Mobutu Sese Seko: verschil tussen versies

Mobutu Sese Seko (Lisala, 14 oktober 1930 - Rabat, 7 september 1997) was president van Congo, dat destijds Zaïre heette.

Afkomst en jeugdjaren

Joseph-Désiré Mobutu werd geboren in Lisala op 14 oktober 1930. Als kind liep Mobutu school bij de paters kapucijnen. Volgens zijn latere hofbiograaf Francis Monheim zou hij slechte herinneringen hebben overgehouden aan deze periode. In november 1950 schreef Mobutu zich in de Ecole Centrale des Sous-Officiers te Luluaburg. Daar volgde hij gedurende twee jaar een cursus secretariaat en boekhouding. Hij behaalde de graad van sergeant. Na drie jaar Luluaberg werd hij overgeplaatst naar het hoofdkwartier van de Congolese Weermacht te Leopoldstad. Ondertussen werd hij ook journalist bij de Congolese krant Actualités Africaines. Daar hij militair was, moest Mobutu schrijven onder de schuilnaam J. Debanzy.

Lumumbist in België

In 1958 bezocht Mobutu voor het eerst België. Naar aanleiding van de wereldtentoonstelling werden immers enkele Congolezen uitgenodigd om het 'Congopaleis' op te fleuren. Terug in Congo woont Mobutu een vurige toespraak van Patrice Lumumba bij en wordt meteen een 'Lumumbist'. Een jaar later mocht hij alweer naar België afreizen. Sabena had namelijk enkele Congolese journalisten als vertegenwoordigers van de Congolese pers uitgenodigd. Mobutu verbleef meer dan een jaar in België. Net in deze periode brak de onafhankelijkheidsstrijd uit in Congo. De Belgische regering besliste over te gaan tot een snelle onafhankelijkheid. De belangrijkste Congolese politici werden in Brussel uitgenodigd om een rondetafelconferentie bij te wonen. Mobutu, die nog steeds in Brussel verbleef, kon zo van zeer nabij de rondetafel volgen. Bij aanvang van de conferentie zat Lumumba nog in de gevangenis in Leopoldstad. Mobutu klopte bij allerhande instanties aan om Lumumba vrij te krijgen. Dat gebeurde uiteindelijk ook. Lumumba reisde meteen naar Brussel om er de Congolese delegatie te vervoegen. Meteen na zijn aankomst stelde hij Mobutu aan als zijn secretaris.

Kolonel tijdens de Congocrisis

Op 30 juni reisde koning Boudewijn en zijn ministers naar Leopoldstad voor de officiële onafhankelijkheidsviering van Congo. Lumumba werd premier en Jospeph Kasavubu werd president van de nieuwe natie. In de regering Lumumba werd Mobutu belast met defensieaangelegenheden. Zo begon er stilaan een militaristisch zaadje in hem te ontkiemen. Kort na de onafhankelijkheid zou Congo echter in een diepe crisis belanden. Op 5 juli sloeg het leger in Leopoldstad immers aan het muiten. Tot overmaat van ramp scheurde de rijke provincie Katanga zich op 11 juli onder het leiderschap van Moïse Tshombe af. De afscheiding werd niet afgekeurd door België. Integendeel, België begon een pro-Katangese politiek te voeren. Lumumba en Kasavubu riepen daarop prompt de hulp in van de UNO.

Op 9 augustus volgde Albert Kalonji het voorbeeld van de Katangezen: hij riep de autonome staat Zuid-Kasaï uit. Op 27 augustus namen troepen die onder het bevel stonden van stafchef Mobutu de hoofdstad van Zuid-Kasaï in. De rebellen beschikten niet over een leger en de inname van de hoofstad werd een echt bloedbad. De soldaten moordden hele dorpen uit, de VN sprak van volkerenmoord. De misdaden van de Congolese soldaten leidde tot verontwaardiging in de internationale pers. Hoewel de soldaten onder het bevel stonden van Mobutu, was het Lumumba die als grote schuldige werd aangewezen.

De eerste staatsgreep

Ondertussen belandde de Congolese politiek eveneens in een diepe crisis. De Westerse regeringen beschouwden Lumumba immers als gevaarlijk, wisselvallig en als pro-communistisch. Kasavubu werd vanuit Brussel en Washington bewerkt om Lumumba te ontslaan. Dat deed hij dan ook op 5 september 1960. Lumumba liet zich echter niet zomaar aan de kant zetten en ontsloeg op zijn beurt Kasavubu. Op dit moment verscheen Mobutu (ondertussen kolonel geworden in het Congolese leger) voor het eerst op het politieke toneel. Hij kondigde op 14 september via de radio aan dat hij beslist had om de twee kamers, de president en de premier te ‘neutraliseren’. Mobutu kon in dit stadium nog niet beschouwd worden als ‘de sterke man’ van Congo. Zijn machtsinstrument, het leger, was gedesorganiseerd, slecht bewapend, ongedisciplineerd en verdeeld volgens etnische lijnen. Het voornaamste gevolg van zijn 'staatsgreep' was dat hij Lumumba politiek wist uit te schakelen. In december werd Lumumba gearresteerd door de troepen van Mobutu en uitgeleverd aan zijn 'bloedvijanden' in Katanga waar hij werd vermoord.

Carrière in het leger

Na de arrestatie van Lumumba trok Mobutu zich uit de politiek terug. Hij zou echter de komende maanden en jaren op militair gebied de handen meer dan vol hebben. Op verschillende plaatsen braken opstanden en revolutionaire bewegingen uit. De Congolese soldaten bleken echter niet in staat om de opstandelingen te bevechten. Met behulp van de Westerse troepen en huurlingen slaagde Mobutu er toch in de rebellen in Katanga en Kwilu te onderwerpen. Mobutu werd de verpersoonlijking van de nationale eenheid.

De tweede staatsgreep

Op 25 november 1965 vond Mobutu dat zijn moment gekomen was en hij pleegde opnieuw een staatsgreep. Dit keer bleek de coup defenitief. Mobutu consolideerde meteen zijn macht. Hij schafte het parlement af en doekte het meerpartijenstelsel af. Zijn partij De MPR werd de enige, bij grondwet toegelaten partij. Mobutu bleek al snel een wreed dictator. Hij twijfelde bijvoorbeeld nooit om zijn tegenstanders fysiek uit te schakelen. in mei 1966 liet hij bijvoorbeeld vier politici in het openbaar ophangen (later 'de Pinksterophangingen' genoemd). Daarnaast werden ook de universiteiten het slachtoffer van het Mobutisme. In 1968 braken er voor het eerst onrusten uit toen de studenten de liberalisering van het regime eisten. Een jaar later op 4 januari 1969 werd opnieuw een studentenmanifestatie georganiseerd. Deze eindigde op een treffen tussen de studenten en ordestrijdkrachten die vuurwapens gebruikten. De tientallen doden werden in een massagraf geworpen en enkele dagen later werden alle studentenverenigingen verboden. Twee jaar later kwam het opnieuw tot een zwaar treffen. Op 2 juni 1971 herdachten de studenten van Lovanium hun overleden kameraden binnen de omheining van de campus. Het leger probeerde de manifestatie uiteen te slaan en het kwam opnieuw tot zware rellen.

Mobutu's beleid

Verder liet Mobutu de naam van het land in 1971 veranderen in Zaire. 'Het Mobutisme' werd ingesteld als nationale ideologie en Mobutu moest beschouwd worden als 'messias'. Zijn politiek was er vooral op gericht zichzelf te verrijken. Hij werd geobsedeerd door de ambitie om 'de rijkste man van Afrika te worden'. Door grote delen van de staatsinkomsten af te romen vergaarde hij miljarden. Het Congolese volk betaalde het gelag, en leed honger. Ondertussen werd Mobutu gesteund door de westerse leiders en door andere Afrikaanse dictators: Idi Amin Dada, Muhammad Siad Barre en Robert Gabriël Mugabe. Met de steun van deze dictators kon Mobutu zijn land manipuleren. Zijn bewind heeft naar schatting aan 160.000 mensen het leven gekost.

Mobutu heeft zichzelf veel titels toebedeeld zoals : De gids en De maarschalk. Hij stond bekend om zijn buitensporig dure feesten en bezat voor miljarden aan vastgoed in het buitenland.

Propaganda

Naar voorbeeld van Goebbels en propagandistische inventiviteiten in China en Noord-Korea had Mobutu een heel eigen propagandapolitiek. Sakomhi Inongo, Mobutu's minister van informatie dacht een hele personencultusstrategie uit, waarbij Mobutu over het volk kwam als een godheid. Zo begonnen de avondprogramma's telkens met een foto van Mobutu die uit de wolken tevoorschijn kwam. Dit beeld, dat heden ten dage geen indruk meer maakt op onze door informatie-overschotten gecorrumpeerde westerse samenleving, maakte wel degelijk een grote indruk op de arme burgerbevolking in het jonge Zaïre. Mobutu, naar voorbeeld van Mao, droeg een eigen uniform, gebaseerd op het Mao-kostuum, met Afrikaanse invloeden (frivoler). Voor de leider werden vele liederen geschreven, die gezongen werden telkens de president een dorp of stad bezocht, want ondanks de enorme armoede waarin hij z'n land bracht, wilde hij lachende en zingende mensen zien. Een ander propagandamiddel was het veranderen van alle namen in Afrikaanse namen ('les trois z': zowel munt, rivier als land heetten voortaan Zaïre), en hij nam het voortouw door z'n naam te veranderen van 'Joseph-Desirée Mobutu' in 'Mobutu Sese Seko kuku Ngbendu Wardbanga' (= de sterke krachtige leider die het land naar voorspoed zal brengen).

Het einde van zijn beleid

Vanaf 1980 veranderde het internationale klimaat echter. De Koude Oorlog was stilaan voorbij en de Westerse regeringen hadden nood aan andere bondgenoten dan het soort dictators dat ze vanaf de jaren ‘60 gedoogd hadden. De dictators moesten nu vervangen worden door democratie. Mobutu verloor stilaan al zijn bondgenoten, en zijn regime was ten dode opgeschreven. In 1994 moest Mobutu, die aan prostaatkanker leed, hiervoor in Zwitserland worden behandeld. Tijdens zijn afwezigheid ontstond een opstand in het oosten van Zaïre. De rebellen grepen onder leiding van Laurent-Desiré Kabila de macht in mei 1997. De naam van Zaïre veranderde na 32 jaar weer in Congo.

Mobutu vluchtte en liet Congo straatarm achter. Hij stierf in Rabat in Marokko aan de gevolgen van prostaatkanker.