Parijs: verschil tussen versies

Zie Parijs (Kenny B) voor het artikel over de gelijknamige single uit 2015.

Parijs
Paris

Stad in Frankrijk
(Details)
Situering
Regio	Île-de-France
Departement	Parijs (75)
Arrondissement	20 arrondissementen
Coördinaten	48° 52′ NB, 2° 22′ OL
Algemeen
Oppervlakte	105,4 km²
Inwoners (1 januari 2020)	2.145.906[1] (20.360 inw./km²)
Hoogte	28-130 m
Burgemeester	Anne Hidalgo (PS)
Overig
Postcode	75001-75020 en 75116
Netnummer	01
INSEE-code	75056
Website	www.paris.fr
Detailkaart
Locatie in Regio Parijs
Portaal    Frankrijk Parijs

Parijs: oevers van de Seine
Werelderfgoed cultuur
Land	Frankrijk
UNESCO-regio	Europa en Noord-Amerika
Criteria	i, ii, iv
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	600
Inschrijving	1991 (15e sessie)
UNESCO-werelderfgoedlijst

Parijs (Frans: Paris) is de hoofdstad en regeringszetel van Frankrijk. Het is ook een departement. Met 2,25 miljoen inwoners in de gemeente Parijs zelf en ruim 11 miljoen in het hele stedelijke gebied, met inbegrip van de banlieues (voorsteden) en de forensensteden daaromheen, is het de grootste stad van Frankrijk en de negende stad van Europa (en het vierde stadsgebied van Europa, na Moskou, Istanboel en Londen). Volgens de schattingen van het Institut national de la statistique et des études économiques had de stad Parijs zonder de agglomeraties in 2009 2.257.981 inwoners (Parijzenaars, in het Frans Parisiens en Parisiennes), terwijl dit er inclusief de agglomeraties in 1999 al 11.174.740 waren.^[2][3][4]

Het volledige oppervlak van Parijs en alle agglomeraties bedraagt 2723 km².^[5] De stad wordt in tweeën gedeeld door de rivier de Seine. Parijs is gesticht op het Île de la Cité, maar is inmiddels zo groot geworden dat de stad een gebied van zeven heuvels beslaat. In dit gebied lagen vroeger aparte dorpen, die nu een onderdeel van Parijs zijn. Parijs wordt tegenwoordig naast Londen, New York en Tokio beschouwd als een van de vier grote wereldsteden.

In Europa en in de wereld was Parijs al vroeg een centrum van cultuur. De stad ligt op een kruispunt van allerlei verschillende handelsroutes. De stad is tegenwoordig zeer internationaal georiënteerd dankzij een uitgebreide infrastructuur over land en in de lucht. In 2004 werd Parijs bezocht door een recordaantal toeristen (25 miljoen) volgens cijfers van het Office du Tourisme et des Congrès de la capitale française.^[6]

Al in de 10e eeuw, toen de Notre Dame en een aantal abdijen werden gebouwd, was Parijs een van de belangrijkste steden van Frankrijk en daarnaast een belangrijke plaats voor het christendom. Sinds de 13e eeuw is het bij uitstek een stad waar onderwijs, kunst en recreatie een zeer centrale plaats innemen. Deze ontwikkeling is historisch mede het gevolg van de centralistische politiek die eeuwenlang binnen Frankrijk is gevoerd toen dit een republiek en een monarchie was. Binnen het kader van deze politiek werd zeer veel betekenis aan de hoofdstad toegekend. Sinds de jaren 1960 wordt het politieke beleid binnen Frankrijk gekenmerkt door decentralisatie en deconcentratie, waardoor er iets meer evenwicht binnen de landsgrenzen is ontstaan.

Naam

Etymologie

De naam Parijs is afgeleid van een Gallische stam, de Parisii, en in feite een verkorting van de Latijnse uitdrukking Civitas Parisiorum ("Stad van de Parisii").^[7] Deze naam is in de plaats gekomen van Lutetia. In de tijd van het Romeinse Rijk werden de Parisii eveneens in de buurt van East Riding of Yorkshire aangetroffen. Over de uiteindelijke herkomst van de naam van deze volksstam bestaat geen zekerheid. De naam van de Parisii zit eveneens in de plaatsnamen Villeparisis, Cormeilles-en-Parisis, Fontenay-en-Parisis en de hele streek Parisis. Een niet serieus bedoelde alternatieve verklaring die Rabelais geeft in zijn Gargantua is dat de naam Parijs een samentrekking zou zijn van par ris, wat "om te lachen" betekent.^[8]

Bijnamen

Parijzenaars zelf duiden de stad wel eens informeel aan met Paname. Bij velen staat de stad ook wel bekend als de lichtstad of de stad van de liefde.

Hoewel de officiële Franse benaming Parisiens/Parisiennes is, worden Parijzenaren informeel ook wel Parigots/Parigotes genoemd, voornamelijk door zuid-Fransen.

Geografie

Topografie

Parijs ligt in het noorden van Frankrijk, in de regio Île-de-France en aan de rivier de Seine. Het echte historische centrum is gebouwd op twee eilanden, het Île Saint-Louis en het grotere Île de la Cité wat het oudste gedeelte van de stad is. Over het algemeen is Parijs relatief vlak, met het laagste punt op 35 meter boven de zeespiegel. Parijs ligt aan weerskanten van de rivier wel op een aantal heuvels: de Montmartre (130 meter),^[9] de Belleville (128,5 meter) die uitkomt op de rue du Télégraphe, de Ménilmontant (108 meter), het Buttes-Chaumont (103 meter), de Passy (71 meter) en de Chaillot (67 meter). Ten oosten van de Seine bevinden zich de heuvels van Montparnasse (66 meter), Butte-aux-Cailles (63 meter) en Montagne Sainte-Geneviève (61 meter).

In 1844 werd de eigenlijke stad Parijs door de stadswal van Thiers van de voorsteden afgescheiden. Bij de laatste grote annexatie door van de omringende gebieden in 1860 heeft Parijs zijn huidige omvang gekregen, en vanaf toen omvatte het de huidige twintig arrondissementen.^[10] In de jaren 1920 werd de stad nogmaals fors uitgebreid met 8,9 km². In 1929 werden de parken Bois de Boulogne en Bois de Vincennes officieel aan Parijs toegevoegd, waardoor het huidige gebied een oppervlakte bestrijkt van 105,39 km². Zonder deze twee parken bedraagt het totale oppervlak van Parijs 86,928 km². Tegenwoordig wordt de stad van de voorsteden gescheiden door een 35 km lange ringweg, de Boulevard Périphérique, die het historische centrum van Parijs via de Portes de Paris met de voorsteden verbindt.

Hydrografie

De Seine stroomt aan de zuidoostelijke kant van Parijs de stad binnen en stroomt de stad aan de zuidwestelijke kant weer uit. Over de Seine lopen meer dan dertig bruggen van het ene naar het andere stadsdeel. Twee andere kleinere rivieren die door Parijs stromen, zijn de Bièvre en het in 1825 ingewijde Canal Saint-Martin, dat gedeeltelijk onder de rue du Faubourg-du-Temple door stroomt en het einddeel vormt van de 108 km lange Canal de l'Ourcq. Dit kanaal stroomt onder het Place de la Bastille door voordat het iets stroomopwaarts van het Île Saint-Louis in de Seine uitmondt. Vanuit het bekken van Villette ontspringt het 4,5 kilometer lange Canal Saint-Denis, dat in 1821 is geopend.^[11]

Geologische geschiedenis

Het Parijse bekken bestaat uit een groot aantal sedimentlagen. De oudste lagen zijn in het Quartier d'Auteuil (16e arrondissement) gevonden en dateren uit het Sparnacien. Ze bestaan uit zand en klei. De iets jongere lagen dateren uit het Lutetien en bestaan uit gips en kalksteen.^[12]

Het Parijse bekken heeft zich ca. 41 miljoen jaar geleden gevormd als een binnenzee die werd omgeven door de Vogezen, het Centraal Massief en het Armoricaans Massief. Met de vorming van de Alpen heeft het bekken zich grotendeels gesloten. Het bleef open in de richting van het Kanaal en de Atlantische Oceaan, waardoor de rivierbassins voor de Loire en de Seine gevormd werden. Aan het einde van het Oligoceen was het Parijse bekken continentaal geworden.^[13] In de catacomben van Parijs wordt behalve kalksteen en gips ook veel Franse zandsteen (Calcaire lutétien) aangetroffen.^[12]

De kalksteen is tot en met de 14e eeuw gebruikt voor gebouwen, van de Place d'Italie tot aan de Rue de Vaugirard. Kalksteen wordt tegenwoordig in andere delen van Frankrijk gewonnen, bijvoorbeeld in de omgeving van Saint-Maximin. Gips wordt vooral gewonnen in Montmartre en Bagneux.

Het Parijse bekken is een van de eerste plaatsen ter wereld waarvan een geologische kaart is gemaakt. Op basis hiervan heeft Georges Cuvier veel van zijn ideeën op het gebied van paleontologie en de vergelijkende anatomie ontwikkeld. In 1911 toonde Paul Lemoine aan dat het Parijse bekken uit concentrisch gevormde uithollingen bestaat.^[14][15]

De verstedelijking van Parijs heeft ook een grote invloed gehad op de hydrogeologie van de stad. In de 19e eeuw moest de Bièvre uit oogpunt van hygiëne worden overkluisd.

In de bodem onder Parijs zijn grote grondwaterreservoirs aanwezig. Deze worden met behulp van Artesische bronnen geëxploiteerd.

Klimaat

Parijs heeft een zeeklimaat met kleine thermische amplitudes (geen extreem hoge of lage temperaturen). De stad kent - in vergelijking met de rest van Frankrijk - vrij koele zomers met een gemiddelde temperatuur van 18 °C. De winters zijn tamelijk zacht met weinig sneeuw en een gemiddelde temperatuur tussen de 3 °C en 8 °C. De lente en herfst in Parijs verlopen meestal mild. De gemiddelde jaarlijkse neerslag is 650 mm met lichte regenval verdeeld over het jaar. De hoogste temperatuur ooit in Parijs was 40,4 °C op 28 juli 1948 en de laagste was −23,9 °C op 10 december 1879.^[16]

Panorama over de Seine met links de Pont Saint-Michel en rechts de Notre-Dame

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Parijs voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Prehistorie/Oudheid

Naar alle waarschijnlijkheid was het gebied waar het huidige Parijs ligt al gedurende het hele Neolithicum bewoond. Er zijn sporen gevonden uit de Chasseen-periode (4000 - 3800 v.Chr.) van een bewoner op het gebied aan de rechteroever van de Seine (waar nu het 12e arrondissement ligt).^[18] Ook zijn er resten teruggevonden van het zogeheten dorp van Bercy dat zich ca. 400 jaar voor het begin van de Christelijke jaartelling op de plek van Parijs moet hebben bevonden. Deze resten zijn tegenwoordig te bezichtigen in het Musée Carnavalet.

In 52 v.Chr. veroverde Julius Caesar ondanks het verzet van Vercingetorix het dorp van de Parisii waaraan hij vervolgens de naam Lutetia Parisiorum gaf. De plaats was strategisch van belang omdat er handelsroutes langs deze plek voerden. Waar de Gallische nederzetting zich voorheen precies bevond is niet bekend, het is mogelijk dat dit niet op de plaats van het eigenlijke Parijs was maar rondom het huidige Nanterre.^[19]

In de 1e eeuw is aan de linkeroever van de Seine volgens het schaakbordpatroon een nieuwe Romeinse stad gebouwd. Lutetia telde in die tijd vijf- à zesduizend inwoners en was daarmee niet meer dan een middelgrote Gallische stad, in tegenstelling tot sommige andere steden zoals Lugdunum (het huidige Lyon) die veel groter waren (in de 2e eeuw telde Lugdunum waarschijnlijk tussen de 50.000 en 80.000 inwoners).

Volgens de overlevering werd Lutetia in de 3e eeuw door Dionysius van Parijs omgedoopt tot een christelijke stad. Toen het Romeinse Rijk in verval raakte, werd Lutetia overspoeld door de Grote Volksverhuizing, waarbij veel bewoners naar het versterkte île de la Cité vluchtten.

In de lente van 451 werd Parijs aangevallen door Attila de Hun. De Parisii en het meisje Genoveva of Geneviève, de latere patroonheilige van de stad, weerstonden de aanvallen van de Hunnen. Het beleg en de aanvallen van de Hunnen mislukten en zij dropen af naar Orléans.

Middeleeuwen

In 506 maakte koning Clovis I van Lutetia de hoofdstad van het Frankische Rijk. In de 8e eeuw werd er voor het eerste een kerk aan de andere kant van de Seine gebouwd, de Église Saint-Gervais-Saint-Protais. In 845 vonden de eerste plunderingen door de Vikingen plaats, waaraan pas bijna een eeuw later een eind kwam met het Verdrag van Saint-Clair-sur-Epte.

Vanaf 987 werd Frankrijk geregeerd door het Huis Capet, die aanvankelijk Orléans als verblijfplaats boven Parijs verkozen. In de loop van de 11e eeuw werd Parijs echter steeds meer het belangrijkste centrum van het Franse onderwijs en de koninklijke macht. Lodewijk VI was de eerste Franse koning die zich definitief in Parijs vestigde. Nog later bouwde Filips II zijn bekend geworden omheining om de stad. In deze periode werd Parijs ook steeds meer een internationaal handelscentrum, dankzij de rechtstreekse verbinding met het Foire du Lendit in het nabijgelegen Saint-Denis.

In 1163 begon bisschop Maurice de Sully met de bouw van de Notre-Dame.

In de 13e eeuw werd de rechteroever van de Seine drooggelegd, die tot dan toe moerassig was. Ook werd in deze tijd onder koning Lodewijk IX steeds meer handel met de Hanze gedreven en werden de eerste provoosten waaronder Étienne Boileau aangesteld, waardoor er dus een dubbel machtssysteem ontstond.^[20]

Als gevolg van de bloeiende handel werd Parijs steeds belangrijker. In de loop van de 14e eeuw was het inwonertal gegroeid tot 200.000.^[21] Parijs was daarmee groter geworden dan Londen.^[22] In 1328 kreeg de stad echter te maken met de pest, waardoor de bevolking een tijdlang afnam.

Toen koning Karel V zijn omheining rond Parijs bouwde, werden het huidige IIIe en 4e arrondissement aan de stad toegevoegd. De omheining strekte zich uit van Pont Royal tot aan Porte Saint-Denis.

De Honderdjarige Oorlog had tot gevolg dat provoost Étienne Marcel van de ontevredenheid onder het volk profiteerde om zelf meer macht te krijgen. Dit deed hij door middel van zijn Grote Verordening van 1357 en de door hem uitgelokte opstand van 22 februari 1358. De koning verbleef in die tijd niet in het centrum van de stad, maar in het later verwoeste Hôtel Saint-Pol en het Hôtel des Tournelles. In 1407 brak als reactie op de executie van Lodewijk I de burgeroorlog tussen de Armagnacs en Bourguignons uit. Deze strijd zou tot 1420 duren.

Vanaf 1420 werd Parijs bezet door de Engelsen. In 1429 lukte het Jeanne d'Arc niet om Parijs van de Engelsen te bevrijden. Karel VII en zijn zoon Lodewijk XI verbleven niet veel meer in Parijs omdat het een gevaarlijke stad was geworden. In plaats daarvan kozen ze het Loiredal als voornaamste verblijfplaats.

Toen de bezetting eindelijk achter de rug was, vond er opnieuw veel bouwactiviteit plaats. Overblijfselen hiervan zijn de Pont Neuf en de tuinen van Luxemburg (les jardins du Luxembourg). Tussen 1422 en 1500 nam de bevolking van Parijs toe van 100.000 naar 150.000.

Renaissance en Verlichting

In 1528 vestigde koning Frans I zich in Parijs en bepaalde dat er voortaan moest worden onderwezen in de exacte wetenschappen en het humanisme. Hiervoor richtte hij in 1530 het Collège de France op. In dezelfde tijd steeg het aantal inwoners van Parijs naar 280.000, waarmee Parijs de grootste christelijke stad ter wereld bleef.^[21]

Op 24 augustus 1572 vond onder koning Karel IX de Bartholomeusnacht plaats. De Franse Katholieke Liga Tijdens de Dag van de Barricaden van 1588 kwam de Katholieke Liga in opstand tegen Hendrik III, die vluchtte en werd vermoord.^[23] In 1594 werd Hendrik IV de nieuwe koning na zich te hebben bekeerd.

Een nieuwe Dag van de Barricaden (1648) luidde het begin van de Fronde in, een periode die werd gekenmerkt door een economische crisis en wantrouwen jegens de koning.^[24]

Lodewijk XIV koos in 1677 Versailles als residentie. Vijf jaar later werd ook de Franse regering hier gevestigd, en nam Jean-Baptiste Colbert het bestuur over Parijs op zich. Tijdens zijn regeerperiode heeft Lodewijk XIV Parijs slechts 24 keer bezocht, wat zijn vijandigheid jegens de Parijse bevolking tekent.^[25] Ondanks een sterftecijfer dat hoger was dan het geboortecijfer groeide de Parijse bevolking in deze tijd toch tot 400.000. Dit was te danken aan de grootschalige immigratie vanaf het platteland.

Tijdens de Verlichting was Parijs geliefde plaats voor de salons. De bekendste salon uit die tijd is van Marie-Thérèse Rodet Geoffrin. In dezelfde periode was sprake van een sterke economische en demografische groei, waardoor Parijs aan de vooravond van de Franse Revolutie reeds 640.000 inwoners had.^[26]

Regent Filips van Orléans ruilde in 1715 Versailles in voor het Palais-Royal. De jonge Lodewijk XV vestigde zich aanvankelijk in het Tuilerieënpaleis, om later alsnog terug te keren naar het kasteel van Versailles.^[27] In die tijd vormde de Jardin du Luxembourg de oostelijke begrenzing van de stad. In 1749 besloot Louis XV de huidige Place de la Concorde in te richten, en in 1752 richtte hij een militaire opleiding op.^[28] In 1754 besloot hij ook tot de bouw van een kerk, die later bekend is geworden als het Panthéon.^[29]

Op 14 juli 1789 vond de bestorming van de Bastille plaats, een gebeurtenis die de Franse Revolutie inluidde.

Moderne Tijd

Tijdens de heerschappij van Napoleon III werd Parijs grondig verbouwd door Georges-Eugène Haussmann. In Parijs woonden veel mijnwerkers in kleine huizen. Wijk voor wijk werd afgebroken, waarna Parijs met brede boulevards, avenues en grote pleinen opnieuw werd opgebouwd. Dat maakte het ook gemakkelijker de bevolking van Parijs onder controle te houden. De bekendste van die nieuwe avenues is de Avenue des Champs-Élysées. De huizen in Parijs hebben allemaal een lichte kleur, omdat ze met kalksteen zijn gebouwd. In de buurt van Parijs waren veel kalksteengroeven.

Een van de zwartste dagen in de geschiedenis van Parijs was 28 mei 1871, toen 20.000 Parijzenaren het leven lieten tijdens een opstand die als de Commune van Parijs de geschiedenis is ingegaan.

Tijdens de Derde Republiek brak een bloeiperiode aan die bekend is komen te staan als de belle époque. Aan deze periode kwam met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog een eind. Parijs werd tijdens deze oorlog niet bezet, maar de maatschappij raakte ontwricht en gedurende het interbellum waren de tegenstellingen tussen de maatschappelijke klassen heel scherp geworden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Parijs in juni 1940 door de Duitsers ingenomen. Op 25 augustus 1944 werd Parijs bevrijd.

Tijdens de Vijfde Republiek veerde Parijs weer op, zo werd in 1958 het Établissement public pour l'aménagement de La Défense (EPAD) opgericht, dat de ontwikkeling, iets buiten Parijs, van de zakenwijk La Défense zou coördineren. In 1963 werd begonnen met de aanleg van de rondweg van Parijs, de Boulevard Périphérique.

Onder burgemeester Jacques Chirac (1977-1995) en zijn opvolger Jean Tibéri (1995-2001) sluipen er in het gemeentebestuur van Parijs allerhande corrupte praktijken in. De overwegend conservatieve bevolking van Parijs krijgt daarvan zo genoeg dat zij in 2001 een socialist, Bertrand Delanoë, tot burgemeester verkiest, en dat ondanks het feit dat hij er openlijk voor uitkomt homoseksueel te zijn. Op 27 oktober 2005 braken er ernstige onlusten in de Parijse banlieue uit, waar kansarme jongeren massale vernielingen aanrichtten en slaags raakten met de oproerpolitie. De rellen hielden meer dan twee weken aan.

Op 7 januari 2015 pleegden islamistische terroristen een aanslag op Charlie Hebdo in Parijs. Chérif Kouachi en Saïd Kouachi vermoordden tien werknemers van het satirische weekblad Charlie Hebdo, waaronder Stéphane Charbonnier, die op de dodenlijst van Al Qaida stond. Ook twee politieagenten kwamen om het leven. Een van hen was door het korps bescherming personen als lijfwacht aan Charb toegewezen. Frankrijk kondigde een dag van nationale rouw af.

Demografie

De eigenlijke gemeente Parijs en tevens departement telt zo'n 2.257.981 inwoners op 10.525 hectare, wat neerkomt op een 20.400 inwoners per km². De regio Île-de-France telt 12 miljoen inwoners.

Parijs staat bekend om zijn multiculturele samenleving. Al sinds de middeleeuwen trekken immigranten richting Parijs, van de Nederlandse en Zweedse studenten die naar de studentenwijk quartier Latin trokken in de 14e eeuw tot de huidige Afrikanen en Oost-Aziaten in de Goutte d'Or.

De grootste groepen van buitenlandse komaf die nu in Parijs wonen komen uit de volgende landen:

• Immigranten uit Spanje en Portugal arriveerden voornamelijk tussen 1950 en 1975. Vanaf 1975 nam de toestroom sterk af, onder andere als gevolg van de democratisering van Spanje en Portugal.
• Immigranten uit Marokko, Algerije, Tunesië, Libië en Egypte kwamen vooral van 1950 tot 2000. Sinds enkele jaren komen er minder mensen uit deze landen.
• Immigranten uit Centraal-Afrika en Zuid-Afrika kwamen vanaf 1975. Hun aantallen blijven de laatste jaren stijgen.
• Immigranten uit Vietnam (Chinese Vietnamezen en Vietnamezen) kwamen tijdens de oorlog die daar aan de gang was. De immigranten kwamen vooral tussen 1960 en 1980. Hun aantal blijft stabiel hoewel er de laatste jaren steeds minder immigranten uit Vietnam zijn bijgekomen. Het aantal immigranten uit China (Chinese Fransen) is de laatste jaren wel gestegen. Parijs huisvest de grootste Chinese gemeenschap van Europa.^[bron?] Parijs heeft 3 Chinese buurten. Het 13e arrondissement heeft de meeste Chinese faciliteiten.
• Immigranten uit koloniën van Frankrijk zoals Guadeloupe, Martinique en Frans-Polynesië kwamen tussen 1960 en 2000. Hun aantal blijft stabiel.
• Immigranten uit Oost-Europa zoals Polen, Hongarije, Bulgarije en Roemenië kwamen pas vanaf de toetreding tot de Europese Unie: in 2004 voor Polen en Hongarije en 2007 voor Bulgarije en Roemenië. Hun aantal blijft sterk stijgen.

Voorsteden

Tussen 1870 en 1940 kreeg Parijs een nieuw aangezicht. Onder Napoleon III was de stad al aangepast aan de demografische ontwikkelingen, maar tot 1860 was de stad niet uitgebouwd voorbij de enceinte de Thiers. Als gevolg van de zogeheten rurale exodus in combinatie met de economische groei was de stad echter overbevolkt geraakt. In deze tijd ontstond ook het begrip banlieue en werd er vaker van de région parisienne gesproken dan van de stad Parijs. De problemen die te maken hadden met infrastructuur werden pas opgelost in 1961, toen Paul Delouvrier op verzoek van Charles de Gaulle met de bouw van vijf geplande steden en het Réseau express régional begon. Deze uitbreiding ging echter tevens gepaard met een verdere spreiding van de bestuurlijke macht.

Terwijl de totale bevolking van Parijs lange tijd min of meer stabiel is gebleven, is het aantal mensen dat in de banlieues woont sinds het einde van de 19e eeuw sterk gestegen. Aan het begin van de 21e eeuw woont bijna 80% van de totale Parijse bevolking in de banlieues.

Demografische ontwikkeling

Onderstaande figuur toont het verloop van het inwonertal (bron: INSEE-tellingen).

Cultuur

Uitgaansleven

De Moulin Rouge en Le Lido zijn beroemde nachtclubs in Parijs, waar veel shows plaatsvinden. Verder zijn er veel elitenachtclubs waar er een streng deurbeleid geldt, en waar zeer hoge prijzen gevraagd worden. Bij de meeste clubs moet er entree betaald worden. Het populaire uitgaansleven van de Parijse jongeren concentreert zich tegenwoordig in de straten precies ten oosten en noordoosten van Place de la Bastille.

Popfestivals

• Rock en Seine
• Villette Sonique (eind mei)

Theater

Parijs telt een aantal bekende en minder bekende theaters:

• Opéra Bastille
• Opéra Garnier
• Opéra Comique
• Théâtre du Châtelet
• Théâtre de l'Odéon
• Cité de la musique
• Salle Pleyel

Eten en drinken

In totaal zijn er nu ca. 8000 restaurants, uiteenlopend van tien driesterrenrestaurants tot vele bistro's en cafés waar men een menu kan bestellen. Vrijwel alle keukens van de wereld zijn in Parijs vertegenwoordigd.

Er zijn vele horecagelegenheden met terras in Parijs. Drinken op het terras is in Frankrijk echter een stuk duurder dan drinken binnen aan de bar.

Winkelen

Parijs is bekend vanwege de winkelmogelijkheden op het gebied van de mode, van eenvoudig tot haute couture, en parfums. De meeste winkels gaan om 09.00 uur open en sluiten om 19.00 uur. Op zondag is alles gesloten, afgezien van markten en kleine kruideniers, en winkels die in de buurt van toeristische trekpleisters liggen. Tevens zijn in het 4e arrondissement de winkels in de wijken van de Marais en Île Saint-Louis geopend.

De enorme hoeveelheid winkels in Parijs, vooral in het centrum, bestaat uit:

• warenhuizen. De bekendste hiervan zijn Galeries Lafayette, Le Bon Marché, en Printemps. Marks & Spencer keerde na een sluiting van een aantal jaren in 2011 terug;
• winkelcentra, zoals Les Halles;
• winkelstraten: place Vendôme en Rue du Faubourg Saint-Honoré voor de luxe merken tot de Champs-Élysées en Rue de Rivoli. Tevens heeft elk arrondissement een aantal eigen winkelstraten waar vooral de meer dagelijkse benodigdheden gekocht kunnen worden;
• vele soorten winkels en boetieks voor onder meer kleding, schoenen, accessoires, boeken, muziek, parfums, delicatessen, huishouden, woninginrichting, kinderen, antiek, papier- en tekenmateriaal;
• markten: er zijn ongeveer 70 markten in Parijs, die op verschillende dagen geopend zijn. De markt op Rue Mouffetard is hiervan de bekendste.

Bekende winkelstraten zijn:

• Champs-Élysées
• Boulevard Haussmann
• Rue de Rivoli
• Avenue Montaigne
• Boulevard des Italiens
• Boulevard des Capucines
• Boulevard de la Madeleine
• Rue Royale
• Rue du Faubourg-Saint Honoré

Architectuur

Het hoogste gebouw is de Eiffeltoren met een hoogte van 325 meter. Parijs heeft dankzij meer hoge gebouwen een eigen skyline gekregen. Doordat de ruimte schaars is moet men de hoogte in. Toch is er, in vergelijking met bijvoorbeeld New York City, betrekkelijk weinig hoogbouw.

Een aantal wolkenkrabbers vindt men rond de stations Austerlitz, Lyon en Bercy (waaronder de Site François Mitterrand van de Bibliothèque nationale de France). Er zijn in Parijs niet veel wolkenkrabbers hoger dan 100 meter. Een aantal ervan staat rondom het station Montparnasse in de gelijknamige wijk. Het hotel Pullman Paris Montparnasse, tot 2011 Hôtel Méridien Montparnasse geheten, is 120 meter hoog. Met 210 meter is de Tour Montparnasse de hoogste wolkenkrabber in Parijs. Na de nogal controversiële bouw hiervan werd de bouw van meer wolkenkrabbers in de stad verboden.

De meeste wolkenkrabbers van de agglomeratie staan dan ook buiten de péripherique, in het bijzonder in het zakendistrict La Défense, het grootste zakencentrum van Europa. Veel van de wolkenkrabbers in La Défense zijn tussen de 100 en 200 meter hoog, zoals de Tour Total van 190 meter. Een uitschieter is de Tour First, die met 231 meter de hoogste wolkenkrabber van Frankrijk is.

Een panorama van de kantorenwijk La Défense

Belangrijke bezienswaardigheden

Er zijn vele toeristische bezienswaardigheden in Parijs.

Zie ook: Lijst van Parijse bezienswaardigheden

Monumenten en gebouwen

• De Eiffeltoren
• De Arc de Triomphe
• Les Invalides
• Élysée, officiële residentie van de president van de Franse Republiek
• Conciergerie
• Panthéon
• Hôtel de Ville
• De Tour Saint-Jacques
• De Tour Montparnasse, een 210 meter hoge wolkenkrabber
• De Grande Arche in de kantorenwijk La Défense
• Palais de Chaillot, gebouwd in 1937 voor de Wereldtentoonstelling
• Palais du Luxembourg
• Grand Palais
• Opéra Garnier
• Palais Royal

Kerken en kathedralen

• Cathédrale de Saint-Louis-des-Invalides
• Église de la Madeleine
• Église de la Sainte-Trinité
• Église Saint-Étienne-du-Mont
• Église Saint-Eustache
• Saint-Germain-des-Prés, de oudste kerk van Parijs
• Église Saint-Germain-l'Auxerrois
• Église Saint-Gervais-Saint-Protais
• Église Saint-Julien-le-Pauvre
• Église Saint-Louis-en-l'Île
• Église Saint-Martin-des-Champs
• Église Saint-Merri
• Église Saint-Nicolas-des-Champs
• Église Saint-Roch
• Église Saint-Séverin
• Église Saint-Sulpice, 17e-eeuwse kerk in de wijk Saint-Germain
• Église Saint-Vincent-de-Paul
• Kathedrale basiliek van Saint-Denis
• Notre-Dame
• Sacré-Cœur
• Sainte-Chapelle
• Val-de-Grâce

Musea

Op cultureel gebied zijn er vele soorten musea. Parijs telt ongeveer 150 musea, van schilderkunst tot wetenschap en van natuur tot internationale culturen. Om de Parijse musea te bezoeken kan men gebruikmaken van een speciale museumpas (in het Frans Carte Musées et Monuments Paris et Île-de-France), waardoor men toegang heeft tot 60 musea en monumenten in Parijs en de directe omgeving (Île-de-France).

• De meeste musea zijn gratis toegankelijk voor kinderen t/m 17 jaar.
• De meeste musea zijn in het algemeen gesloten op maandag of dinsdag, 1 mei, 1 november, 25 november en feestdagen.
• Gratis toegangsdagen musea en monumenten zijn er op elke eerste zondag van de maand.

Bekende musea in Parijs zijn:

• het Louvre: het grootste museum van Parijs en tevens een van de grootste musea van de wereld.
• Musée d'Orsay: museum dat de geschiedenis van de Franse kunst van 1848 tot 1914 bestrijkt
• Centre Georges Pompidou: centrum voor moderne kunst
• Cité des sciences et de l'industrie: het grootste wetenschapsmuseum van Europa
• Musée de Cluny: middeleeuwse collectie
• Musée Picasso: museum met kunst van de Spaanse kunstenaar Pablo Picasso
• Musée du quai Branly: etnografisch museum in het 7e arrondissement, (geopend 23 juni 2006)
• Musée Rodin: museum met kunst van de Franse beeldhouwer Auguste Rodin
• Musée de l'Orangerie: met werken van diverse impressionistische kunstschilders
• Musée Guimet: Aziatische kunst

Voor een overzicht van een deel van de 150 musea in Parijs zie de lijst van Parijse musea.

Bruggen

Er zijn veel bruggen in Parijs. Veel ervan verbinden de Seine met het Île de la Cité, waar de stad is ontstaan.

Enkele bekende bruggen in Parijs zijn:

• Pont Alexandre III
• Pont de l'Alma
• Pont de Bir-Hakeim
• Pont Marie
• Pont Mirabeau
• Pont National
• Pont Neuf
• Pont Saint-Louis
• Pont de Sully

Pleinen

• Place Vendôme
• Place de la Concorde met Obelisk
• Place du Tertre
• Place de la Bastille
• Place de Clichy
• Place Charles de Gaulle (oude naam:Place de l'Etoile)
• Place de la Nation
• Place d'Italie
• Place de la Republique
• Place Pigalle
• Place des Victoires
• Place des Vosges
• Place de la République Dominicaine
• Place de l'Opéra
• Place de la Madeleine

Tuinen en parken

• Parc André Citroën
• Jardin des Plantes
• de Tuilerieën
• Jardin du Luxembourg
• Bois de Boulogne stadspark
• Bois de Vincennes
• Parc Montsouris
• Cité universitaire de Paris
• Parc Monceau
• Parc des Buttes-Chaumont

Overige plaatsen en bouwwerken

• Parc des Princes, stadion van voetbalclub Paris Saint-Germain
• Stade Charléty, het op één na grootste sportstadion van Parijs
• Les Halles
• de begraafplaatsen Cimetière du Père-Lachaise, Cimetière de Montmartre, Cimetière du Montparnasse en de Catacomben
• de Sorbonne, gelegen in het Quartier Latin, een van de oudste universiteiten van Europa

Bezienswaardigheden in de omgeving

• Disneyland Resort Paris
• Kasteel van Versailles
• Parc Astérix
• Kasteel van Fontainebleau

Politiek en bestuur

Parijs is het 75e departement van Frankrijk. Het gebied van het departement valt samen met dat van de gemeente Parijs.

Parijs is onderverdeeld in een twintigtal stedelijke arrondissementen, ieder arrondissement kiest zijn eigen arrondissementsraad. In totaal zijn er 517 arrondissementsraadsleden, uit hun midden worden de 163 leden van de raad van Parijs (conseil de Paris) gekozen. De leden van de raad van Parijs kiezen de burgemeester van Parijs, sinds april 2014 Anne Hidalgo. Bekende oud-burgemeesters zijn Jean Tiberi (1995-2001) en Jacques Chirac (1977-1995).

De raad van Parijs is tegelijkertijd gemeenteraad en departementsraad, de bevoegdheden van beide lichamen worden in één raad gecombineerd.

Formeel is Parijs onderverdeeld in 20 kantons van welke de grenzen gelijk lopen met die van de gemeentelijke arrondissementen, dit is te zien aan het feit dat de arrondissementen van Parijs ook fungeren als kieskring voor de departementsraad (een kantonfunctie). Dit is gedaan omdat bij een departementaal arrondissement een gemeente in zijn geheel onderdeel moet zijn en geen stukken zoals dat bij kantons wel mogelijk is. Vanwege de naamsverwarring (er bestaan in Frankrijk twee types arrondissementen) en de bestuurlijke gelijkstelling van het departement en de gemeente Parijs wordt vaak foutief gedacht dat de arrondissementen van Parijs departementale arrondissementen zijn terwijl dit in werkelijkheid gemeentelijke arrondissementen zijn zoals die ook in Marseille en Lyon bestaan.

De arrondissementen zijn weer onderverdeeld in Quartiers, kwartieren. Parijs telt aldus 80 quartiers.

Verkeer en vervoer

Luchtverkeer

Zoals veel grote steden wordt Parijs bediend door meerdere luchthavens.

De grootste daarvan, tevens het grootste vliegveld van Frankrijk en na Heathrow het grootste van Europa, is Aéroport Charles de Gaulle (ook wel naar de naam van de gemeente op wiens grondgebied het ligt Roissy genoemd), ten noorden van Parijs. Ten zuiden van de stad ligt de Aéroport d'Orly, de tweede luchthaven van Frankrijk en Parijs. Charles de Gaulle en Orly zijn met elkaar verbonden door een treindienst (RER Lijn B). Beide luchthavens kennen een geautomatiseerde metro tussen de terminals, de Orlyval en de CDGVAL genoemd.^[30]

De Aéroport du Bourget was in het verleden de belangrijkste luchthaven, maar functioneert nu als zakenluchthaven van Parijs (er zijn geen lijndiensten op Le Bourget) en ligt op 6,5 km van Parijs. Op deze luchthaven wordt om de twee jaar de luchtvaartbeurs "Le Bourget" gehouden die bekendstaat als een van de belangrijkste ter wereld. Aéroport de Beauvais ligt 70 km van het centrum van Parijs. Deze luchthaven is vooral aantrekkelijk voor budgetvluchten. Verder is er in de nabije omgeving nog een tiental vliegvelden voor de privéluchtvaart, waaronder de vliegvelden Pontoise - Cormeilles en Lognes-Émerainville.

Ter behoeve van het helikopterverkeer bevindt in het zuiden van de stad Parijs, buiten de Périferique, een heliport.

Wegverkeer

Parijs beschikt over een uitgebreid wegennet, dat omgeven is door de Boulevard Périphérique (ring), de ring iets verder naar buiten wordt gevormd door de A86 en stukken van andere snelwegen (A3, A4) . Een groot aantal snelwegen komt uit op deze ring waardoor dit een van de drukste autosnelwegen is. Om het verkeer dat langs Parijs wil beter door te laten stromen wordt gewerkt aan een ring nog verder aan de buitenkant van Parijs, de A104/N104 (ook genoemd "La Francilienne").

In het centrum is het verkeer bijwijlen chaotisch, vooral tijdens de spits. De Place Charles de Gaulle (voorheen Place d'Etoile) waar twaalf lanen samenkomen bij de Arc de Triomphe is wat dit betreft berucht.

In Parijs rijden 15.100 taxi's rond, die elke dag 500.000 passagiers vervoeren. Er zijn 745 taxistandplaatsen, waarvan er 205 een oproeppaal hebben. Taxi's mogen over de busbanen rijden, waardoor zij veel files kunnen vermijden.

Parijs is bereikbaar vanuit Nederland en België via de A1 vanuit Rijsel en de A2 vanuit Brussel. Verder via de A4 vanuit Reims, de A16 vanuit Amiens, de A13 vanuit Rouen, de A10 vanuit Le Mans, de A11 vanuit Nantes, de A6 vanuit Lyon en de A5 vanuit Troyes.

Openbaar vervoer

Zie Openbaar vervoer in Île-de-France voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Parijs beschikt over een goed netwerk van openbaar vervoer. Naast een uitgebreide busdienst rijdt er een metro met 16 lijnen (1 tot en met 14, plus 3bis en 7bis) die aansluiten op een dicht net van RER-voorstadstreinen en Transilien-forensentreinen.

De tram van Parijs heeft in de agglomeratie van Parijs acht tramlijnen in gebruik.

De metrolijnen, de tramlijnen met uitzondering van T4 en de Parijse buslijnen worden geëxploiteerd door het Parijse vervoersbedrijf RATP. De RER wordt gezamenlijk geëxploiteerd door de RATP en het Franse staatsspoorbedrijf SNCF.

Fietsverkeer

Parijs is de laatste jaren een behoorlijk fietsvriendelijke stad geworden; in 2012 was de totale lengte van het aantal fietspaden in de stad 371 km,^[31] en er is een uitgebreide publieke fietsverhuurinfrastructuur, de Velib' met meer dan 1200 stations in de stad en nabije buitenwijken. Het systeem kent gemiddeld zo'n 110.000 uitleningen per dag.

Spoorwegen

Zie Transilien voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Parijs beschikt ook over zeven grote treinstations die elk een eigen regio van Frankrijk bedienen:

• Gare Saint-Lazare: Normandië en het westen van Parijs.
• Gare Montparnasse: Bretagne, de Atlantische kust, en de TGV-treinen richting het zuidwesten van Frankrijk.
• Gare du Nord: het noorden van Frankrijk, België en Nederland met de Thalys, en het Verenigd Koninkrijk met de Eurostar.
• Gare de l'Est: het oosten van Frankrijk, Luxemburg en Duitsland.
• Gare de Lyon: het zuiden en het zuidoosten van Frankrijk en Europa.
• Gare d'Austerlitz: de Loire, het zuidwesten van Frankrijk en Spanje en Portugal.
• Gare de Bercy: gespecialiseerd in de afhandeling van autoslaaptreinen.

Deze stations zijn kopstations. Dit brengt met zich mee dat overstappen in Parijs vaak betekent dat men met de metro van het ene naar het andere station moet reizen. Op vertoon van een doorgaand treinkaartje kan met een zogenoemde Contre-marque met de RER (niet met de metro!) kosteloos een overstapvrije verbinding (of met overstap in Châtelet) tussen de stations gemaakt worden, bijvoorbeeld van Gare du Nord naar Gare de Lyon (RER B/D) of van Gare du Nord/Gare de l'Est (Magenta) naar Gare St. Lazare (RER E). Deze kaartjes worden in Parijs bijna niet afgegeven, op andere Franse stations krijgt men deze op vertoon van het treinkaartje of E-Ticket vrijwel altijd mee. De reis mag echter niet in Parijs onderbroken (lees: met overnachting) worden.

Andere grote treinstations in de buurt van Parijs zijn Marne-la-Vallée - Chessy (TGV- en RER-station voor Disneyland Parijs) en het station op vliegveld Charles de Gaulle.

Het voorstadspoorverkeer bestaat uit twee systemen. Het RER-netwerk bedient veelal de dichtbevolkte buitenwijken en voorsteden. De treinen verbinden twee kanten van Parijs per tunnel, zodat mensen uit de buitenwijken zonder overstappen in hartje Parijs uit kunnen stappen. De RER-treinen rijden met een hoge frequentie, waardoor het spoornet vaak als een metrosysteem beschouwd wordt. Vooral de RER A en B zijn druk, met respectievelijk 1,2 miljoen en 900.000 reizigers per dag. Naast het RER-netwerk is er ook het Transilien-netwerk. Dit systeem vertrekt vanaf de grote Parijse kopstations en rijdt vanaf daar naar de verre buitenwijken en het platteland. Er zijn acht lijnen, alhoewel de lijnen eerder een netwerk zijn met vertakkingen. De treinen rijden met een lagere frequentie dan de RER, omdat de vraag naar openbaar vervoer lager is op de trajecten waar Transilien-treinen rijden.

Media

Nationale en internationale media die gevestigd zijn in Parijs:

Bekende Parijzenaars

Lijst van Parijzenaars

Stedenbanden

Uitzicht op Parijs vanaf de Eiffeltoren

Zie ook

• Parijs van A tot Z
• Arrondissementen van Parijs

Externe links

• (fr) (en) (es) paris.fr, officiële website Parijs
• (nl) parisinfo.com, officiële website toerisme Parijs
• (fr) (en) (de) (es) nouveau-paris-idf.com, officiële website Paris Ile-de-France
• (fr) Préfecture
• (fr) Conseil général