Nijmegen: verschil tussen versies

Sjabloon:Gemeente in Nederland plus

Nijmegen (uitspraak^ⓘ) (in het Nijmeegs: Nimwèège, vergelijk Duits: Nimwegen) is een stad in de Nederlandse provincie Gelderland. De gelijknamige gemeente heeft circa 160.000 inwoners en is daarmee de grootste in de provincie en de tiende van Nederland ^[1].

De stad Nijmegen ligt grotendeels op de linkeroever van de Waal, aan de voet van een stuwwal. Een deel van de gemeente ligt sinds kort aan de overzijde van de rivier. Het betreft hier de zogenaamde Waalsprong, een recent geannexeerd gebied, waarin zich het dorp Lent en een deel van Oosterhout bevinden.

De gemeente Nijmegen maakt deel uit van de Stadsregio Arnhem Nijmegen (KAN) en grenst aan de gemeenten Lingewaard, Overbetuwe, Beuningen, Wijchen, Heumen, Groesbeek en Ubbergen.

Geschiedenis

Een rijk verleden

Nijmegen vierde in 2005 als "oudste stad van Nederland" zijn 2000-jarig bestaan. In de Middeleeuwen werd de stad een aanzienlijk centrum van het Frankische Rijk. Later werd zij de voornaamste van de vier Gelderse hoofdsteden en bovendien een hanzestad.

Voor de Geschiedenis van Nijmegen tot na de Tweede Wereldoorlog

Zie ook Geschiedenis van Nijmegen

Voor speciale onderwerpen raadplege men voorts de categorie

• Geschiedenis van Nijmegen als vermeld onderaan dat aparte artikel.

In het kader van de katholieke emancipatiebeweging kreeg Nijmegen in 1923 een universiteit met rooms-katholieke signatuur, de huidige Radboud Universiteit Nijmegen (voorheen Katholieke Universiteit Nijmegen).

Nijmegen lag ook regelmatig in de vuurlinie van een oorlog. De laatste keer gebeurde dat in de Tweede Wereldoorlog, op 22 februari 1944. Nijmegen leed toen zware schade bij een geallieerd bombardement op de binnenstad.

Zie ook Bombardement van Nijmegen

Na de oorlog

Door verwaarlozing en armoede was de Benedenstad (het deel van het centrum dat in het lage deel, aan de Waal, is gelegen -- wat de Duitsers de Altstadt noemen) na de Tweede Wereldoorlog in verval geraakt. De situatie was al in de 19e eeuw zorgwekkend, na de bouw van de Waalbrug en het verdwijnen van het veer in 1936, verdween ook de bedrijvigheid. Hoewel de Benedenstad min of meer gespaard bleef door de oorlogshandelingen, was de toestand van dit stadsdeel door de vele reeds gesloopte panden en slechte woonomstandigheden (verkrotte, onbewoonbaar verklaarde panden, huizen zonder sanitair e.d.) zodanig, dat na jarenlange discussies en plannenmakerij in 1972 besloten werd tot grootschalige sloop en herbouw. Doel van de herbouw was het behoud van de volkshuisvesting (sociale huurwoningen), de bedrijvigheid is vrijwel verdwenen. Van 1978 tot 1983 werden zo'n 650 woningen gebouwd, waarbij althans het stratenpatroon van voor de sloop grotendeels gehandhaafd bleef. In 1975 is de Benedenstad uitgeroepen tot "beschermd stadsgezicht", maar toen waren de meeste middeleeuwse panden al gesloopt. Slechts (delen van) enkele straten zijn nog oorspronkelijk gebleven en gerestaureerd.

Nijmegen staat sinds de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw bekend als rode stad. Er waren in die jaren veel Marxisten te vinden die door de relatief grote populatie aan studenten erg opvielen. Bijnaam van Nijmegen was dan ook een tijdje 'Havana aan de Waal'. Een gewelddadige confrontatie tussen de linkse krakers en het Nijmeegse bestuur vond plaats in februari 1981, de Pierson-rellen. Frits Bolkestein sprak in de jaren 1990 nog van 'Marxograd aan de Waal'. Thans is het 'rode aspect' in sterk afgezwakte vorm herkenbaar aan een links stadsbestuur. Het zeskoppige college van B&W bestaat sinds 2002 uit GroenLinks, PvdA en SP.

Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft de stad zich flink uitgebreid, maar dat gebeurde eenzijdig in westelijke en vooral zuidwestelijke richting. De dorpen Hatert, Hees en Neerbosch werden opgeslokt door stadswijken met dezelfde naam. De belangrijkste uitbreiding was de bouw van de stadsdelen Dukenburg en Lindenholt vanaf 1966, ten westen van het Maas-Waalkanaal. De structuur van de stad werd zo zeer onevenwichtig: het centrum ligt geheel in het noorden, maar de stadsuitbreiding vond kilometers daarvandaan in zuidwestelijke richting plaats. Tot voor kort was de Waal een onneembare barrière die de noordgrens van de bebouwing bepaalde. Sinds eind jaren '90 echter wordt er gebouwd aan de VINEX-locatie Waalsprong, ten noorden van de Waal.

21e eeuw

Eind 2003 kwamen de gemeente en de politie van Nijmegen in opspraak vanwege de honderden centrumverboden die werden verordonneerd voor mensen die zich schuldig maken aan de in de Algemene Plaatselijke Verordening opgenomen vergrijpen. Een centrumverbod is een voorbeeld van een gebiedsverbod, dit is een (tijdelijk) verbod om in een bepaald gebied te verblijven.

In 2004 haalde de gemeente de landelijke media na een besluit van de gemeenteraad om SUV's (grote terreinwagens) niet meer in het centrum te laten parkeren. Als argumenten werden vooral de milieuvervuiling en de onveiligheid van deze auto's naar voren gebracht. Het besluit leidde tot een kortstondige landelijke discussie over dit onderwerp. Het College van B&W besloot het besluit van de gemeenteraad naast zich neer te leggen. De 'asobakken' mochten dus gewoon in het Nijmeegse centrum blijven rondrijden.

In november 2005 werd in het centrum van de stad de plaatselijk bekende activist Louis Sévèke met een vuurwapen om het leven gebracht. Hij was voornamelijk bekend geworden door zijn strijd tegen de voormalige Binnenlandse Veiligheidsdienst, tegenwoordig de AIVD.

Voor de periode 2010-2020 staat de bouw Waalfront gepland. Deze nieuwe buurt zal komen te liggen op de locatie van het huidige oude havengebied in de Biezen, langs de Waal.

Bezienswaardigheden

Bestand:SintCanisiussingelNijmegen.jpg

Bestand:StandbeeldPetrusCanisiusNijmegen.jpg

• Botanische Tuin Radboud Universiteit
• de Grote of Sint-Stevenskerk
• het Stadhuis
• de Waag op de Grote Markt
• het Valkhof met de Barbarossaruïne en de Sint-Nicolaaskapel
• resten van de omwalling: het Hunnerpark met de Belvedère en het Kronenburgerpark met de Kruittoren
• stukjes Romeinse geschiedenis door de hele stad
• middeleeuwse bebouwing in de Benedenstad, bij de Lange Hezelstraat
• Goffertpark
• De Vereeniging, concertgebouw. Door Oscar Leeuw.
• Ruiterstandbeeld Keizer Karel, Keizer Karelplein, 1962. Door Albert Termote
• Beeld van "Stephanus", Berg en Dalseweg, 1951. Door Albert Termote
• Lutherse kerk Prins Hendrikstraat 79 van architect Derk Semmelink.
• Keizerbeelden en de madonna aan het Raadhuis. Door Albert Termote
• De voormalige gereformeerde kerk aan de Begijnenstraat van architect B. Bouwman.
• De voormalige Titus Brandsma Gedachteniskerk van architect B.J.C. Claase.
• De moderne katholieke Dominicuskerk van architect Th. Nix.
• Het complex FiftyTwoDegrees ontworpen door Francine Houben en Francesco Veenstra
• Het Quack-monument of Maria-Adolffontein.

Musea

• Natuurmuseum Nijmegen
• Museum Het Valkhof
• Velorama
• Anatomisch Museum
• MuZieUm
• Stratemakerstoren

Parken

• Goffertpark
• Hunnerpark
• JulianaPark
• Kronenburgerpark
• Valkhof

Jaarlijkse evenementen

• Nijmeegse Vierdaagse (meerdaagse langeafstandsmars in derde week van juli met ook veel deelnemers uit het buitenland)
• Vierdaagsefeesten (tijdens de Nijmeegse Vierdaagse)
• Batavierenrace (Grootste Estafetteloop ter wereld voor studenten)
• Zevenheuvelenloop
• Marikenloop (hardloopwedstrijd uitsluitend voor vrouwen)
• Fietsvierdaagse (een week na de Nijmeegse Vierdaagse)
• Kermissen (tijdens de Vierdaagse en in oktober)

Cultuur

Nijmegen kent van oudsher een rijk en bloeiend cultureel leven. Belangrijke culturele instellingen zijn:

• Doornroosje poppodium
• De Keizer Karel Podia, met De Vereeniging en de Stadsschouwburg
• De Letterentafel, een samenwerkingsverband van boekhandels, culturele instellingen, schrijvers en uitgevers
• De Lindenberg, Nijmeegs centrum voor de kunsten
• LUX, een podium voor internationale cinema, theater, muziek, debat, multimedia en beeldcultuur
• De Openbare bibliotheek, gevestigd in het 'cultureel kwartier' aan de Mariënburg, jaarlijks wordt de Bibliotheek Nijmegen Literatuurprijs uitgereikt.
• Het Steigertheater
• De Stichting Literaire Activiteiten Nijmegen
• Het Vlaams Cultureel Centrum
• Het Vrijdagtheater
• De Wintertuin
• Extrapool, kunstenaarsinitiatief en podium voor alternatieve en experimentele muziek, beeldende kunst en film

Verkeer en vervoer

Wegverkeer

Snelwegen

• Sjabloon:A-wegNL / Sjabloon:E-weg loop ten weste van Nijmengen.
• Sjabloon:A-wegNL / Sjabloon:E-weg begint in Nijmegen West.
• Sjabloon:A-wegNL begint in Nijmegen Noord / Waalsprong
• Sjabloon:A-wegNL begint in Wijchen ten zuiden-westen van Nijmegen.

Provinciale wegen en rijkswegen

• Sjabloon:N-wegNL begint in Lent (Nijmegen Noord/Waalsprong) en gaat via Nijmegen naar Duitse grensplaats Kranenburg.
• Sjabloon:N-wegNL (de Graafseweg) begint in Nijmegen bij het Keizer Karelplein en eindigt bij de A326.
• De rijksweg N844 verbindt Malden met Nijmegen. Binnen de Nijmeegse bebouwde kom gaat deze weg verder als de St. Annastraat.

Bruggen

• Waalbrug (Nijmegen)
• Snelbinder (brug) / Fietsbrug van Lent over de Waal naar Nijmegen.

Verkeersknooppunten

Openbaar vervoer

Bussen

Het stadsvervoer per autobus wordt verzorgd door Novio. Novio onderhoudt een aantal stadslijnen die elke wijk van de stad ontsluiten. Novio werkt hierin samen met Hermes. Samen met NIAG onderhoudt Novio ook twee lijnen naar Kranenburg en Kleve in Duitsland. Hermes verzorgt verder nog een aantal streeklijnen naar Grave, Uden, Druten, Millingen aan de Rijn en in samenwerking met Connexxion naar Arnhem.

Trein

Nijmegen heeft vier NS-stations:

• Nijmegen
• Nijmegen Dukenburg
• Nijmegen Heyendaal
• Nijmegen Lent

In Nijmegen stoppen de intercity Nijmegen - Zwolle, de intercity Arnhem - Roosendaal, de intercity Nijmegen - Den Helder, de intercity Nijmegen - Den Haag (alleen tijdens het spits) de stoptrein Nijmegen - 's-Hertogenbosch en de stoptrein Nijmegen - Venlo - Roermond (de Maaslijn). De trein naar Venlo/Roermond wordt geëxploiteerd door Veolia, de overige treinen door NS.

Nijmegen Dukenburg ligt aan de spoorlijn naar 's-Hertogenbosch, Nijmegen Heyendaal aan de spoorlijn naar Venlo en Nijmegen Lent aan de spoorlijn naar Arnhem.

Overige

• Vroeger reden er in Nijmegen ook trams en trolleybussen: zie Nijmeegse tram en Nijmeegse trolleybus.

In 2015 moet tussen de wijk Waalsprong en de universiteit een trambuslijn gaan rijden. Zie Trambus Nijmegen voor meer details over dit nieuwe vervoermiddel.

Zie voor treinverbindingen en buslijnen het hoofdartikel Openbaar vervoer in Nijmegen

Ontwikkeling van het inwonertal

Aan het begin van de 19e eeuw telde Nijmegen slechts een goede 10.000 inwoners, in 1875 was dit meer dan verdubbeld tot ongeveer 24.000 en tegen de eeuwwisseling was het inwonertal opgelopen tot 44.000. Weliswaar geen spectaculaire aantallen als men naar de absolute cijfers kijkt, maar het is verhoudingsgewijs een verviervoudiging, in het laatste kwart van de 19e eeuw is de bevolking bijna verdubbeld.

De grote groei deed zich voor in de 20e eeuw. Vlak na de Eerste Wereldoorlog liep Nijmegen richting de 70.000 inwoners, een paar jaar na de Tweede Wereldoorlog overschreed ze reeds de 110.000 inwoners. De 150.000e inwoner werd in 1971 ingeschreven, maar door daling van de gezinsgrootte en gelijkblijvende woningvoorraad trad toen een stagnatie en zelfs bevolkingsdaling op (op 1 januari 1995 telt Nijmegen 147.561 inwoners en 65.020 woningen), die pas in opwaartse zin (letterlijk!) werd doorbroken bij de overgang naar de 21e eeuw, door grootschalige nieuwbouw ten noorden van de stad.

Zoals uit bovenstaande tabel valt op te maken groeit Nijmegen sindsdien langzaam maar gestaag verder.

Politiek

College van burgemeester en wethouders

In de periode 2002-2006 kent Nijmegen een College van Burgemeester en Wethouders dat louter bestaat uit linkse partijen, te weten GroenLinks, PvdA en SP (23 van de 39 zetels). De burgemeester is van D66-huize (Thom de Graaf). Elke partij levert twee wethouders zodat er in totaal zes wethouders zijn.

Gemeenteraad

Vanaf 1974 is de Nijmeegse gemeenteraad als volgt samengesteld:

Opmerkingen

• Partijen als GL en VSP bestonden vroeger uit andere partijen die later zijn samengegaan in hoe ze nu heten. Vanwege de vergelijkbaarheid is de huidige naam ook voor het verleden gebruikt.
• In 1994 hadden De Groenen 1 zetel, en in 1998 2 zetels. Later werd de partij omgedoopt in Stadspartij Leefbaar Nijmegen, en later weer opgesplitst in Stadspartij en Fractie Van der Meer.
• Sinds 8 mei 2007 bestaat de PvdA-fractie uit 10 leden door afsplitsing van een raadslid. Hierdoor is de Groep Bos ontstaan.
• Sinds 25 maart 2007 bestaat PRO Nijmegen. Vanaf 12 juli 2007 heet deze partij Onafhankelijke Nijmeegse Partij (ONP).

Gezondheidszorg

• Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis
• Sint Maartenskliniek
• Universitair Medisch Centrum St Radboud

Onderwijs

Middelbare School

• Canisius College
• Citadel College (Lent)
• Dominicus College
• Montessori College Nijmegen
• Stedelijk Gymnasium Nijmegen

Hoge school

• Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Universiteit

• Radboud Universiteit Nijmegen

Beroemde en bekende Nijmegenaren

Stedenband

• Albany (Verenigde Staten)
• Gaziantep (Turkije)
• Higashimatsuyama (Japan)
• Masaya (Nicaragua)
• Pskov (Rusland)

Trivia

• Nijmegen wordt ook wel "Havana aan de Waal" genoemd, vanwege de linkse signatuur van het college en de raad, en de linkse politiek die men in Nijmegen bedrijft.

Zie ook

• Prostitutie in Nijmegen

Literatuur

• Begheyn, Paul, Nijmeegse Biografieën, Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2004. ISBN 9065508384
• Smetius, Johannes, Nijmegen, stad der Bataven, SUN/Museum het Valkhof: Nijmegen, 1999. ISBN 9061686601 (vertaling van zijn 'Oppidum Batavorum, seu Noviomagum' uit 1644)
• Tummers, Tijs, Architectuur in Nijmegen, Uitgeverij TOTH: Bussum, 1994. ISBN 9068681028

Referenties

1. ↑ CBS / Statline

Externe links

• Officiële site van de Gemeente Nijmegen
• Stratenlijst gemeente Nijmegen
• Noviomagus.nl, site over de historie van Nijmegen

Sjabloon:WijkenVanNijmegen Sjabloon:Gemeente Nijmegen Sjabloon:GemeentenGelderland Sjabloon:GemeentenKAN

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Nijmegen op Wikimedia Commons.