Manga (strip)
Manga (漫画) (ⓘ) is het Japanse equivalent van het stripverhaal. Geanimeerde manga wordt anime genoemd (アニメ, uitspraak: /aa-nie-mee/) en heeft vooral de laatste helft van de vorige eeuw aan populariteit in het Westen gewonnen.
De Koreaanse tegenhanger van de mangakunst is de manhwa.
Het woord manga
Het woord manga wordt uitgesproken als: /man-ga/, waarbij beide a's kort uitgesproken en de g als in het Engelse 'good'. Officieel is er geen meervoudsvorm, toch wordt manga's veel gebruikt.
In de 19e eeuw werd het woord manga bedacht door schilder Katsushika Hokusai (man = onverantwoord, ga = plaatje). Hij maakte vaak karikaturen en tekeningen die onbeschoft en beledigend waren, vandaar dat mensen bij manga denken dat het over onverantwoorde plaatjes gaat.
Een striptekenaar van manga wordt mangaka genoemd. Deze striptekenaars hebben in Japan een vergelijkbare status als een beroemd popidool in het Westen.
Japan kent meer vrouwelijke striptekenaars dan Europa of Amerika.
Geschiedenis
De term manga is ontleend aan het in 1814 uitgegeven boek van Hokusai: Hokusai Manga. Het was een boek met daarin een grote verscheidenheid aan schetsen van mensen, dieren, planten en landschappen. Kortom, een variatie aan beelden uit het dagelijks leven in Japan van de negentiende eeuw. Manga betekent zoveel als "onbeheerste of willekeurige kwaststreken" en verwijst naar de losse, vloeiende tekenstijl, die Hokusai's werk tot inspiratiebron voor impressionisten maakte.
De grote grondlegger van de hedendaagse manga is Osamu Tezuka, die na 1946 als eerste honderden manga en anime maakte en het genre via titels als 'Astro Boy' (Tetsuwan Atomu) sterk populariseerde. Beïnvloed door tekenaars uit de Disney-stal en de soepele, 'grote ogen'-stijl van Amerikaanse tekenfilms als Betty Boop kregen zijn karakters vaak ook deze fysieke karaktertrekken mee. Deze grote ogen komen minder voor in hedendaagse manga dan vaak wordt gedacht.
Er zijn erg veel manga-titels, en de markt is enorm groot. Daardoor kan elke reeks sterk op een doelpubliek worden gericht. In manga's voor de jongsten wordt gewerkt met grote ogen, omdat grote ogen erg expressief zijn. Hoe ouder de doelgroep van de manga is, hoe normaler de ogen worden. In reeksen zoals Death Note zijn de ogen dan ook veel kleiner.
De invloed van Tezuka is erg groot, alhoewel zijn astroboy inmiddels als nog vrij westers aandoet. De manga heeft zich namelijk als zelfstandige stijl erg uitgebreid. Maar de belangrijkste prijs die voor manga te halen valt heet nog altijd de Tezuka-prijs.
Hedendaagse manga
In Japan heeft Tezuka zoveel invloed gehad dat de Japanse striptekenstijl zich op een karakteristieke manier verschillend is van de Westerse. Alhoewel in Japan het woord manga bijna equivalent is aan 'stripverhaal' (al was het maar omdat er bijna geen andere strips te koop zijn in Japan dan Japanse), is het zo dat in de rest van de wereld het woord manga echt exclusief voor de Japanse striptekenstijl wordt gebruikt.
Binnen de Japanse cultuur heeft manga een belangrijkere positie dan strips binnen de westerse cultuur. Manga wordt gerespecteerd als een kunstvorm of zelfs een vorm van populaire literatuur. Het is dus niet zoals in het westen, voornamelijk voor kinderen. Het aanbod is enorm groot; rond de eeuwwisseling boden boekwinkels in grotere steden als Tokyo of Osaka normaliter hele wanden vol nieuwe of tweedehandse manga-pockets te koop aan.
Mede door (voornamelijk kinder-) series op tv en verspreiding via het internet werd de Japanse strip na 2000 geleidelijk ook in het Westen populairder. Opvallend is daarbij dat de meeste manga's, die in Europa uitgebracht worden, conceptueel en stylistisch verhoudingsgewijs sterk homogeen uitvallen: de stijl en de onderwerpen verschillen onderling vaak slechts in details. Een succesvolle titel krijgt dan ook vaak tientallen 'gekloonde' navolgers binnen hetzelfde subgenre.
De manga en anime die echt bedoeld is om dieper te gaan en filosofische thema's aansnijdt, voor oudere jeugd en/of volwassenen bedoeld is, of die een wat moeilijker thema hebben, zijn in Europa nauwelijks op tv te zien. Vele oorzaken zijn hiervoor genoemd, maar de twee belangrijkste zijn:
- In Europa houdt men nog erg vast aan het idee dat tekenfilms voor kinderen zijn.
- Door cultuurverschillen zijn de filosofische, mythologische en psychologische instellingen dusdanig onvanzelfsprekend voor de meeste Europeanen dat de manga als moeilijke kost wordt ervaren.
Massale manga
Aardig wat manga's worden in zogenaamde manga anthologieën gepubliceerd waarin verschillende vervolgverhalen staan. Deze magazines zijn vergelijkbaar met de Eppo's en Tina's, maar hebben het formaat van een telefoonboek. Ze komen gewoonlijk uit op een wekelijkse basis, maar er bestaan ook maandelijkse en tweemaandelijkse uitgaven. De kwaliteit van het papier is vergelijkbaar met dat van kranten, en de strips zijn gewoonlijk in zwart-wit gedrukt, op (soms) een enkel paar pagina's na. Deze manga magazines zijn vrij goedkoop, hebben grote circulatiegebieden en hebben verschillende doelgroepen, zoals jonge meisjes (shojo), jongens (shonen), huisvrouwen en volwassen mannen. Manga bestrijken derhalve een rijk spectrum aan onderwerpen en worden ook vaak gebruikt als educatief gereedschap, ook voor volwassenen. De meeste van deze magazines eindigen als papier recyclemateriaal.
Bijna alle van deze manga's worden later uitgebracht in pocket-vorm of 'tankoubon' waarvan de papier- en drukkwaliteit veel hoger is. Deze wordt vooral gekocht door verzamelaars en fans van de mangaka, of mensen die de serie niet vanaf het begin gevolgd hebben en later toch geïnteresseerd zijn geraakt.
Het bekendste manga-"tijdschrift" is de "shounen Jump", en is typisch gevuld met makkelijk entertainende manga voor jonge jongens.
Hentai
Een relatief groot gedeelte, vergeleken met Westerse strips, is (soft)porno. Vaak zijn deze 'gewoon' in de winkels en sommige lokale buurtwinkels of 'konbini' verkrijgbaar; Japanners nemen er nauwelijks aanstoot aan en zien het meer als fantasie. Dit type manga wordt in Europa hentai genoemd, hetgeen pervers betekent, (in het Japans heten deze manga's エロ漫画, "ero-manga").
Taalgebruik
Manga, soms zelfs in manga voor volwassenen, blijken vaak furigana te hebben. Deze zijn fonetische hiragana-karakters die boven of naast de complexere karakters (kanji) staan om de uitspraak aan te duiden. Het voornaamste doel van furigana in manga is om jongere kinderen, die nog steeds leren hoe ze complexe Japanse karakters moeten lezen, te helpen.
Enkele manga/anime
Japanse titels staan tussen haakjes.
|
|
|
|
Weetjes
- In sommige eenvoudige restaurants, en eigenlijk meestal in internetcafés, staan in Japan planken vol met mangaboeken, die de gasten kunnen lezen tijdens het wachten op het vrijkomen van een computer, of het wegwerken van een snelle maaltijd.
- Veel manga's worden vertaald en tegenwoordig zijn er aardig wat kleine gespecialiseerde winkeltjes in Nederland en Vlaanderen. Ook hebben stripwinkels vaak een manga-afdeling.
- Manga's worden ook in vele talen vertaald, en verschijnen naast Japan in vele landen over de hele wereld. Zo is ook in China en Korea manga tegenwoordig erg populair.
- Ook Nederlandse tekenaars brengen strips uit volgens de principes van manga, vaak vanuit een Dojinshi-cirkel.
- Een aantal categorieën binnen manga's zijn: shōnen, shōjo, shōnen-ai, shōjo-ai, yaoi, yuri en kodomo.
- De Japanse kunstenaar Yoshitomo Nara is sterk beïnvloed door de manga's.
- Manga's worden over het algemeen traditioneel van rechts naar links gelezen.
- Manga wordt vaak verward met anime het verschil is dat Manga's strips zijn en een anime is een soort tekenserie, of tekenfilm.
