Vitruviusman van Leonardo wordt vaak gebruikt om de gulden snede aan te duiden. Ook wordt hij vaak genoemd in verband met een pentagon of een pentagram. Er is geen bewijs dat Leonardo zich bewust was van deze relaties. De pentagramverwijzing is mogelijkerwijs een verwarring met de pentagram-man van Agrippa.

Volgens Leonardo's notitie in de bijgaande tekst, geschreven in spiegelschrift, is de tekening gemaakt als studie-voorbeeld van het (mannelijke) menselijk lichaam, zoals beschreven door Marcus Vitruvius Pollio:

• Een palm is de breedte van 4 vingers.
• Een voet is de breedte van 4 palms. (12 ").
• Een kubit is de breedte van 6 palms.
• Een pas is de breedte van 4 kubits.
• De lengte van de man is 4 kubits. (24 palms).
• De lengte van zijn "b(r)accia aperte" (uitgestrekte armen) is gelijk aan zijn lengte.
• De afstand van de haargrens tot de onderkant van de kin is een 10-de van de lengte van de man.
• De afstand van de kruin tot de onderkant van de kin is een 8-ste van de lengte van de man.
• De afstand van onderin de nek tot de haargrens is een 6-de van de lengte van de man.
• De maximale breedte van de schouders is een kwart van de lengte van de man.
• De afstand van het midden van de borstkas tot de kruin is een kwart van de lengte van de man ("quarto parti de l'uomo").
• De afstand van de elleboog tot aan de vingertop is een kwart van de lengte van de man.
• De afstand van de elleboog tot aan de oksel is een 8-ste van de lengte van de man.
• De lengte van de hand is een 10-de van de lengte van de man.
• De afstand van de onderkant van de kin tot de neus is een 3-de van de lengte van het hoofd.
• De afstand van de haargrens tot de wenkbrauwen is een 3-de van de lengte van het hoofd.
• De lengte van het oor is een 3-de van de lengte van het hoofd.
• De lengte van de voet van de man is een 6-de van zijn lengte.

De in spiegelbeeld geschreven bijgaande tekst van Leonardo da Vinci op de tekening Vitruviusman (Vitruvian man) luidt:

• "Vetruvio architecto mecte nella sua op(er)a d'architectura , che le misura de l'homo sono della natura
• "Vitruvius, de architect schrijft in zijn werk over de architectuur, dat de maten van het menselijk lichaam volgens de natuur
• distribuite inquesto modo certo, che 4 digita è 1 palmo, et 4 palmi fa 1 pie, et 6 palmi fa un chubito, 4
• zeker zo verdeeld zijn, dat 4 vingers is een palm, en 4 palmen is een voet, en 6 palmen zijn een cubit, 4
• cubits fa 1 homo, he 4 chubits fa 1 passo, he 24 palmi fa 1 homo, consequente mesure sonne sua 96 digti
• kubit zijn samen de lengte van de hoogte van de man en 4 kubit is 1 pas, 24 (2 X 12) palmen is (de lengte van) een man, waaruit volgt, dat zijn lengte 96 vinger-breedtes is.
• Als je je benen zover spreidt, dat je lengte 1/14-de minder wordt en je je armen zover opheft, dat je middelvingers het niveau van je kruin bereiken, moet je weten, dat het centrum van de uitgespreide benen in de navel valt en dat de ruimte ("spatie")
• (Regel 6) tussen de benen een gelijkbenige 3-hoek vormt.("triangolo equalatero")
• (Regel 5 en 6 horen bij elkaar) (De top van de cirkel in de tekening doorsnijdt daar de tekst).

• Tekening.

• (Regel 7 bevat maat-streepjes) (4 vingers en 24 palmen).
• (Regel 8) De lengte van 's mans uitgestrekte armen is gelijk aan zijn hoogte.
• ("Largo ape(r)te l'homo nel è b(r)accia,quato è la sua altezza").
• (Regel 9) Van de haargrens tot de onderkant van de kin ("il mento") is een 10-de van 's mans hoogte;
• Van de onderkant van de kin tot zijn kruin is een 8-ste van zijn hoogte;
• Van de bovenkant van de borstkas (zie streepje) tot de kruin is een 6-de van de man.
• Van de bovenkant van de borstkas tot de haargrens is een 7-de van de hele man.
• (Regel 10) ("Ta di lanpe he l'octuano")
• Van de tepels tot de kruin is een kwart (4-de gedeelte) van de man.
• Van de elleboog tot de top van de hand is het 5-de gedeelte van een man;
• En van de elleboog tot de hoek van de oksel is een 8-ste gedeelte van de man.
• De (lengte van de) gehele hand hand is een 10-de gedeelte van de man;
• Het begin van de genitaliën geeft de (1/2) helft van de man weer.
• (Regel 14) ("....la decima parte de l'homo il memb(r)o virile....")
• (Regel 15) De voet (lengtemaat) is het 6-de gedeelte van de man. ("Pie sia la sectima parti de l'homo.") (24 palmen = 6 voet)
• Van de voetzool tot net onder de knie is een kwart (1/4 gedeelte) van de man.
• (Regel 17) Van de kin tot de neus en van de haargrens tot de wenkbrauwen is, in ieder geval hetzelfde, en net als het oor, 1/3 van het gezicht.

• Leonardo da Vinci : "Non mi segua chi non è matematico nelli principi"

Overige

In 1511 verscheen in de eerste gedrukte versie van De architectura (van Vitruvius) in het Latijn. Hierin werden twee tekeningen gebruikt om de Man van Vitruvius uit te beelden.^[5]

In 1521 verscheen in een Italiaanse vertaling van De architectura een houtsnede die een Vitruviusman uitbeeldt. Deze heeft buiten proportie vallende voeten en handen om hem in zowel het vierkant als de cirkel te kunnen plaatsen.^[5]

De Man van Vitruvius komt voor op de Italiaanse versie van de 1 euromunt.

^[bron?]

Zie de categorie Vitruvian Man van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

1. ↑ Leonardo da Vinci - Sherwin B. Nuland ISBN 9050185789
2. ↑ Leonardo da Vinci: Alle schilderijen en tekeningen - Frank Zöllner ISBN 3822826340
3. ↑ Leonardo da Vinci - Charles Nicholl ISBN 9071206831
4. ↑ Notities - Leonardo da Vinci (samengesteld door H. Anna Suh) ISBN 1405464151
5. ↑ ^{a b} Universiteit van Stanford