Pieter Bruegel de Oude: verschil tussen versies

Pieter Bruegel de Oude
Persoonsgegevens
Bijnaam	Boeren-Bruegel, Vieze Bruegel en Peer den Drol
Geboren	circa 1520
Overleden	Brussel, 9 september 1569
Geboorteland	Habsburgse Nederlanden
Beroep(en)	Kunstschilder
Oriënterende gegevens
Stijl(en)	Noordelijke Renaissance
	RKD-profiel
Portaal	Kunst & Cultuur

Pieter Bruegel de Oude, De toren van Babel, Olieverf op eiken paneel, 114 x 155 cm; Kunsthistorisches Museum, Wenen

Pieter Bruegel de Oude (Breda of Bree (onzeker), circa 1520 – Brussel, 9 september 1569) was een Vlaamse kunstschilder. Hij was de vader van Pieter Brueghel de Jonge en van Jan Brueghel de Oude. Men denkt dat Brueghel dichtbij het huidige Bree in Belgisch-Limburg (vroeger Brede, Brida, Breda genoemd) geboren is. Het is ook mogelijk dat hij in Breda in Nederlands Noord-Brabant geboren is.

De naam van Bruegel wordt ook vaak geschreven als Brueghel, zoals ook zijn beroemde zoons en kleinzoon heten. De schrijfwijze zonder H werd door Pieter Bruegel van 1559 tot zijn dood gebruikt. Zijn bijnamen zijn Boeren-Bruegel, Vieze Bruegel en Peer den Drol.

Biografie

Over zijn geboorte is niets bekend. Deskundigen houden het, op grond van recente opzoekingen, bij een geboorte rond 1520.

Bruegel werd in 1546 in het Antwerpse schilders gilde opgenomen, en werd leerling van Pieter Coecke van Aelst. Bruegel maakte in 1551 of 1552 een reis naar Italië, waar hij vooral landschappen schilderde.

Tot 1559 maakte hij vooral gravures en prenten (ontwerpen voor wandtapijten). In 1559 komt er plots een totale ommekeer: Bruegel gaat nog enkel schilderen. Het ene meesterwerk volgt snel een ander op.

Rond 1563 verhuisde Bruegel van Antwerpen naar Brussel, waar hij de dochter van Coecke huwde, Mayken. Gedurende zijn Brusselse periode gebruikte Bruegel verschillende landschappen uit het nabijgelegen Pajottenland, zoals het kerkje van Sint-Anna-Pede (nu behorend tot Dilbeek) als achtergrond voor de "Parabel van de blinden". Een grote, kleurechte en weerbestendige reproductie daarvan staat sinds 2004 bij dat kerkje. Nog 11 gelijkaardige reproducties staan langs een wandeling van 8 km; ze werden gekozen omdat ze herkenbare elementen uit de streek bevatten of omdat het landschap "Pajottenlands" is. Daarnaast staan nog 8 andere reproducties langsheen een fietsroute in Dilbeek. De wandeling en fietsroute hebben als startpunt het kerkje van Sint-Anna-Pede.

Genealogie

Pieter Bruegel de Oude
ca 1525-1569
de Boerenbrueghel

Pieter Brueghel de Jonge
1564-1638
de Helse Brueghel

Jan Brueghel de Oude
1568-1625
de Fluwelen Brueghel

David Teniers I
1592-1649

Ambrosius Brueghel
1617-1675

Jan Brueghel de Jonge
1601-1678

Anna Brueghel
1620-1656

David Teniers II
1610-1690

Abraham Teniers
1626-1670

Abraham Brueghel
1631-1690

David Teniers III
1638-1685

David Teniers IV
1672–1731

Werk

Onder invloed van Van Aelst schilderde Bruegel in Mechelse stijl, met veel allegorieën, bijvoorbeeld in scènes uit het boerenleven.

Bruegel schilderde later ook taferelen geïnspireerd op de klassieke oudheid en bijbelse taferelen. Zo zijn er twee schilderijen van de Toren van Babel. Eén hangt in Wenen, het andere in Rotterdam in het Museum Boijmans Van Beuningen.

Over Bruegel doen allerlei verhalen de ronde. Zo zou hij volgens Carel van Mander vaak incognito het platteland hebben bezocht om het boerenleven gade te slaan; vandaar ook zijn bijnaam 'Boerenbruegel'. Andere bronnen menen dat hij wel eens ketterse sympathieën zou gehad hebben, wat hij op verdoken wijze in zijn schilderijen zou verwerkt hebben. Noch het eerste, noch het tweede is bewezen. Feit is dat het oeuvre van Bruegel, weliswaar verder bouwend op tradities à la Jeroen Bosch, uniek is.

Bruegel is ongetwijfeld de meest volledige landschapsschilder van zijn tijd; niemand anders schilderde de natuur, in de loop van de seizoenen, zo natuurlijk, krachtig, precies en veelzijdig. Hij maakte geen "foto", geen realistische nabootsing, maar "componeerde" een landschap en vreemde elementen (rotsen, water) tot een universeel of kosmisch tafereel. Maar details waren wel fotografisch juist: hedendaagse oogartsen herkennen bijvoorbeeld nog de verschillende oogziekten waaraan zijn "blinden" leden. Alle werktuigen aan de twee Torens van Babel zijn perfect nauwkeurig.

Nu wordt algemeen aangenomen dat Bruegel erg getroffen was door het armoedige en harde bestaan van de plattelandsbevolking; een bijnaam "volkse Bruegel" zou juister zijn dan "Boerenbruegel". Opvallend is dat zelfs op zijn "boerenbruiloft" en "boerendansen" niemand lacht. Hij was zeker katholiek maar ook humanist en ongenadig bekritiseerde hij de geloofsvervolging in vele werken o.a. door galgen in het landschap op te stellen en daar vaak eksters (roddelaars, verraders) aan toe te voegen.

Bruegel heeft amper 10 jaar intensief geschilderd en men vermoedt dat hij maar een vijftigtal werken heeft geschilderd, alle van uitzonderlijke kwaliteit. De machthebbers van toen hebben dat blijkbaar goed begrepen. Vooral na zijn dood steeg zijn faam pijlsnel: de machtigste kringen wedijverden met elkaar om werken te bemachtigen. Op die manier zijn ze over de wereld verspreid geraakt; in eigen land zijn er slechts enkele gebleven.

Van het schilderij "De moord op de Onnozele Kinderen te Bethlehem" beweert naast het hieronder vermelde museum in Wenen, ook het Brukenthal-museum in Sibiu, Roemenië dit in zijn collectie te hebben.

Schilderstijl

Het werk van Bruegel behoort tot de Noordelijke Renaissance.

Exposities

In augustus 2006 was er een expositie in de Koninklijke Bibliotheek van België in Brussel van 84 prenten van anderen maar gebaseerd op het werk van Pieter Bruegel. Er was destijds een samenwerking met uitgeverij Hieronymus Cock. Enkele prenten zijn onder andere De grote vissen eten de kleine uit 1557 gemaakt door P. van der Heyden. Er is ook een ets van Pieter Bruegel zelf bij.

Schilderijen

Dit zijn alle bekende schilderijen van Pieter Bruegel de Oude:

Christus op het Meer van Tiberias, 1553 (Collectie Charles de Pauw, Waver)
De Verzoeking van Sint-Antonius, 1557 (National Gallery of Art, Washington D.C.)
Parabel van de Zaaier, 1557 (Timken Museum of art, San Diego)
Zicht op Napels, 1558 (Galleria Doria Pamphilj, Rome)
De val van Icarus, 1558 (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel)
Twaalf Spreekwoorden, 1558 (Museum Mayer van den Bergh, Antwerpen)
Nederlandse Spreekwoorden, 1559 (Gemäldegalerie, Berlijn)
Het Gevecht tussen Vasten en Vastenavond, 1559 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
Kinderspelen, 1560 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
Aanbidding der Wijzen, c. 1556-1562 (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel)
Dulle Griet, 1562 (Museum Mayer van den Bergh, Antwerpen)
Twee Aapjes, 1562 (Gemäldegalerie, Berlijn)
De val der opstandige engelen, 1562 (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel)
De Triomf van de Dood, 1562 (Museo del Prado, Madrid)
De Zelfmoord van Saul, 1562 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
De Vlucht naar Egypte, 1563 (Courtauld Gallery, Londen)
De Toren van Babel, 1563 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
De 'Kleine' Toren van Babel, 1563 (Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam)
Aanbidding der Wijzen, 1564 (National Gallery, Londen)
Dood van Onze-Lieve-Vrouw, 1564 (Upton House)
De Kruisdraging, 1564 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
Hoofd van een boerin, na 1564 (Alte Pinakothek, München)
Gapende man, 1564 (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel)
Jagers in de Sneeuw, 1565 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
De Vogelknip, 1565 (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel)
Christus en de overspelige vrouw, 1565 (Courtauld Gallery, Londen)
De Oogst, 1565 (Metropolitan Museum of Art, New York)
De Hooi-oogst, 1565 (Národní galerie, Praag)
De Sombere Dag, 1565 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
Terugkeer van de Kudde, 1565 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
De Volkstelling te Bethlehem, 1566 (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel)
De Prediking van Johannes de Doper, 1566 (Szépművészeti Múzeum, Boedapest)
De Moord op de Onnozele Kinderen, 1566 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
De Bruidsdans, 1566 (Detroit Institute of Arts, Detroit)
De Bekering van Paulus, 1567 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
Aanbidding der Wijzen in de Sneeuw, 1567 (Sammlung Oskar Reinhart, Winterthur)
Het Luilekkerland, 1567 (Alte Pinakothek, München)
De Kreupelen, 1568 (Musée du Louvre, Parijs)
De Nestenrover, 1568 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
Boerendans, 1568 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
De Boerenbruiloft, 1568 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
Parabel der Blinden, 1568 (Museo di Capodimonte, Napels)
Ekster op de Galg, 1568 (Hessisches Landesmuseum, Darmstadt)
De Misantroop, 1568 (Museo di Capodimonte, Napels)
De Storm, 1568 (Kunsthistorisches Museum, Wenen)
De Wijn van het Sint-Maartensfeest (Museo del Prado, Madrid)

Tekeningen

De grote vissen eten de kleine. 1556. Wenen, Albertina.

Basrode. 1556. Berlijn, Staatliche Museen (Berlijn).

In de populaire cultuur

De term "bruegeliaans" duidt op een vrolijk, bourgondisch, levenslustig tafereel, vaak in de context van eten en drinken.
Hij leeft voort in het biermerk "Bruegel Ancienne".
Pieter Bruegel de Oudere eindigde tijdens de Vlaamse versie van de Grootste Belg op de 17de plaats en tijdens de Waalse op de 58ste plaats.
Hij haalde eindigde in 2004 op nr. 152 tijdens de verkiezing van De grootste Nederlander.
Wannes Van de Velde schreef ooit een lied genaamd "Pieter Bruegel in Brussel", waarin de schilder Brussel bezoekt en geconfronteerd wordt met de verfransing van de stad. Later schreef de zanger ook het lied "Café Breughel". Dit lied speelt zich in het gelijknamige Antwerpse volkscafé, waar een kopie van het doek de Boerenbruiloft aan de muur hangt. Het lied is een aanklacht op de vercommercialisering van Bruegel's doeken.
Willy Vandersteen werd vanwege zijn volkse strips door Hergé "de Bruegel van het Beeldverhaal" genoemd. Hij was ook sterk door Bruegel beïnvloed, merkbaar onder meer in:
- Het Suske en Wiske-album Het Spaanse spook waarin Suske, Wiske en Lambik de schilder ontmoeten.
- Het Suske en Wiske-album De dulle griet draait rond Bruegels gelijknamige schilderij.
- Ook in De Krimson-crisis duikt de schilder weer op.
- Vandersteens latere stripreeks De Geuzen ademt zelfs heel sterk een Bruegeliaanse sfeer uit. Op de laatste pagina van elk album werd steeds een ets van Bruegel gereproduceerd.
Jef Nys tekende ooit een (grotendeels fictieve) stripbiografie rond Bruegels leven.
Bruegel's schilderij, Boerenbruiloft werd geparodieerd in Asterix en de Belgen.
Wingene (West-Vlaanderen) wordt 'Bruegelgemeente' genoemd, omdat daar tot 2001 regelmatig Bruegelfeesten en een Bruegelstoet georganiseerd werden.
In Breugel (gem. Son en Breugel, Noord-Brabant) staat een standbeeld voor Pieter Brueghel, vervaardigd door Jan Couwenberg.
In een "openluchtmuseum" in Sint-Anna-Pede (Dilbeek) staan langs een Bruegelfietsroute van 20 km en een Bruegelwandeling van 8 km reproducties van 19 schilderijen. De brochure "Bruegel in het Pajottenland", een uitgave van "VZW Dilbeeks Erfgoed" uit Dilbeek (www.dilbeekserfgoed.be) vult aan.

Externe link

Zie de categorie Pieter Brueghel the Elder van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

@@ Regel 139: / Regel 139: @@
 * [[Jef Nys]] tekende ooit een (grotendeels fictieve) stripbiografie rond Bruegels leven.
 * Bruegel's schilderij, ''[[De Boerenbruiloft|Boerenbruiloft]]'' werd geparodieerd in ''[[Asterix en de Belgen]]''.
-* In Wingene (West-Vlaanderen) worden jaarlijks Bruegelfeesten georganiseerd.
+* Wingene (West-Vlaanderen) wordt 'Bruegelgemeente' genoemd, omdat daar tot 2001 regelmatig Bruegelfeesten en een Bruegelstoet georganiseerd werden.
 * In [[Breugel]] (gem. [[Son en Breugel]], Noord-Brabant) staat een standbeeld voor Pieter Brueghel, vervaardigd door Jan Couwenberg.
 * In een "openluchtmuseum" in Sint-Anna-Pede ([[Dilbeek]]) staan langs een Bruegelfietsroute van 20 km en een Bruegelwandeling van 8 km reproducties van 19 schilderijen. De brochure "Bruegel in het Pajottenland", een uitgave van "VZW Dilbeeks Erfgoed" uit Dilbeek (www.dilbeekserfgoed.be) vult aan.

Versie van 18 jan 2011 15:15