Rijnministersconferentie

De Rijnministersconferentie is een conferentie van alle landen die in het stroomgebied van de rivier de Rijn liggen. De conferenties werden na aandringen van Nederland voor het eerst gehouden op 25-28 oktober 1972 in Den Haag. De conferentie is onder deel van de Internationale Commissie ter Bescherming van de Rijn.

Sinds het Rijnchemieverdrag (welke werd vervangen door het Rijnverdrag in 1999) komen de lidstaten regelmatig samen om te bespreken wat het beste is voor de Rijn en haar stroomgebied en omliggende flora en fauna.^[1]

Geschiedenis

Op 29 april 1963 werd het verdrag: Overeenkomst nopens de Internationale Commissie ter Bescherming van de Rijn tegen Verontreiniging, getekend in Bern (Zwitserland) hiermee werd de positie van de Rijncommisie (zoals besloten in juli 1950) versterkt en werd er aandacht besteed aan de schoonheid van het Rijnwater. Zo werd er opgeroepen lozingen van chemische stoffen in de Rijn te stoppen.^[2]

In 1972 werd op Nederlands initiatief de eerste Rijnministersconferentie (de Rijncommissie bestond al sinds 1950^[3]) gehouden in Den Haag, dit was met de intentie een regeling te treffen voor chemische verontreiniging van het Rijnwater, daarbij ging het om alle chemische stoffen behalve chloriden en radioactieve stoffen.

Rijnchemieverdrag

De ministers, van de Rijnoeverstaten (Nederland, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland) kwamen overeen dat de Rijncommissie een lijst op te laten stellen met stoffen, en een gefraseerd actieprogramma te ontwerpen dat er op moest toeziet dat deze stoffen niet worden geloosd in het rivierwater, en als dat wel 'moet' met beperkingen of in kleinere hoeveelheden. In 1973 werd een lijst samengesteld van stoffen die werden gecategoriseerd onder de kleuren: zwart, grijs en beige.

Tijdens de tweede Rijnministeeconferentie op 3 tot 5 december 1973 in Bonn (destijds west-Duitsland) werd aan het ontworpen actieprogramma gesleuteld, in grote lijnen kwam het eindresultaat over met het voorgedragen programma. Uiteindelijk komen de landen overeen dat lozingen van stoffen zoals genoemd op de lijst zoveel mogelijk moet worden verhinderd. Daarbij komt dat het lozen van twee stoffen van de zwarte lijst: Kwik en Cadmium op korte termijn moet worden ingedamd.^[1]

Vertraging en spanning

In het vervolg van het aannemen van het actieprogramma moet er een verdrag worden getekend. Dit loopt vertraging op door de recessie tijdens de oliecrisis in 1973.

Zie Oliecrisis van 1973 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Daar komt bij dat west-Duitsland terug krabbelde van gemaakte afspraken in december 1973, nu zij door heeft dat dit gevolgen gaat hebben voor de industrie langs de rivier en in bijzonder het Ruhrgebied. Dit komt omdat de stoffen op de grijze lijst niet alleen gelden voor de rivier de Rijn maar ook voor het gehele stroomgebied van de Rijn. Dit heeft enorme gevolgen voor de Duitse chemische industrie. Ook Zwitserland steunt de kritiek van Duitsland.^[1]

De druk op het verdrag inzake chemische verontreiniging van de Rijn neemt toe, wanneer er een voorstel, in oktober 1974 word ingediend om chemische verontreiniging in de gehele EEG (Europese Economische Gemeenschap) flink te beperken.^[4]

De spanning loopt zo hoog op dat ondanks bezwaren vanuit het Nederlandse parlement de derde geplande Rijnministeeconferentie, van 13 tot 14 februari niet door gaat.^[1]

De diplomatiek tussen Nederland en Duitsland bereikt halverwege 1975 een patstelling omdat beide partijen niet willen toegeven. In deze zaak wil Duitsland niet overgaan tot het tekenen van een beperking van chemische verontreiniging van de Rijn, voordat de EEG een verdrag over heeft getekend (die de hele EEG omvangt en over de zelfde chemicaliën gaat). Nederland daarentegen wil juist wel een aparte regeling voor de Rijn, maar is niet tegen het EEG verdrag.^[1]

Op 8 december komen de lidstaten van de EEG in Luxemburg overeen wat de basis principes moet worden voor de op 5 mei 1976 aangenomen: Richtlijn 76/464/EEG van de Raad van 4 mei 1976 betreffende de verontreiniging veroorzaakt door bepaalde gevaarlijke stoffen die in het aquatisch milieu van de Gemeenschap worden geloosd. Hierna worden de onderhandelingen voor het Rijnchemieverdrag weer hervat, een half jaar later op 1 mei 1976 wordt er in Parijs, tijdens de derde Rijnministerconferentie een akkoord bereikt over de inhoud van het Rijnchemieverdrag. Hierbij werd veel gekeken naar de richtlijn die de EEG op 4 mei 1976 aannam, omdat de samenhang tussen het Rijnchemieverdrag en de richtlijn van de EEG betreffende chemische verontreiniging zo groot was, werd besloten dat de EU (destijds de EEG) ook als lid werd aangewezen van de Rijnministerconferentie. Na aanpassingen die werden aangedragen vanuit verschillende lidstaten werd op 3 december 1976, in Bonn het Rijnchemieverdrag getekend.^[5]

Rijnverdrag

Zie Rijnverdrag voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het Rijnchemieverdrag werd op 12 april 1999 vervangen door het Rijnverdrag. Deze werd ondertekend door vertegenwoordigers van alle zes leden. In dit verdrag word niet alleen het lozen van en het beschermen van de rivier tegen chemische stoffen beschreven. Maar werd ook vast gelegt dat de landen het waardevolle karakter van de Rijn, zijn oevers en uiterwaarden in de toekomst zullen blijven beschermen door nauwer samen te werken.

Ook ligt in dit verdrag vastgesteld dat de landen het behoud, de verbetering en de duurzame ontwikkeling van het ecosysteem van de Rijn bevorderen.^[6]

Sinds het Rijnchemieverdrag komen de lidstaten regelmatig samen om te bespreken wat het beste is voor de Rijn en haar stroomgebied en omliggende flora en fauna.^[1]

Leden

Land	Betrokken ministeries of instanties
Nederland	Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Luxemburg	Het Ministère de l'Intérieur en het Ministère de L'Environnement,du Climat et du Développement durable.
Duitsland	Het Bundesministerium für Umwelt, Naturschutz und nukleare Sicherheit het Bundesministerium für Verkehr und digitale Infrastruktur het Auswärtiges Amt en de Duitse deelstaten in het Rijnstroomgebied.
Frankrijk	Het Ministère des Affaires Etrangères het Ministère de la Transition écologique et solidaire en de Agence de l'eau Rhin-Meuse.
Zwitserland	Het Eidgenössisches Departement für Umwelt, Verkehr, Energie und Kommunikation en het Eidgenössisches Departement für auswärtige Angelegenheiten
Europese Unie	Het Directoraat-Generaal ENV van de Europese Commissie.

Bijeenkomsten

Naam	Datum	Land	Plaats
Communiqué van de 1e Rijnministersconferentie	25-28 oktober 1972	Nederland	Den Haag
Communiqué van de 2e Rijnministersconferentie	3-5 december 1979	Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)	Bonn
Communiqué van de 3e Rijnministersconferentie	1 april 1976	Frankrijk	Parijs
Communiqué van de 4e Rijnministersconferentie
Communiqué van de 5e Rijnministersconferentie
Communiqué van de 6e Rijnministersconferentie
Communiqué van de 7e Rijnministersconferentie	19 december 1986	Nederland	Rotterdam
Communiqué van de 8e Rijnministersconferentie	1 oktober 1987	Frankrijk	Straatsburg
Communiqué van de 9e Rijnministersconferentie	11 oktober 1988	Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)	Bonn
Communiqué van de 10e Rijnministersconferentie	30 november 1989	België	Brussel
Communiqué van de 11e Rijnministersconferentie	8 december 1994	Zwitserland	bern
Communiqué van de 12e Rijnministersconferentie	22 januari 1998	Nederland	Rotterdam
Communiqué van de 13e Rijnministersconferentie	29 januari 2001	Frankrijk	Straatsburg
Ondertekening van het ICBR verdrag	29 januari 2001	Frankrijk	Straatsburg
Communiqué van de 14e Rijnministersconferentie	18 oktober 2007	Duitsland	Bonn
Communiqué van de 15e Rijnministersconferentie	28 oktober 2013	Zwitserland	Basel
Communiqué van de 16e Rijnministersconferentie	13 februari 2020	Nederland	Amsterdam