Seksueel misbruik binnen de Rooms-Katholieke Kerk: verschil tussen versies

De neutraliteit van dit artikel wordt betwist. Zie de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie.

Sinds het einde van de 20e eeuw heeft de Katholieke Kerk te maken met de onthulling van meerdere schandalen van seksueel misbruik van minderjarigen door priesters en religieuzen. Sommige van deze zaken kwamen voor het gerecht, andere werden door de kerkelijke overheid geregeld of soms toegedekt. In de Verenigde Staten gaven de klachten aanleiding tot het uitbetalen van aanzienlijke schadevergoedingen, die een paar bisdommen op de rand van het bankroet brachten.

Eerste vermeldingen

De nazi-minister van godsdienst beweerde dat 7.000 kerkelijken veroordeeld waren voor seksuele misdrijven tussen 1933 en 1937. Het echte cijfer zou 170 gevallen zijn, waarvan het grootste deel niet meer religieus was op het moment van de feiten.^[1] De beschuldigingen waren bedoeld als misleiding door de verantwoordelijken van de NSDAP om de invloed van de kerk te beperken in de jaren 1930,^[2] vooral na het verschijnen van de encycliek Mit brennender Sorge die de racistische ideologie veroordeelde.

Vanaf de jaren '50 ontstonden er publieke schandalen, maar ze bleven beperkt in aantal. Latere studies toonden nochtans aan dat de kindermisbruiken bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, in Ierland en in Duitsland vooral talrijk waren in de jaren 1950-1980. ^[3][4] Deze zaken werden dikwijls in de doofpot gestopt, en kregen minder aandacht van de verantwoordelijken en van de publieke opinie dan vanaf de jaren 1980 het geval was.^[3][4][5]. Men moet er rekening mee houden dat voordien de samenleving in haar geheel voor het probleem veel minder aandacht had.

Verenigde Staten

In 1985 schreef Thomas Patrick Doyle, Amerikaans katholiek priester en specialist kerkelijk recht, samen met F. Ray Mouton Jr. en pater Michaël Peterson een rapport^[6] van 92 bladzijden over misbruiken door leden van de clerus. Het document werd naar de Amerikaanse bisschoppen gestuurd, waarvan sommigen positief reageerden.^[7]. De Amerikaanse bisschoppenconferentie verkoos het aan elk bisdom afzonderlijk over te laten om te reageren^[8]

De eerste aangiften van pedofilie in de Amerikaanse Katholieke Kerk gebeurden eind jaren '80. Sommige rechtszaken kwamen prominent in de media, zoals de zaak van priester Edward Pipala in 1993, veroordeeld voor het aanranden van een tiental jongens. Al snel verbraken honderden andere slachtoffers de stilte, en de bisschoppenconferentie richtte een commissie op tegen de misbruiken. Ook paus Johannes-Paulus II kondigde de oprichting van een commissie aan om de procedures van kerkelijk recht te verbeteren.

Naar aanleiding van het schandaal van seksueel misbruik door priesters in de Verenigde Staten verklaarde kardinaal Joseph Ratzinger, de latere paus Benedictus XVI in 2002: Sjabloon:Citaat lang Sommige tegenstanders zagen dit als onverschilligheid, maar voorstanders van de paus interpreteerden het als een signaal dat het gedrag van een minderheid van priesters de overgrote meerderheid die een respectvol leven leiden niet in een kwaad daglicht mocht stellen. Als oorzaak voor deze misbruiken gaf hij in 2003 aan dat: Sjabloon:Citaat lang

Europa

In 1995 werd kardinaal Hans Hermann Groër, aartsbisschop van Wenen, beschuldigd van seksueel misbruik van twee van zijn oudleerlingen. De kardinaal gaf het misbruik niet toe, maar nam wel ontslag als bisschop.^[9]

In het eerste decennium van de 21e eeuw gaven in Ierland 3.000 volwassenen aan dat ze als kind seksueel misbruikt werden in katholieke instellingen.^[10] In januari 2002 kregen zij een schadevergoeding van de staat. In mei 2009 verscheen het 'Ryan-rapport' van de commissie voorgezeten door rechter Sean Ryan, dat vaststelde dat honderden kinderen slachtoffer waren van misbruik sinds de jaren '40 in religieuze instellingen in Ierland. De Ierse bisschoppen boden hun excuses aan. Het totale bedrag toegekend aan de slachtoffers bedroeg 128 miljoen euro. Naar aanleiding van een rapport dat in 2009 verscheen over seksueel misbruik in het aartsbisdom Dublin, riep Benedictus XVI in december de Ierse bisschoppen bijeen. Hij zei hen dat hij deelde in de woede, het gevoel verraden te zijn en de schaamte van de Ierse gelovigen. Hij riep een ieder op te bidden voor de slachtoffers en zei dat de Heilige Stoel ook de conclusies van het rapport met betrekking tot het bestuur van de Ierse kerkprovincie serieus nam.^[11] Op 17 december 2009 leidde deze kwestie tot het ontslag van de bisschop van Limerick, Donald Brendan Murray^[12] en van een paar hulpbisschoppen.

Begin 2010 werd bekend dat ook in Nederland seksueel misbruik van minderjarigen had plaatsgevonden. Er werd een onderzoekscommissie onder leiding van Wim Deetman ingesteld. Ruim negenhonderd slachtoffers meldden zich bij deze commissie om hun verhaal te doen.

Begin 2010 schreef het Duitse weekblad Der Spiegel dat kardinaal Ratzinger in de periode dat hij aartsbisschop van München was, onderdak zou verschaft hebben aan een pedofiele priester, die na een tijdje ook een nieuwe betrekking in de zielzorg kreeg. Het bericht werd niet ontkend, maar de betrokkenheid van de aartsbisschop bij de genomen beslissing werd door de toenmalige verantwoordelijke vicaris gelogenstraft, zo werd door Radio Vaticaan gemeld.^[13]

België

Als eerste belangrijke zaak werd pastoor Robert Borremans, de koorleider tijdens het huwelijk van Prins Filip met Mathilde, in 2008 veroordeeld voor de verkrachting van een minderjarige jongen. De veroordeling werd in 2008 in beroep bevestigd maar in 2010 door Cassatie verbroken, zodat een nieuwe behandeling voor een ander beroepshof moet gebeuren.

De Belgische bisschop Roger Vangheluwe gaf in 2010 seksueel misbruik van een neefje toe en nam ontslag.^[14][15] Dit werd door de aartsbisschop toegelicht op een persconferentie.^[16] Na het ontslag van bisschop Vangheluwe kwamen honderden Belgische slachtoffers naar buiten met verhalen over seksueel misbruik. Door de Commissie voor de behandeling van klachten over seksueel misbruik in een pastorale relatie (commissie Adriaenssens) werd onderzoek gedaan naar de verhalen van 475 slachtoffers die naar de commissie stapten. Uit de getuigenissen bleek dat het niet ging om oppervlakkige betastingen, maar om oraal en anaal misbruik of wederzijdse masturbatie. Dertien slachtoffers zouden zelfmoord hebben gepleegd.

Oorzaken

Over de oorzaken van kindermisbruik door priesters en religieuzen bestaat veel discussie. Het is anderzijds in rekening te houden dat dit misbruik een klein aantal geestelijken betreft en dient te worden gezien in het veel ruimere kader van de pedofilie in de samenleving, meer bepaald in gezinsverband. De volgende oorzaken worden aangegeven:

Celibaat

De meningen zijn verdeeld of er een duidelijke verband bestaat tussen het opleggen van het celibaat en kindermisbruik door leden van de clerus. Zij die geloven in het verband denken dat de verplichte seksuele onthouding ertoe leidde dat geestelijken hun seksualiteit niet konden uitleven, wat leidde tot pedofiele excessen.^[17] Academische onderzoekers zoals hoogleraar forensische psychiatrie Hans-Ludwig Kröber en prof. dr. Norbert Leygraf en dr. Manfred Lütz verklaarden in februari 2010 onder andere, dat „men eerder zwanger wordt van kussen dan dat men pedofiel zou worden door het celibaat”, dat celibataire mannen verhoudingsgewijs 36 keer minder vaak pedofiel misbruik plegen dan niet-celibataire mannen en dat het zoeken van een causaal verband tussen het celibaat en pedofilie „onverantwoord” is.^[18] Er bestaat een scherpe tegenspraak tussen de huidige media-opinie en de wetenschappelijke consensus in dit vraagstuk;

Gebrekkige opleiding en toelatingscriteria

Er zijn priesters die hebben aangegeven dat de seminarieopleiding weinig aanbiedt om zich voor te bereiden op een levenslang celibaat. De Congregatie voor Katholieke Opvoeding in Rome heeft een officieel document gepubliceerd over de criteria om homoseksuelen uit te sluiten van seminaries en priesterwijding, maar dit kreeg kritiek omdat het een onaanvaardbaar verband zou leggen tussen homoseksualiteit en pedofilie.

Gelegenheid

kostscholen, gestichten, tehuizen en andere katholieke internaten waren afgesloten gemeenschappen, binnen dewelke sommige geestelijken de gelegenheid voor ongestraft misbruik vonden.

Gebrekkige bestrijding

hoewel het misbruik van minderjarigen binnen de Katholieke Kerk al veel langer bekend was, ondernamen kerkelijke overheden volgens sommigen te weinig om het te bestrijden. Zo werden daders vaak alleen maar overgeplaatst of naar een therapeut verwezen, waarna ze vaak ongehinderd konden doorgaan. De verantwoordelijken deden vaak geen aangifte van het misbruik bij justitie.

Vraag en aanbod

Door het tekort aan priesters in de westerse Katholieke Kerk zou de katholieke overheid geneigd zijn priesters toch in dienst te houden ondanks beschuldigingen van misbruik.

Achteruitgang van normen en waarden in de maatschappij

George Weigel beweert dat het probleem veroorzaakt wordt door het afwijken van de orthodoxe Rooms-katholieke leer. Kardinaal Theodore E. McCarrick, gewezen aartsbisschop van Washington, legt de oorzaak bij de algemene neergang in morele normen en waarden in de tweede helft van de 20e eeuw. Sommigen beweren dat het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) zelf een binnenkerkelijk klimaat van seksuele permissiviteit gecreëerd heeft, waardoor betrokken priesters seksueel verkeer met minderjarigen als acceptabel gingen zien. Anderen wezen er echter op dat de misbruiken ook bestonden voor het concilie.

Meer aangiften

Doordat er meer aangiften gebeurden, leek het alsof het misbruik meer voorkwam, maar het kan zijn dat het vroeger evenveel gebeurde, maar minder aan de oppervlakte kwam. In de nieuwe tijdsgeest ging het anderzijds om aangiften van zaken die over vele generaties terugliepen.

Homoseksualiteit en pedofilie

Het causaal verband wordt onder andere gelegd door Dr Richard Fitzgibbons, een psychiater die vele misbruikers van minderjarigen behandelde. Hij verklaarde dat "elke priester die ik behandelde, voordien homoseksueel geaarde seksuele relaties had".^[19] Dit causaal verband wordt door anderen ontkend.

Reacties van de kerk

Naar aanleiding van de feiten die bekend werden, hebben verschillende vertegenwoordigers van de kerk, waaronder paus Benedictus XVI, verontschuldigingen aangeboden. Er ontstond discussie over de vraag of deze ver genoeg gingen.

Het Vaticaan heeft in 2010 zijn interne regels over seksueel misbruik door priesters aangescherpt. Volgens sommige organisaties van slachtoffers van misbruik door priesters gaan de nieuwe regels niet ver genoeg. Ze vinden dat de Kerk in alle gevallen misbruik moet melden aan justitie, zodat priesters strafrechtelijk vervolgd kunnen worden. Dit is ook de conclusie waar Belgische en Nederlandse bisschoppen zijn toe gekomen.

Sinds het uitbreken van de eerste misbruikaffaire in de Verenigde Staten zijn honderden geestelijken door de Kerk ontslagen en, als de feiten niet verjaard waren, door justitie vervolgd. In België, Duitsland, Nigeria, Wales, Polen, Oostenrijk en Ierland zijn bisschoppen ontslagen omdat zij niet tegen seksuele misstanden optraden of zich er zelf schuldig aan hadden gemaakt.

Bisdommen en congregaties uit met name de Verenigde Staten, Ierland, Canada en Australië hebben hoge bedragen aan proceskosten en schadevergoedingen betaald. In de VS beliep dit naar schatting een miljard dollar. In Ierland zegden de religieuze orden in 2009 een half miljard euro toe.

Zie ook

• Seksueel misbruik
• Seksualiteit in West-Europa in de 19e eeuw. Kerk en geloof.

Referenties

1. ↑ Michael Burleigh, Sacred Causes (HarperPress, 2006)
2. ↑ Richard J. Evans, The Third Reich in Power ISBN 0-7139-9649-8 page 244-245
3. ↑ ^{a b} Jerry Filteau, "Report says clergy sexual abuse brought 'smoke of Satan' into church". Catholic News Service (27/02/2004). Geraadpleegd op 15 mars 2010.
4. ↑ ^{a b} Thomas J. Reese, Facts, Myths and Questions. America, National catholic weekly (22 maart 2004). Geraadpleegd op 14 mars 2010.
5. ↑ Georges Vigarello, Histoire du viol, Le Seuil, Coll. Points Histoire, 2004, p. 271-281
6. ↑ Rapport uit 1985 door Thomas Doyle
7. ↑ Thomas P. Doyle's, Beyond Anger (16/04/2004). Geraadpleegd op 13/04/2010.
8. ↑ Thomas C. Fox, What they knew in 1985. National Catholic Reporter (17/05/2002). Geraadpleegd op 03/04/2010.
9. ↑ Elisabeth Thomas, Le cardinal-archevêque de Vienne accusé de pédophilie. Libération (29/03/1995). Geraadpleegd op 07/04/2010.
10. ↑ Judith Rablat, Scandales à répétition. l'Express (26/04/2004). Geraadpleegd op 19/03/2010.
11. ↑ Comunicato: Incontro del Santo Padre con rappresentanti della Conferenza Episcopale Irlandese e Capi Dicastero della Curia Romana
12. ↑ Rinuncia del vescovo di Limerick (Irlanda)
13. ↑ Ontkenning betrokkenheid Ratzinger door Radio Vaticaan
14. ↑ De Standaard (22 april 2010). "Brugse bisschop neemt ontslag in zaak seksueel misbruik". Geraadpleegd op 23 april 2010.
15. ↑ Bisschop Vangheluwe geeft seksueel misbruik toe
16. ↑ Tekst mededeling mgr. Roger Vangheluwe
17. ↑ Seksueel misbruik in de kerk en het celibaat N.a.v. boek van Joep Dohmen - uitzending OVT, 3 oktober 2010
18. ↑ Psychiater: Kein Zusammenhang zwischen Zölibat u. Mißbrauch, Die Freie Welt, 26 augustus 2010
19. ↑ Cardinal Bertone correct in linking clerical sex abuse and homosexuality says psychiatrist

Zie de categorie Child sexual abuse offenders van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.