Onterende straf
Een onterende straf, soms ook erestraf, schandstraf of schaamstraf, is een straf die wordt opgelegd met het doel de veroordeelde in zijn eer te krenken of te onteren.
Middeleeuwse schandstraffen
In de Middeleeuwen bestond er een ruime waaier aan schandstraffen. De meeste schandstraffen stelden de gevatte misdadiger op het dorpsplein waarna de dorpelingen de gevangene konden bespotten en bekogelen met vuil, fruit, groenten en stenen. Een gebruikelijke middeleeuwse schandstraf was onder andere dat de gevangene op een spottende manier gekleed of versierd werd dat de aard van zijn misdaden zichtbaar werden voor omstaanders. Een slechte muzikant kreeg een schaamfluit, iemand die te laat in de misviering aankwam, moest een reusachtige stenen rozenkrans rond zijn nek dragen, de zogenaamde schandsteen. Vaak werd de gevangene op één of andere manier vastgemaakt, zodat hij de openbare plaats niet kon ontsnappen. Andere straffen in de Lage landen zijn de schandstoel, de schandpaal of kaak, de draaikooi (gebruikelijk voor vrouwen die overspel gepleegd hadden) en de schopstoel (een stelling waar men de gevangene van afschopte, zodat deze in modder en vuil duikelde)
In bepaalde gevallen stierf de gevangene ten gevolge van de verwondingen die de omstaanders aanbrachten bij het "te schand zetten". Dit was vooral het geval als de handen van het slachtoffer geboeid waren, waardoor hij zich niet kon beschermen met zijn handen. In Engeland overleefden met name aan de schandpaal gezette homoseksuele mannen de volkswoede vaak niet. Sommige oordelen schreven ook bijkomende vernedering voor, zoals geschoren worden, of pijnlijke lijfstraffen.
Voorbeelden van schandstraffen zijn:
- de schandpaal en zijn varianten
- de schandstoel
- de schandmantel
- de schandkooi
- het schandmasker op het hoofd zetten
- het brandmerken.
- de schopstoel, een bijzondere onterende straf waarbij de veroordeelde moest plaatsnemen op een soort verhoogd schavot om er vervolgens vanaf te worden geschopt in een hoop modder en vuil[1].
- de schandsteen die vooral vooral veroordeelde vrouwen te dragen werd gegeven. Met zo’n steen op de rug, of vastgemaakt aan een riem om de hals, moest de vrouw een voorgeschreven route door de gemeente afleggen. Ze werd daarbij vergezeld door een joelende menigte. Op de steen was het wapen van de stad of overheid aangebracht.
Een paar schandstenen uit het Zeeuwse Oud-Vossemeer is bewaard gebleven.
Soms werd een deel van de executie als bijzonder onterend ervaren, met name het door de stad trekken van de veroordeelde op een schot. Onderdeel van de Britse straf voor hoogverraad "Being hung, drawn and quartered". Andere voorbeelden zijn:
- De Jodenstraf
- Het atomiseren van het dode lichaam.
- Het "met een hond en een slang in een zak naaien" van een vadermoordenaar
Het radbraken werd als onterend ervaren, onthoofden met een zwaard of bijl juist niet.
Koloniën
De gebruikelijkste schandstraffen in de Amerikaanse koloniën was de schandpaal, die was ingevoerd vanuit Europa. Ver elk dorp had iets waarmee een schandstraf voltrokken kon worden, en ook hier was dit op het dorpsplein.
Tegenwoordige tijd
Tegenwoordig komt in het Nederlands recht nog een straf voor die als bijzonder onterend kan worden ervaren:
- Publicatie van het vonnis
Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens verbiedt foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende straffen of behandelingen[2].
