Thalattoarchon: verschil tussen versies
k Opruimen dubbele sjabloonparameters met findargdups |
|||
| (7 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 27: | Regel 27: | ||
==Naamgeving== |
==Naamgeving== |
||
Het taxon werd in 1997 ontdekt door Jim Holstein in de Fossil Hill-afzetting van de Favretformatie in de Favret Canyon, Augusta Mountains, [[Pershing County]], [[Nevada (staat)|Nevada]]. Het skelet werd met een helikopter verwijderd. |
|||
De [[typesoort]] ''Thalattoarchon saurophagis''<ref>{{Citeer web |url=https://blog.everythingdinosaur.com/blog/_archives/2013/01/13/thalattoarchon-saurophagis-apex-predator-of-the-mid-triassic.html |titel=Thalattoarchon saurophagis - An Ichthyosaur from Nevada |achternaam=Mike |datum=2013-01-13 |bezochtdatum=22-02-2023 |werk=blog.everythingdinosaur.com |taal=en-US}}</ref> (wat in het Grieks 'sauriëretende heerser van de zee' betekent) werd ontdekt in 2008 in de Fossil Hill Member van de Favret Formation in de Favret Canyon, Augusta Mountains, [[Pershing County]], [[Nevada (staat)|Nevada]] en formeel beschreven in 2013 door Nadia Fröbisch, Jörg Fröbisch, Paul Martin Sander, Lars Schmitz en Olivier Rieppel. Het is bekend van één [[skelet]], [[holotype]] '''FMNH PR 3032''', bestaande uit een gedeeltelijke [[schedel]], [[wervelkolom]], [[Bekken (anatomie)|bekken]]beenderen en delen van de achtervinnen. |
|||
De [[typesoort]] ''Thalattoarchon saurophagis'' werd in 2013 benoemd door Nadia Fröbisch, Jörg Fröbisch, Paul Martin Sander, Lars Schmitz en Olivier Rieppel. In het [[Grieks]] betekent de soortnaam 'sauriëretende heerser van de zee'<ref>{{Citeer web |url=https://blog.everythingdinosaur.com/blog/_archives/2013/01/13/thalattoarchon-saurophagis-apex-predator-of-the-mid-triassic.html |titel=Thalattoarchon saurophagis - An Ichthyosaur from Nevada |achternaam=Mike |datum=2013-01-13 |bezochtdatum=22-02-2023 |werk=blog.everythingdinosaur.com |taal=en-US}}</ref> van ''thalatttè'', "zee", ''archoon'', "heerser", ''saura'', "hagedis" en ''phagein'',"eten". |
|||
De soort is bekend van één [[skelet]], [[holotype]] '''FMNH PR 3032''', bestaande uit een gedeeltelijke [[schedel]], [[wervelkolom]], [[Bekken (anatomie)|bekken]]beenderen en delen van de achtervinnen. |
|||
== Beschrijving == |
== Beschrijving == |
||
''Thalattoarchon'' was een ichthyosauriër met een groot [[Lichaam (biologie)|lichaam]], dat minstens 8,6 meter lang was en 4,3 ton woog. Het enige bekende skelet van ''Thalattoarchon'' is onvolledig, maar op basis van andere vroege ichthyosauriërs kan worden afgeleid dat |
''Thalattoarchon'' was een ichthyosauriër met een groot [[Lichaam (biologie)|lichaam]], dat minstens 8,6 meter lang was en 4,3 ton woog. |
||
Het enige bekende skelet van ''Thalattoarchon'' is onvolledig, maar op basis van andere vroege ichthyosauriërs kan worden afgeleid dat hij een langwerpig lichaam met een zwak ontwikkelde staartvin bezat. ''Thalattoarchon'' wordt gediagnosticeerd door een enkel onderscheidend kenmerk, [[autapomorfie]], dat uniek is onder ichthyosauriërs: grote, overdwars afgeplatte tanden die twee snijkanten dragen en die gladde tandkronen hebben. De meeste latere ichthyosauriërs hebben veel kleinere kegelvormige tanden. De ichthyosauriër ''[[Himalayasaurus]] tibetensis'' uit het Laat-Trias heeft ook grote tanden met snijranden, maar kan worden onderscheiden van ''Thalattoarchon saurophagis'' door de aanwezigheid van groeven over de oppervlakken van de tandkronen. |
|||
[[File:Thalattoarchon Holotype FMNH.jpg|left|thumb|Schedel van het holotype]] |
[[File:Thalattoarchon Holotype FMNH.jpg|left|thumb|Schedel van het holotype]] |
||
''Thalattoarchon'' lijkt qua uiterlijk sterk op ''[[Cymbospondylus]]'', een andere grote ichthyosauriër uit het Midden-Trias, maar verschilt doordat hij een kop heeft die ongeveer twee keer zo groot is als die van ''Cymbospondylus'' ten opzichte van zijn lichaam, een ontbreken van een inham aan de onderste slaapzone, een bovenste tandenrij die tot achter de voorrand van de oogkas reikt en ribfacetten die niet afgeschuind zijn door de voorrand van het wervellichaam. |
''Thalattoarchon'' lijkt qua uiterlijk sterk op ''[[Cymbospondylus]]'', een andere grote ichthyosauriër uit het Midden-Trias, maar verschilt doordat hij een kop heeft die ongeveer twee keer zo groot is als die van ''Cymbospondylus'' ten opzichte van zijn lichaam, een ontbreken van een inham aan de onderste slaapzone, een bovenste tandenrij die tot achter de voorrand van de [[oogkas]] reikt en ribfacetten die niet afgeschuind zijn door de voorrand van het wervellichaam. |
||
De langste bewaarde tand heeft een lengte van twaalf centimeter. |
De langste bewaarde [[tand]] heeft een lengte van twaalf centimeter. |
||
== Fylogenie == |
== Fylogenie == |
||
| Regel 121: | Regel 127: | ||
}} |
}} |
||
}} |
}} |
||
}} |
}} |
||
Andere analyses plaatsen hem in de [[Cymbospondylidae]]. |
|||
==Levenswijze== |
==Levenswijze== |
||
Men |
Men dacht in 2013 dat ''Thalattoarchon'' een van de eerste mariene macroroofdieren was die in staat was prooien te eten die qua grootte vergelijkbaar waren met zichzelf, een ecologische rol die kan worden vergeleken met die van moderne [[orka]]'s. ''Thalattoarchon'' leefde vier miljoen jaar na de eerste verschijning van ichthyosauriërs in het Vroeg-Trias en is daarom het oudst bekende mariene [[Reptielen|reptiel]] dat een toproofdier was. Het leefde acht miljoen jaar na de [[Perm-Trias-massa-extinctie]], wat wijst op een snel herstel van mariene [[Ecosysteem|ecosystemen]] na het massale uitsterven. |
||
In 2021 wees men erop dat het onwaarschijnlijk was dat ''THhalattoarchon'' zich specialiseerde in het aanvallen van grote prooien omdat die nu eenmaal lastiger te doden waren. Bij voorkeur zouden jonge dieren gegeten zijn. Aanvallen op grote dieren zouden uitgevoerd kunnen zijn door jachtgroepen maar er zijn geen verdere aanwijzingen voor zulk een sociaal gedrag.<ref>P. Martin Sander; Eva Maria Griebeler; Nicole Klein; Jorge Velez Juarbe; Tanja Wintrich; Liam J. Revell; Lars Schmitz. 2021. "Early giant reveals faster evolution of large body size in ichthyosaurs than in cetaceans". ''Science''. '''374'''(6575): eabf5787</ref> |
|||
{{Appendix|2= |
{{Appendix|2= |
||
'''Literatuur''' |
|||
* Fröbischa, N. B.; Fröbischa, J. R.; Sanderb, P. M.; Schmitzc, L.; Rieppeld, O. (2013). "Macropredatory ichthyosaur from the Middle Triassic and the origin of modern trophic networks". Proceedings of the National Academy of Sciences. doi:10.1073/pnas.1216750110. |
|||
'''Noten''' |
|||
{{References}} |
{{References}} |
||
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=Thalattoarchon|oldid=1131687622|datum=20230222}} |
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=Thalattoarchon|oldid=1131687622|datum=20230222}} |
||
}} |
}} |
||
[[Categorie:Ichthyosauria]] |
[[Categorie:Ichthyosauria]] |
||
Huidige versie van 2 jun 2024 om 12:57
| Thalattoarchon Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Midden-Trias | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
| Thalattoarchon saurophagis | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Geslacht | |||||||||||
| Thalattoarchon Fröbisch et al., 2013 | |||||||||||
| Typesoort | |||||||||||
| Thalattoarchon saurophagis | |||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||
| |||||||||||
Thalattoarchon[1][2][3] is een geslacht van uitgestorven ichthyosauriërs uit het Midden-Trias van het westen van de Verenigde Staten.
De totale lengte van Thalattoarchon wordt geschat op tenminste 8,6 meter.
Naamgeving
Het taxon werd in 1997 ontdekt door Jim Holstein in de Fossil Hill-afzetting van de Favretformatie in de Favret Canyon, Augusta Mountains, Pershing County, Nevada. Het skelet werd met een helikopter verwijderd.
De typesoort Thalattoarchon saurophagis werd in 2013 benoemd door Nadia Fröbisch, Jörg Fröbisch, Paul Martin Sander, Lars Schmitz en Olivier Rieppel. In het Grieks betekent de soortnaam 'sauriëretende heerser van de zee'[4] van thalatttè, "zee", archoon, "heerser", saura, "hagedis" en phagein,"eten".
De soort is bekend van één skelet, holotype FMNH PR 3032, bestaande uit een gedeeltelijke schedel, wervelkolom, bekkenbeenderen en delen van de achtervinnen.
Beschrijving
Thalattoarchon was een ichthyosauriër met een groot lichaam, dat minstens 8,6 meter lang was en 4,3 ton woog.
Het enige bekende skelet van Thalattoarchon is onvolledig, maar op basis van andere vroege ichthyosauriërs kan worden afgeleid dat hij een langwerpig lichaam met een zwak ontwikkelde staartvin bezat. Thalattoarchon wordt gediagnosticeerd door een enkel onderscheidend kenmerk, autapomorfie, dat uniek is onder ichthyosauriërs: grote, overdwars afgeplatte tanden die twee snijkanten dragen en die gladde tandkronen hebben. De meeste latere ichthyosauriërs hebben veel kleinere kegelvormige tanden. De ichthyosauriër Himalayasaurus tibetensis uit het Laat-Trias heeft ook grote tanden met snijranden, maar kan worden onderscheiden van Thalattoarchon saurophagis door de aanwezigheid van groeven over de oppervlakken van de tandkronen.
Thalattoarchon lijkt qua uiterlijk sterk op Cymbospondylus, een andere grote ichthyosauriër uit het Midden-Trias, maar verschilt doordat hij een kop heeft die ongeveer twee keer zo groot is als die van Cymbospondylus ten opzichte van zijn lichaam, een ontbreken van een inham aan de onderste slaapzone, een bovenste tandenrij die tot achter de voorrand van de oogkas reikt en ribfacetten die niet afgeschuind zijn door de voorrand van het wervellichaam.
De langste bewaarde tand heeft een lengte van twaalf centimeter.
Fylogenie
Hieronder is een cladogram van Fröbisch et alii (2013):
| Ichthyopterygia |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Suevoleviathan (voortzettend) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Andere analyses plaatsen hem in de Cymbospondylidae.
Levenswijze
Men dacht in 2013 dat Thalattoarchon een van de eerste mariene macroroofdieren was die in staat was prooien te eten die qua grootte vergelijkbaar waren met zichzelf, een ecologische rol die kan worden vergeleken met die van moderne orka's. Thalattoarchon leefde vier miljoen jaar na de eerste verschijning van ichthyosauriërs in het Vroeg-Trias en is daarom het oudst bekende mariene reptiel dat een toproofdier was. Het leefde acht miljoen jaar na de Perm-Trias-massa-extinctie, wat wijst op een snel herstel van mariene ecosystemen na het massale uitsterven.
In 2021 wees men erop dat het onwaarschijnlijk was dat THhalattoarchon zich specialiseerde in het aanvallen van grote prooien omdat die nu eenmaal lastiger te doden waren. Bij voorkeur zouden jonge dieren gegeten zijn. Aanvallen op grote dieren zouden uitgevoerd kunnen zijn door jachtgroepen maar er zijn geen verdere aanwijzingen voor zulk een sociaal gedrag.[5]
Literatuur
- Fröbischa, N. B.; Fröbischa, J. R.; Sanderb, P. M.; Schmitzc, L.; Rieppeld, O. (2013). "Macropredatory ichthyosaur from the Middle Triassic and the origin of modern trophic networks". Proceedings of the National Academy of Sciences. doi:10.1073/pnas.1216750110.
Noten
- ↑ Thalattoarchon. www.prehistoric-wildlife.com. Geraadpleegd op 22-02-2023.
- ↑ (en) Sharp-Toothed Thalattoarchon Was the First Ruler of the Triassic Seas. Science (7 januari 2013). Geraadpleegd op 22-02-2023.
- ↑ Fossilworks: Thalattoarchon. www.fossilworks.org. Geraadpleegd op 22-02-2023.
- ↑ (en) Mike, Thalattoarchon saurophagis - An Ichthyosaur from Nevada. blog.everythingdinosaur.com (13 januari 2013). Geraadpleegd op 22-02-2023.
- ↑ P. Martin Sander; Eva Maria Griebeler; Nicole Klein; Jorge Velez Juarbe; Tanja Wintrich; Liam J. Revell; Lars Schmitz. 2021. "Early giant reveals faster evolution of large body size in ichthyosaurs than in cetaceans". Science. 374(6575): eabf5787
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Thalattoarchon op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
