Nijmegen

Sjabloon:Gemeente in Nederland plus
Satellietfoto Nijmegen en omgeving

Nijmegen (uitspraakⓘ) (in het Nijmeegs: Nimwèège, vergelijk Duits: Nimwegen) is een stad en gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland. De gemeente heeft circa 161.000 inwoners en is daarmee de grootste in de provincie en de tiende van Nederland.[1]

De stad Nijmegen ligt grotendeels op de linkeroever van de Waal, aan de voet van een stuwwal. Een deel van de gemeente ligt aan de overzijde van de rivier. Het betreft hier de zogenaamde Waalsprong, een recent geannexeerd gebied, waarin zich het dorp Lent en een deel van Oosterhout bevinden.

De gemeente Nijmegen maakt deel uit van de Stadsregio Arnhem Nijmegen (KAN) en grenst aan de gemeenten Lingewaard, Overbetuwe, Beuningen, Wijchen, Heumen, Groesbeek en Ubbergen.

Huidig burgemeester van Nijmegen is Thom de Graaf (D66).

Geschiedenis

Een rijk verleden

Nijmegen claimt de oudste stad van Nederland te zijn en vierde in 2005 haar 2000-jarig bestaan. In de Middeleeuwen werd de stad een aanzienlijk centrum van het Frankische Rijk. Later werd zij de voornaamste van de vier Gelderse hoofdsteden en bovendien een hanzestad.

Zie ook Geschiedenis van Nijmegen en de onderwerpen onder de categorie: Geschiedenis van Nijmegen
De Waalbrug in Nijmegen

In het kader van de katholieke emancipatiebeweging kreeg Nijmegen in 1923 een universiteit met rooms-katholieke signatuur, de huidige Radboud Universiteit Nijmegen (voorheen Katholieke Universiteit Nijmegen).

Nijmegen lag ook regelmatig in de vuurlinie van een oorlog. De laatste keer gebeurde dat in de Tweede Wereldoorlog, op 22 februari 1944. Nijmegen leed toen zware schade bij een geallieerd bombardement op de binnenstad.

Zie ook Bombardement van Nijmegen

Na de oorlog

Door verwaarlozing en armoede was de Benedenstad (het deel van het centrum dat in het lage deel, aan de Waal, is gelegen -- wat de Duitsers de Altstadt noemen) na de Tweede Wereldoorlog in verval geraakt. Hoewel de Benedenstad min of meer gespaard bleef door de oorlogshandelingen, was de toestand van dit stadsdeel door de vele reeds gesloopte panden en slechte woonomstandigheden (verkrotte, onbewoonbaar verklaarde panden, huizen zonder sanitair e.d.) zodanig, dat na jarenlange discussies en plannenmakerij in 1972 besloten werd tot grootschalige sloop en herbouw. In 1975 is de Benedenstad uitgeroepen tot "beschermd stadsgezicht", maar toen waren de meeste middeleeuwse panden al gesloopt. Slechts (delen van) enkele straten zijn nog oorspronkelijk gebleven en gerestaureerd.

Zie ook: Benedenstad

Nijmegen staat sinds de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw bekend als rode stad. Er waren in die jaren veel marxisten te vinden die door de relatief grote populatie aan studenten erg opvielen. Bijnaam van Nijmegen was dan ook een tijdje 'Havana aan de Waal'. Een gewelddadige confrontatie tussen de linkse krakers en het Nijmeegse bestuur vond plaats in februari 1981, de Pierson-rellen. Frits Bolkestein sprak in de jaren 1990 nog van 'Marxograd aan de Waal'. Thans is het 'rode aspect' in sterk afgezwakte vorm herkenbaar aan een links stadsbestuur. Het zeskoppige college van B&W bestaat sinds 2002 uit GroenLinks, PvdA en SP.

Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft de stad zich flink uitgebreid, maar dat gebeurde eenzijdig in westelijke en vooral zuidwestelijke richting. De dorpen Hatert, Hees en Neerbosch werden opgeslokt door stadswijken met dezelfde naam. De belangrijkste uitbreiding was de bouw van de stadsdelen Dukenburg en Lindenholt vanaf 1966, ten westen van het Maas-Waalkanaal. De structuur van de stad werd zo zeer onevenwichtig: het centrum ligt geheel in het noorden, maar de stadsuitbreiding vond kilometers daarvandaan in zuidwestelijke richting plaats. Tot voor kort was de Waal een onneembare barrière die de noordgrens van de bebouwing bepaalde. Sinds eind jaren '90 echter wordt er gebouwd aan de VINEX-locatie Waalsprong, ten noorden van de Waal.

21e eeuw

Eind 2003 kwamen de gemeente en de politie van Nijmegen in opspraak vanwege de honderden centrumverboden die werden verordonneerd voor mensen die zich schuldig maken aan de in de Algemene Plaatselijke Verordening opgenomen vergrijpen. Een centrumverbod is een voorbeeld van een gebiedsverbod, een (tijdelijk) verbod om in een bepaald gebied te verblijven.

In 2004 haalde de gemeente de landelijke media na een besluit van de gemeenteraad om SUV's (grote terreinwagens) niet meer in het centrum te laten parkeren. Als argumenten werden vooral de milieuvervuiling en de onveiligheid van deze auto's naar voren gebracht. Het besluit leidde tot een kortstondige landelijke discussie over dit onderwerp. Het College van B&W besloot het besluit van de gemeenteraad naast zich neer te leggen, omdat Nederlandse en Europese regels uitvoering van het voorstel in de weg staan.

In november 2005 werd in het centrum van de stad de plaatselijk bekende activist Louis Sévèke met een vuurwapen om het leven gebracht. Hij was voornamelijk bekend geworden door zijn strijd tegen de voormalige Binnenlandse Veiligheidsdienst, tegenwoordig de AIVD.

Voor de periode 2010-2020 staat de bouw van het Waalfront gepland. Deze nieuwe buurt zal komen te liggen op de locatie van het huidige oude havengebied in de Biezen, langs de Waal.

Tevens staat voor 2009-2011 de bouw van een nieuwe oeververbinding, de Stadsbrug gepland.

Bezienswaardigheden

De Grote Markt in Nijmegen
Kronenburgerpark, 1900
monumentaal pand
De horizon van Nijmegen, gezien vanaf de Waalbrug.
Bestand:SintCanisiussingelNijmegen.jpg
St. Canisiussingel rond 1911
Bestand:StandbeeldPetrusCanisiusNijmegen.jpg
Standbeeld Petrus Canisius p.m. 1925
Nijmeegse Vierdaagse
Zie ook Lijst van hoogste gebouwen van Nijmegen

Musea

Parken

Jaarlijkse evenementen

Cultuur

Nijmegen kent van oudsher een rijk en bloeiend cultureel leven. Belangrijke culturele instellingen zijn:

Verkeer en vervoer

Vanuit Nijmegen zijn de Randstad, noord-Limburg, de provincie Noord-Brabant en de noordelijke provincies van Nederland makkelijk te bereiken per auto en per openbaar vervoer. Ook het Duitse Ruhrgebied en de Belgische regio Antwerpen zijn goed te bereiken met de auto.

Belgisch Limburg en het zuidelijke deel van Nederlands Limburg zijn vanuit Nijmegen minder goed bereikbaar. Waarschijnlijk zal dat verbeteren zodra de A73-zuid voltooid is.

Station Nijmegen
Provinciale weg N325 door Lent
De Waalbrug in Nijmegen, gezien vanaf het Valkhof
De Snelbinder

Wegverkeer

Rijkswegen

Provinciale wegen

Bruggen

Openbaar vervoer

Zie voor treinverbindingen en buslijnen het hoofdartikel Openbaar vervoer in Nijmegen

Bussen

Het stadsvervoer per autobus wordt verzorgd door Novio. Novio onderhoudt een aantal stadslijnen die elke wijk van de stad ontsluiten. Novio werkt hierin samen met Hermes. Samen met NIAG onderhoudt Novio ook twee lijnen naar Kranenburg en Kleef in Duitsland. Hermes verzorgt verder nog een aantal streeklijnen naar Grave, Uden, Druten, Millingen aan de Rijn, in samenwerking met Connexxion naar Arnhem en in samenwerking met Veolia Transport naar Gennep en Venlo.

Zie voor de historische tram- en trolleybuslijnen in Nijmegen Nijmeegse tram en Nijmeegse trolleybus.

In 2015 moet tussen de wijk Waalsprong en de universiteit een trambuslijn gaan rijden. Zie Trambus Nijmegen voor meer details over dit nieuwe vervoermiddel.

Trein

Nijmegen heeft vier NS-stations:

In Nijmegen stoppen de intercity Nijmegen - Zwolle, de intercity Arnhem - Roosendaal, de intercity Nijmegen - Den Helder, de intercity Nijmegen - Den Haag Centraal (alleen tijdens het spits), de stoptrein Nijmegen - 's-Hertogenbosch en de stoptrein Nijmegen - Venlo - Roermond (de Maaslijn). De trein naar Venlo/Roermond wordt geëxploiteerd door Veolia, de overige treinen door NS.

Er heeft ook een spoorverbinding met Kleef bestaan. Deze is echter op 2 juni 1991 gesloten voor reizigersvervoer, omdat de exploitatie niet rendabel was. Tegenwoordig is deze verbinding overgenomen door bussen van de NIAG.

Prijzen

  • 2000 - Oudste stad van Nederland (vanaf 2000 bewezen)
  • 2007 - Schoonste Stad van Nederland
  • 2007 - City of Health

Ontwikkeling van het inwonertal

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
147.561 147.631 147.172 150.542 151.924 152.286 153.636 154.581 156.308 157.473 158.215 159.556 160.962 161.358

Aan het begin van de 19e eeuw telde Nijmegen slechts een goede 10.000 inwoners. In 1875 was dit meer dan verdubbeld tot ongeveer 24.000 en tegen de eeuwwisseling was het inwonertal opgelopen tot 44.000. Dit zijn weliswaar geen spectaculaire aantallen als men naar de absolute cijfers kijkt, maar het is verhoudingsgewijs een verviervoudiging, in het laatste kwart van de 19e eeuw is de bevolking bijna verdubbeld.

De grote groei deed zich voor in de 20e eeuw. Vlak na de Eerste Wereldoorlog liep Nijmegen richting de 70.000 inwoners, een paar jaar na de Tweede Wereldoorlog overschreed het reeds de 110.000 inwoners. De 150.000e inwoner werd in 1971 ingeschreven, maar door daling van de gezinsgrootte en gelijkblijvende woningvoorraad trad toen een stagnatie en zelfs bevolkingsdaling op (op 1 januari 1995 telt Nijmegen 147.561 inwoners en 65.020 woningen), die pas in opwaartse zin (letterlijk!) werd doorbroken bij de overgang naar de 21e eeuw, door grootschalige nieuwbouw ten noorden van de stad.

Zoals uit bovenstaande tabel valt op te maken groeit Nijmegen sindsdien langzaam maar gestaag verder.

Aantal inwoners:

Stadsdeel: 1995 2000 2005 2007
Nijmegen-Centrum 8.506 8.709 9.274 9.307
Nijmegen-Oost 30.917 30.974 32.388 32.619
Nijmegen-Oud-West 13.076 12.971 12.766 13.316
Nijmegen-Nieuw-West 15.792 16.093 16.401 16.200
Nijmegen-Midden 17.220 17.859 18.150 18.113
Nijmegen-Zuid 20.749 21.934 22.795 22.528
Dukenburg 25.071 23.755 23.499 23.188
Lindenholt 16.230 16.242 16.121 15.703
Nijmegen-Noord - 3.715 6.790 9.986
Stadsdeel onbekend - 34 31 2

Politiek

College van burgemeester en wethouders

In de periode 2002-2006 kent Nijmegen een College van Burgemeester en Wethouders dat louter bestaat uit linkse partijen, te weten GroenLinks, PvdA en SP (23 van de 39 zetels). De burgemeester is van D66-huize (Thom de Graaf). Elke partij levert twee wethouders zodat er in totaal zes wethouders zijn.

Gemeenteraad

Vanaf 1974 is de Nijmeegse gemeenteraad als volgt samengesteld:

Gemeenteraadszetels
Partij 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006
PvdA 12 12 9 16 11 8 8 8 11
SP 2 2 3 2 2 4 6 6 7
GL 4 3 6 5 6 6 8 9 6
CDA 15 16 13 10 12 9 7 5 5
VVD 6 4 6 4 3 4 5 4 4
D66 - 2 2 2 5 7 2 1 2
VSP - - - - - - 1 2 1
Nijmegen Nu - - - - - - - 1 1
Gewoon Nijmegen - - - - - - - - 1
Stadspartij Nijmegen - - - - - - - 3 1
Overige - - - - - 1 2 - -
Totaal 39 39 39 39 39 39 39 39 39
Opkomst 52,4% 57,9%

Opmerkingen

  • Partijen als GroenLinks en Verenigde Senioren Partij bestonden vroeger uit andere partijen die later zijn samengegaan in hoe ze nu heten. Vanwege de vergelijkbaarheid is de huidige naam ook voor het verleden gebruikt.
  • In 1994 hadden De Groenen 1 zetel, en in 1998 2 zetels. Later werd de partij omgedoopt in Stadspartij Leefbaar Nijmegen, en later weer opgesplitst in Stadspartij en Fractie Van der Meer.
  • Sinds 8 mei 2007 bestaat de PvdA-fractie uit 10 leden door afsplitsing van een raadslid. Hierdoor is de Groep Bos ontstaan.
  • Raadslid Jolanda van Veluw besloot op 22 november 2007 uit de fractie van de VVD te stappen. De Nijmeegse gemeenteraad telt sindsdien 6 eenmansfracties.

Gezondheidszorg

Onderwijs

Nijmegen kent enkele basisscholen en scholen en colleges voor middelbaar onderwijs. In Nijmegen staan verschillende instituten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en er is een regionaal opleidingencentrum (ROC) gevestigd. De stad heeft sinds 1923 een universiteit, de Radboud Universiteit Nijmegen.

Voor meer informatie zie Onderwijs in Nijmegen

Bekende Nijmegenaren

Emile Selbach, beroemd geworden als de zwaarste hotelier van Europa. Hij woog meer dan 200 kg.

Bestuurlijke indeling van Nijmegen

De gemeenteraad heeft de gemeente Nijmegen met ingang van 1 januari 2007 onderverdeeld in 9 stadsdelen (CBS-wijken), die weer bestaan uit 44 wijken (CBS-buurten), namelijk:

Stedenband

Zie ook

Literatuur

  • Begheyn, Paul, Nijmeegse Biografieën, Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2004. ISBN 9065508384
  • Smetius, Johannes, Nijmegen, stad der Bataven, SUN/Museum het Valkhof: Nijmegen, 1999. ISBN 9061686601 (vertaling van zijn 'Oppidum Batavorum, seu Noviomagum' uit 1644)
  • Tummers, Tijs, Architectuur in Nijmegen, Uitgeverij TOTH: Bussum, 1994. ISBN 9068681028
  • Koebrugge, Roelof, Ach lieve tijd, Twintig eeuwen Nijmegen en de Nijmegenaren, Uitgeverij Waanders: Zwolle, 1986. ISBN 9066300760

Referenties

  1. ↑ CBS / Statline

Externe links

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Nijmegen op Wikimedia Commons.

Sjabloon:Navigatie gemeenten Gelderland

source: https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nijmegen&oldid=11931183