Pizza

Pizza con Funghi e Olive
Een pizza in de oven van een Italiaans restaurant
Een kijkje binnenin de houtoven
Een Amerikaanse pizza

De pizza (spreek uit als ’pietsa, en niet als ’piedza of ’piesa) is een Italiaans gerecht. Het bestaat uit een bodem van deeg, de pizzabodem, waarop voedingsmiddelen als kaas of analoogkaas, tomaten, olijven, champignons, groenten en vlees gedaan worden, die doorgaans wordt gebakken in een oven.

Geschiedenis

De oorsprong van de pizza ligt in het Middellandse Zeegebied. In veel landen rond de Middellandse Zee worden al duizenden jaren ronde broden gebakken, die als borden dienden. Volgens de overlevering moest de Trojaanse held Aeneas een stad (Lavinium) stichten op de plek waar hij ‘van honger zelfs de leeggegeten borden [dus: broodborden] op gaat eten,’ – versregel 125, boek VII uit de Aeneis. Ronde Turkse broden kunnen vandaag de dag nog dienst doen als provisorische pizzabodems. Ook de vorm van matses is rond of ovaalvormig.

Archeologische vondsten tonen aan dat de Vikingen in de negende eeuw na Christus reeds platte, ronde deegbodems met daarop allerlei ingrediënten nuttigden, die werden gebakken in ovens die er ongeveer zo uitzien als moderne pizza-ovens.[1] Dit was zo'n achthonderd jaar vóór de eerste melding van pizza in Italië.

Pas in de 17e eeuw werd melding gemaakt van pizza's in Napels, waarbij men naar de armere delen van de stad trok om dit boerengerecht te eten. De mensen die ze maakten werden pizzaioli genoemd.

In 1889 werd Raffaele Esposito, de beroemdste pizzaiolo (=pizzamaker) van Napels, uitgenodigd door de toenmalige koning van Italië Umberto I en zijn vrouw Margaretha om zijn specialiteiten ten paleize te bereiden. Speciaal voor deze gelegenheid bedacht hij onder andere een pizza met tomatensaus, mozzarella en basilicum: de kleuren die corresponderen met de vlag van het in 1861 opgerichte koninkrijk Italië. Deze pizza viel bij de koningin het meest in de smaak, en hij werd daarom door de maker dan ook pizza Margherita gedoopt. Deze pizza zette de standaard voor alle pizza's.

Na de emigratie van Italianen naar de Verenigde Staten gedurende de tweede helft van de negentiende eeuw is er in de Verenigde Staten een geheel eigen vorm van pizza ontstaan, gekenmerkt vooral door de veel dikkere bodem en het uitbundiger gebruik van meerdere ingrediënten. De voortgaande contacten heen en weer sindsdien hebben er mogelijk toe bijgedragen dat de, van oorsprong summier belegde, Italiaanse pizza ook steeds uitbundiger werd, alhoewel deze nooit de extreme vormen en combinaties vertonen zoals in pizza's uit de Verenigde Staten.

Tot in de jaren 60 van de twintigste eeuw was de pizza in Italië vaak slechts een groot rechthoekig stuk deeg met meestal alleen wat tomatensaus en soms een restje kaas of ansjovis erop, dat op straathoeken in stalletjes vers gebakken werd op grote platen en waarvan dan een rechthoekig stuk werd afgesneden om verkocht te worden aan passanten.

In veel restaurants in vele landen worden aan de balie punten pizza, de zogenaamde pizza slices, verkocht. Een pizza slice is een kwart of een achtste van een (ronde) pizza. Een gelegenheid die gespecialiseerd is in de verkoop van pizza's heet een pizzeria. Mensen die pizza's rondbrengen, meestal jongeren op een brommer, zijn de pizzakoeriers.

Soorten pizza

Enkele pizza's met hun basisingrediënten:

Napolitaanse pizza's
Pizza's uit Lazio

De pizza Napoletana (dus met Ansjovis) zoals in Rome/Lazio en buiten Italië bekend is geen originele Napolitaanse Pizza, maar een pizza uit de streek Lazio. In Rome/Lazio heet de pizza Pizza Napoletana, maar in Napels is het de pizza Romana.

  • Pizza Viennese (tomaat, mozzarella, Duitse worst, oregano, olijfolie)
  • Pizza Cappriciosa (meestal tomaat, mozzarella, ham, olijven, champignons, artisjokken maar de naam geeft aan dat alles wat de kok van toepassing vindt, gebruikt mag worden)
  • Pizza Quattro Formaggi (gorgonzola, mozzarella, pecorino en taleggio) (buiten Italië vaak: gorgonzola, mozzarella, Goudse kaas en Roquefort of parmezaan / bel paese)
  • Pizza Quattro Stagioni (letterlijk: vier jaargetijden) (tomaat, mozzarella, ham, champignons, olijven, artisjokken: meestal gelijk aan de capricciosa maar hier zijn de ingrediënten gescheiden van elkaar gehouden)
  • Pizza Bianca (olijfolie, zeezout, rozemarijn)
  • Pizza alla Casalinga (gebakken in vierkante pan in olijfolie, topping bestaat uit Mozzarella, gesneden tomaten, knoflook en olijfolie.
Andere Italiaanse pizza's
  • Pizza Caprese (plakken Romatomaat, oude Buffelmozzarella, basilicum)
  • Pizza ai Funghi (tomaat, mozzarella, champignons)
  • Pizza con Funghi e Olive (tomaat, mozzarella, champignons en zwarte olijven)
  • Pizza Prosciutto (tomaat, mozzarella, ham, ui)
  • Pizza con Prosciutto Crudo (tomaat, mozzarella, gedroogde rauwe ham)
  • Pizza Cipolle (tomaat, mozzarella, ui)
  • Pizza Salami (tomaat, mozzarella, salami)
  • Pizza alla Diavola of Pizza Salami Piccante (tomaat, mozzarella, salami piccante, pepers) [in VS/NL vaak Pizza Pepperoni]
  • Pizza Calabrese (tomaat, mozzarella, salami, olijven, Spaanse peper, oregano)
  • Pizza Pepperoni (tomaat, mozzarella, paprika)
  • Pizza alle Melanzane (tomaat, mozzarella, aubergine, Parmezaanse kaas, basilicum, zwarte peper)
  • Pizza al Tonno (tomaat, mozzarella, tonijn, ui)
  • Pizza Frutti di Mare (tomaat, mozzarella, diverse zeevruchten)
Gevouwen en Opgerolde Pizza's
  • Calzone (gevulde dubbelgevouwen pizza, met tomaat, mozzarella en diverse andere ingrediënten)
  • Cuddiruni (Siciliaanse opgerolde en dichtgevouwen pizza met ui, mozzarella, mortadella, anchovis, olijven)
  • Stromboli (opgerolde pizza, mozzarella, salami/capicola/bresaola en soms groenten)
Niet-Italiaanse varianten
  • Pizza Bolognese/Barbaresca/Americana (tomaat, kaas, gehakt, soms ook ui en/of champignons)
  • Pizza Carbonara (tomaat, mozzarella, spek en ei)
  • Pizza Caponne (tomaat, mozzarella, champignons, ui)
  • Pizza Verdura/Vegetariana (tomaat, kaas, champignons, spinazie, broccoli, asperges, artisjokken, paprika en/of olijven)
  • Pizza Parma (tomaat, mozzarella, parmaham en ruccola)
  • Pizza Hawaï (tomaat, kaas, ananas en eventueel ham) (genoemd naar het eiland Hawaï waar ananas een specialiteit is) [VS]
  • Pizza Tutti Frutti/Tropical (Tomaten, mozzarella, banaan, peren, perziken en/of ananas)
  • Pizza Kebab/Shoarma (tomaat, kaas, kebab/shoarma [Zweden, van oorsprong Turks, ook populair in Nederland]
  • Pizza Slovenska (tomaat, mozzarella, salami piccante, paprika, groene pepers, rode ui, champignons)
  • Pizza Canadiana (tomaat, mozzarella, bacon, ham, salami, worst, champignons) [Canada/VS]
  • Pizza Montreal Smoked Meat (mozzarella, gekruid gerookt rundvlees of pastrami, mosterd, ui, chilipepers) [Canada, Quebec]
  • Pizza BBQ Kip (mozzarella, BBQ-saus, kip, ui) [VS]
  • Pizza Thaise Kip (mozzarella, pindasaus, sojasaus, honing, gember, sesamolie, kip, chilipepers, ui, peen) [VS, Californië]
  • Pizza Cajun (mozzarella, romano kaas, garnalen, rode en groene ui, cajunkruiden) [VS, Lousiana]
  • Pizza Kip Pesto (mozzarella, pesto, kip) [VS]
  • Griekse Pizza (feta, olijven, ui, gesneden tomaat, paprika, gyros, spinazie) [VS, New-England]
  • Pizza Kip Tandoori (tandori massala, yoghurt, kip, rode ui, kaas, koriander) [India]
  • Pizza Paneer (paneer, yoghurt, tandori massala, knoflook, ui, groene en rode paprika, kaas) [India]
  • Braziliaanse Pizza (met banaan, ananas en chocolade) [Brazilië, Sao Paolo]
  • Israëlische Pizza (slechts Koosjer ingrediënten, zoals champignons, ui, mais, yoghurt en diverse kruiden uit het Midden-Oosten) [Israël]

Pizza-achtigen

  • Plakous/Pita, Klassiek-Grieks en Byzantijns, brood met olijfolie, kruiden (basilicum, oregano, laurier en/of knoflook), kaas en/of ui.
  • Placenta, Klassiek-Romeins, brood met honing, kaas en laurier.
  • Farinata/Cecina, Ligurisch en Toscaans gerecht, gemaakt met bodem van kikkererwten, met als topping olijfolie, rozemarijn, zout en peper.
  • Pissaladière, gegeten in Zuid-Frankrijk en Ligurië. Dik brood met gekarameliseerde ui, olijven, knoflook en ansjovis als topping.
  • Tarte flambée of Flammekueche,[6] uit de Elzas. Dun pizzabrood met crème fraîche, ui en bacon.
  • Lahmacun, Turkije en Armenië, vaak aangeduid als Turkse pizza. Deze kan in de vorm van een wrap, maar ook in de vorm van een pizza worden geserveerd. Lahmacun bevat lams- of rundergehakt, citroen, tomaat, sla, pepers, ui, peterselie en koriander, en soms ook augurk.
  • Pizza Dürüm, Turkije keuken, een opgerolde wrap of pizza met Döner Kebab en sla en/of fetakaas.
  • Manakish, in Libanon, Syrië, Palestina en Jordanië. De Manakish is een gebakken plat brood besprenkeld met olijfolie, dat lijkt op een pizza. De topping bestaat meestal uit kaas, tijm of za'atar (kruidenmix van tijm, oregano, basilicum, bonenkruid, sumak en sesam) en vlees (kip, lam of rund), soms worden er ook yoghurt, spinazie, bieten en/of chilipepers toegevoegd.
  • Knoflookvingers, uit Atlantisch Canada, dunne pizzabodem met knoflookboter, kaas en peterselie, en soms ook bacon.

Trivia

  • In Iran is het sinds juli 2006 uit taalpuristisch oogpunt verboden om leenwoorden te gebruiken. Een pizza heet daar dan ook (vertaald) 'elastisch brood'.
  • De integratie van de Italiaanse gemeenschap in de Verenigde Staten is zo succesvol verlopen dat het leeuwendeel van de bevolking tegenwoordig zeker meent te weten dat een pizza een Amerikaanse uitvinding is. Amerikaanse toeristen kunnen Italianen dan ook als geen ander beledigen met de vraag "Wat is het Italiaanse woord voor pizza?".
Wikibooks Kookboek bevat een recept voor Pizza.
Zie de categorie Pizzas van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Zoek pizza op in het WikiWoordenboek.
source: https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pizza&oldid=33563494