Sjamaan: verschil tussen versies

Een sjamaan, vrouwelijk sjamanka, is een soort priester en ziener die in zijn of haar gemeenschap de communicatie met de geestenwereld verzekert en magie aanwendt om zieken te genezen, voorspellingen te doen en gebeurtenissen onder controle te brengen. De methode die daarvoor gebruikt wordt is het opwekken van een toestand van trance of andere bewustzijnsverandering. Hoewel er diverse lokale verschillen zijn, treedt men gewoonlijk op als bemiddelaar tussen de geesten van overleden voorouders en leden van de gemeenschap. Een verwant begrip is medicijnman, die een vergelijkbare functie heeft bij de oorspronkelijke (Indiaanse) volkeren van Noord-Amerika.

Het voornaamste verschil tussen sjamanen uit Siberië en medicijnmannen en -vrouwen bij de Amerikaans-Indiaanse volkeren uit Noord-Amerika is dat de eersten direct in contact met de geestenwereld treden door een extatische vorm van uittreding, terwijl de tweede groep (soms) op indirecte wijze de geestenwereld benadert middels bepaalde ceremonieën en rituelen.

Ook de Jakoeten kennen een sjamaan.

Etymologie

Het woord sjamaan komt uit het Siberische Evenks en betekent letterlijk: (hij of zij) die weet. Het begrip is door westerse antropologen en aanhangers van New Age abusievelijk gebruikt om de medicijnmannen van de Amerikaans-Indiaanse volkeren aan te duiden. Het gebruik van de term sjamaan voor medicijnman of -vrouw wordt door velen van hen als beledigend opgevat, omdat het begrip geheel voorbijgaat aan hun eigen cultuur.

Rol

De voornaamste rol van de sjamaan is medische zorg te verstrekken en het voorzien in andere communautaire behoeften tijdens crisistijden door gebruik te maken van bovennatuurlijke middelen. De sjamaan communiceert op directe wijze met entiteiten op het "geestelijke vlak" om hulp aan hen te vragen om de behoeften van hun gemeenschappen te dienen. Zowel mannen als vrouwen kunnen sjamaan zijn, afhankelijk van culturele traditie.

Methodes en technieken

Een sjamaan gebruikt verschillende methodes, technieken, (systematische manieren en handelingen) en (hulp)middelen, om tot uittreding (extase) of bewustzijnsverandering te komen. De bewustzijnsverandering heeft tot doel in contact te treden met de 'niet-alledaagse werkelijkheid' of de wereld van de geest om zodoende de axis mundi (de wereldas) te kunnen bereizen en met andere geesten in contact te treden. Zo kan er kennis en kracht vanuit andere werelden aangevoerd worden. De methodes en technieken zijn divers en vaak worden er meerdere tegelijk gebruikt. De meest gebruikte (hulp)middelen en methodes staan in onderstaand overzicht.

Door sjamanen gebruikte middelen om tot bewustzijnsverandering te komen
Plantaardige middelen (entheogenen)	Andere manieren
paddo's cannabis tabak San Pedro-cactus peyote ayahuasca thuja doornappel wolfskers vliegenzwam ibogaïne morning glory echte salie Salvia divinorum Argyreia nervosa	rituele handelingen dans zang muziek trommel rammelaar ratel gedicht vasten zweethut

Afbeeldingen

Kopergravure met sjamaan en zijn magische trommel (meavrresgárri), 1767
Een sjamaan op Zuid-Boeroe bezweert boze geesten de kinderen te verlaten, waarbij hij een geldstuk en een sirihnoot offert
Doña Ramona, sjamaan van de Punta Chueca in de Mexicaanse plaats Sonora
Trommel van een sjamaan, museum in Finland
Thor, Horagalles of Thoragales, een rune op een rituele trommel uit Noorwegen, 1871
Thor, Tiermes of Horagalles op een trommel, eind zeventiende eeuw (in rood de hamer van Thor)
Saami-runentrommel

Trivia

De Evenken (Toengoezen) nabij de Amoer beschouwden Mamaldi en Khadau als het eerste mensenpaar, de ouders van de eerste sjamaan. Khadou schiep de zielen en Mamaldi blies ze leven in.^[1]

Zie ook

Literatuur

Clottes, Jean en David Lewis-Williams, Les Chamanes de la préhistoire. Transe et magie dans les grottes ornées. Texte intégral, polémique et réponses, 2001. ISBN 9782757804087
Harner, Michael, The Way of the Shaman. A Guide to Power and Healing. New York, 1980
Kalweit, Holger, De wereld van de sjamaan. Ontdekkingsreis in het onbekende landschap van de ziel. Met een voorwoord van Elisabeth Kübler-Ross. Utrecht/Antwerpen, 1990
Hartzema, Robert, Sjamanisme – Het genezende evenwicht. Een universele benadering van ziekte en genezing. Amsterdam, 1983 (Karnak)
Halifax, Joan, Shaman – The Wounded Healer. Londen, 1982 (Thames & Hudson)
Uccusic, Paul, De sjamaan in ons – een handboek. Deventer, 1993 (Ankh-Hermes)
Neckebrouck, Valeer, Beelden van de sjamaan: een inleiding tot de studie van het sjamanisme. Leuven: Davidsfonds, 2003
Rosenbohm, Alexandra (red.), Wat bezielt de sjamaan?: genezing - extase - kunst. Amsterdam: Koninklijk Instituut voor de Tropen, 1997

Voetnoten

↑ Encyclopedie van de Oosterse mythologie, Rachel Storm

Op andere Wikimedia-projecten

Media
op Commons

Definitie
op WikiWoordenboek

[1] Encyclopedie van de Oosterse mythologie, Rachel Storm

[1]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-[[Bestand:SB_-_Altay_shaman_with_drum.jpg|thumb|[[Altaj (volk)|Altajse]] of [[Chakassië|Chakassische]] sjamaan beslaat de [[tamtam]].]]
+[[Bestand:SB_-_Altay_shaman_with_drum.jpg|thumb|[[Altaj (volk)|Altajse]] of [[Chakassië|Chakassische]] sjamaan beslaat de [[tamtam]]]]
-[[Bestand:Mapuche Machis.jpg|thumb|De [[Mapuche (volk)|Mapuche]] kennen de machi, 1903.]]
+[[Bestand:Mapuche Machis.jpg|thumb|De [[Mapuche (volk)|Mapuche]] kennen de machi, 1903]]
 [[Bestand:Shaman Buryatia.jpg|thumb|Een sjamaan uit [[Boerjatië]], 1904]]
 [[Bestand:Chuonnasuan, the last shaman of the Oroqen, in July 1994 (Photo by Richard Noll).jpg|thumb|Chuonnasuan (1927-2000), de laatste sjamaan van de [[Oroqen]], foto genomen door Richard Noll in juli 1994 in [[Mantsjoerije]] vlak bij de [[Amoer (rivier)|Amoergrens]] tussen [[China]] en [[Rusland]] ([[Siberië]]). [[Sjamanisme]] bij de Oroqen is nu verdwenen.]]
-Een '''sjamaan''', vrouwelijk '''sjamanka''', is een [[priester]] en [[ziener]] die in zijn of haar gemeenschap de communicatie met de [[geestenwereld]] verzekert en [[magie]] aanwendt om zieken te genezen, [[wichelarij|voorspellingen]] te doen en gebeurtenissen onder controle te brengen. De methode die daarvoor gebruikt wordt is het opwekken van een toestand van [[Trance (bewustzijn)|trance]] of andere bewustzijnsverandering. Hoewel er diverse lokale verschillen zijn, treedt men gewoonlijk op als bemiddelaar tussen de [[geest]]en van overleden voorouders en leden van de gemeenschap. Een verwant begrip is medicijnman, die een vergelijkbare functie heeft bij de oorspronkelijke (Indiaanse) volkeren van [[Noord-Amerika]].
+Een '''sjamaan''', vrouwelijk '''sjamanka''', is een soort [[priester]] en [[ziener]] die in zijn of haar gemeenschap de communicatie met de [[geestenwereld]] verzekert en [[magie]] aanwendt om zieken te genezen, [[wichelarij|voorspellingen]] te doen en gebeurtenissen onder controle te brengen. De methode die daarvoor gebruikt wordt is het opwekken van een toestand van [[Trance (bewustzijn)|trance]] of andere bewustzijnsverandering. Hoewel er diverse lokale verschillen zijn, treedt men gewoonlijk op als bemiddelaar tussen de [[geest]]en van overleden voorouders en leden van de gemeenschap. Een verwant begrip is medicijnman, die een vergelijkbare functie heeft bij de oorspronkelijke (Indiaanse) volkeren van [[Noord-Amerika]].
-Het voornaamste verschil tussen sjamanen uit [[Siberië]] en medicijnmannen en -vrouwen bij de Amerikaans-Indiaanse volkeren uit Noord-Amerika is dat de eersten direct in contact met de geestenwereld treden door een extatische vorm van [[Uittreding (parapsychologie)|uittreding]], terwijl de tweede groep (soms) op indirecte wijze de geestenwereld benadert met bepaalde [[ceremonie]]ën en [[ritueel|rituelen]].
+Het voornaamste verschil tussen sjamanen uit [[Siberië]] en medicijnmannen en -vrouwen bij de Amerikaans-Indiaanse volkeren uit Noord-Amerika is dat de eersten ''direct'' in contact met de geestenwereld treden door een extatische vorm van ''[[Uittreding (parapsychologie)|uittreding]]'', terwijl de tweede groep (soms) op indirecte wijze de geestenwereld benadert middels bepaalde [[ceremonie]]ën en [[ritueel|rituelen]].
-Ook de [[Jakoeten]] hebben een sjamaan.
+Ook de [[Jakoeten]] kennen een sjamaan.
 == Etymologie ==
@@ Regel 13: / Regel 14: @@
 == Rol  ==
-De voornaamste rol van de sjamaan is medische zorg te verstrekken en voorzien in andere communautaire behoeften tijdens crisistijden door gebruik te maken van [[bovennatuurlijk]]e middelen. De sjamaan communiceert op directe wijze met entiteiten op het "geestelijke vlak" om hulp aan hen te vragen om de behoeften van hun gemeenschappen te dienen. Zowel mannen als vrouwen kunnen sjamaan zijn, afhankelijk van culturele traditie.
+De voornaamste rol van de sjamaan is medische zorg te verstrekken en het voorzien in andere communautaire behoeften tijdens crisistijden door gebruik te maken van [[bovennatuurlijk]]e middelen. De sjamaan communiceert op directe wijze met entiteiten op het "geestelijke vlak" om hulp aan hen te vragen om de behoeften van hun gemeenschappen te dienen. Zowel mannen als vrouwen kunnen sjamaan zijn, afhankelijk van culturele traditie.
 == Methodes en technieken ==
@@ Regel 56: / Regel 57: @@
 <gallery>
 File:Shaman02.jpg|Kopergravure met sjamaan en zijn magische trommel (meavrresgárri), 1767
-File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Een shamaan op Zuid-Boeroe bezweert boze geesten de kinderen te verlaten waarbij hij een geldstuk en een sirihnoot offert TMnr 10001031.jpg|Een sjamaan op Zuid-[[Buru (eiland)|Boeroe]] bezweert boze geesten de kinderen te verlaten, waarbij hij een geldstuk en een sirihnoot [[offer (religie)|offert]].
+File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Een shamaan op Zuid-Boeroe bezweert boze geesten de kinderen te verlaten waarbij hij een geldstuk en een sirihnoot offert TMnr 10001031.jpg|Een sjamaan op Zuid-[[Buru (eiland)|Boeroe]] bezweert boze geesten de kinderen te verlaten, waarbij hij een geldstuk en een sirihnoot [[offer (religie)|offert]]
 File:Doña ramona.jpg|Doña Ramona, sjamaan van de Punta Chueca in de Mexicaanse plaats Sonora
 File:Sami shamanic drum.JPG|Trommel van een sjamaan, museum in Finland

Versie van 19 jun 2024 01:38