Vals (muziek): verschil tussen versies

Vals (in tegenstelling tot zuiver) is een term die vaak ten onrechte wordt gebruikt in de muziek. Wat voor de een vals klinkt hoeft beslist in andere oren niet vals te klinken. Een voorbeeld daarvan is de Bulgaarse volksmuziek, die bij westerlingen vals overkomt, doch bij de Bulgaren zelf dat effect niet heeft.

Het begrip vals valt uiteen in:

Objectief vals

Een samenklank is objectief vals als de frequentie-waarden van de losse tonen geen veelvouden of een eenvoudige breukrelatie tot elkaar hebben. Men spreekt van objectief zuiver of objectief rein als dit wel het geval is. 100 Hz en 150 Hz zijn objectief rein, 103 Hz en 160 Hz zijn objectief vals. Opvallend is dat in onze gebruikelijke huidige gelijkzwevende stemming alle toonverhoudingen op het octaaf na objectief vals zijn. Door gewenning echter ervaren wij de kleine afwijkingen als zuiver.

Het zal duidelijk zijn dat een verkeerde dan wel niet gestemde piano, een zanger(es) die op een verkeerde toon inzet of 'te hoog' of 'te laag' zingt of een verkeerde stemming binnen een ensemble een vals of ongewenst geluid geeft. Iedereen heeft het er dan over dan de muziek vals is. Bij samenspel moeten de verschillende instrumenten of stemmen (maar dat kan er ook 1 zijn) op dezelfde referentietoon gestemd zijn om niet als vals te worden bestempeld. Daarbij moet er dan nog gelden dat de valsheid niet het gevolg is van een opdracht van de componist.

Subjectief vals

In sommige muziekstijlen noteert de componist zodanige akkoorden dat de uiteindelijke muziek vals in de oren klinkt. Aangezien de componist dit zelf bedoeld heeft is er geen sprake van valse muziek maar van het gebruik van een dissonant (of meerdere natuurlijk). Ook in volksmuziek komt dit voor, terwijl daarvan soms geen enkele noot op papier staat. Deze muziek klinkt bij de ene groep mensen toch vals, terwijl anderen deze akkoorden als 'normaal' horen.

Toch zijn we er dan nog niet. Vals zingen kan ook gebruikt worden om een bepaald effect te verkrijgen. André Hazes zong bij zijn droevige liederen net onder de juiste toon; het effect is dan dat de muziek droeviger klinkt. Een tegenovergesteld voorbeeld zijn de toetsinstrumenten van Supertramp; deze zijn uitermate zuiver gestemd, maar geeft toch een afwijkend geluid. Ten slotte componeerde Claude Debussy muziek, die door de stapeling van dicht bij elkaar liggende noten zweverig overkomt. Veel muziekwerken van de Russische componist Alfred Schnittke zal het ongeluisterd oor ook als vals doen overkomen.

Het blijkt in alle gevallen dat oren en uiteindelijk de hersenen (dus ook de instelling en culturele achtergrond) van de luisteraar toch het definitief oordeel vellen.

Off-key

Zie off-key voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Off-key is een stemming (muziek) van een muziekinstrument, waarbij de snaren opzettelijk een klein stukje hoger of lager gestemd worden om de klankkleur van akkoorden te veranderen of te versterken.

Zie ook

• Beating
• Inharmoniciteit
• Microtonale muziek
• Objectief rein
• Reine stemming
• Sext, waarom de reine grote sext in de majeurtoonladder en de de reine kleine sext in de mineurladder consonant zijn.
• Somtoon
• Verschiltoon