Malaysia Airlines-vlucht 17: verschil tussen versies

Dit artikel behandelt een actuele gebeurtenis.
De tekst kan daardoor snel veranderen of inmiddels verouderd zijn.
Iedereen kan bijdragen om de inhoud te verbeteren!

Malaysia Airlines-vlucht 17
Het betrokken toestel in Perth, Australië, in 2010.
Overzicht
Datum	17 juli 2014
Type ramp	Neergestort, waarschijnlijk neergeschoten met een luchtdoelraket
Locatie	Hrabove, oblast Donetsk, Oekraïne
Coördinaten	48° 8′ NB, 38° 37′ OL
Doden	298
Vliegtuig(en)
Vliegtuigtype	Boeing 777-2H6ER
Registratienummer	9M-MRD[1]
Maatschappij	Malaysia Airlines
Vluchtnummer	17
Vertrekpunt	Luchthaven Schiphol, Nederland
Eindbestemming	Kuala Lumpur International Airport, Maleisië
Passagiers	283
Bemanning	15
Overlevenden	0
Lijst van luchtvaartongevallen
Portaal    Luchtvaart

Malaysia Airlines-vlucht MH17 (onder code sharing door de KLM ook aangeduid als KL4103^[2]) is een reguliere passagiersvlucht van Amsterdam (luchthaven Schiphol) naar Kuala Lumpur. Op 17 juli 2014 is een Boeing 777-200ER van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 neergestort in de nabijheid van het Oost-Oekraïense dorp Hrabove in de oblast Donetsk, in een gebied waar een pro-Russische opstand gaande is. Aan boord bevonden zich 15 bemanningsleden en 283 passagiers, waarvan het merendeel, namelijk 193, met de Nederlandse nationaliteit. Er zijn geen overlevenden. Volgens Amerikaanse en Oekraïense overheidsbronnen is het vliegtuig getroffen door een luchtdoelraket.^[1]

Achtergrond

Sinds de Oekraïense revolutie eind februari 2014 zijn in Oost-Oekraïne en op de Krim pro-Russische separatisten militair actief. Na de Russische annexatie van de Krim in maart braken er in Oost-Oekraïne gevechten uit tussen het Oekraïense leger en (thans) goed bewapende pro-Russische., waarbij het leger ook vliegtuigen en helikopters inzette. Deze werden soms door de rebellen neergehaald; zo is op 14 juli een transportvliegtuig op 6,5 kilometer hoogte uit de lucht geschoten.^[3] Eerder op 17 juli beschuldigde Oekraïne de Russische luchtmacht ervan op 16 juli een Oekraïense Soechoj Soe-25 te hebben neergehaald. ^[4]

Toestel

De Boeing B777-200ER met vliegtuigregistratie 9M-MRD was uitgerust met twee Rolls-Royce Trent-800-motoren en had een capaciteit van 283 stoelen voor passagiers. Sinds de eerste vlucht op 17 juni 1997 heeft het toestel 75 322 uren gevlogen over 11 434 vluchten. De laatste onderhoudsbeurt aan het toestel werd uitgevoerd op 11 juli 2014 in een loods van Malaysia Airlines op de luchthaven van Kuala Lumpur.^[5]

Crash

Op 17 juli 2014 om 12.14 uur (CEST) vertrok de Boeing 777 vanaf luchthaven Schiphol voor een lijnvlucht naar Kuala Lumpur International Airport.^[2] Even na 14.00 uur (CEST) steeg het vliegtuig bij het binnengaan van het Oekraïense luchtruim van 31 000 voet (9450 meter) naar 33 000 voet (10 060 meter).^[6] Het luchtruim boven de Oekraïne was gesloten tot 32 000 voet (9750 meter), maar was daarboven opengesteld.^[7]

Het vliegtuig verdween omstreeks 15.15 uur (CEST) ten oosten van de Oekraïense stad Donetsk van de radar, op 50 kilometer van de Russische grens.^[2] Op dat moment volgde het een noordelijker route^[8] dan in de dagen daarvoor.^[9][10] De reden van de afwijkende route over de conflictzone zou een significante storm kunnen zijn geweest op de oorspronkelijk geplande route.^[11]. De brokstukken van het toestel bleken verspreid te liggen over een oppervlakte van 25 vierkante kilometer.^[12] De staart lag op 10 kilometer afstand van andere brokstukken, een aanwijzing dat het vliegtuig op grote hoogte uit elkaar is gespat. Er is onduidelijkheid over de "zwarte dozen" (de Flightdatarecorder en de Cockpitvoicerecorder); de separatisten beweerden in eerste instantie deze naar Rusland gestuurd te hebben, maar zijn hier later op teruggekomen.^[1]

Schuldvraag

Alle betrokkenen bij het gewapende conflict in Oost-Oekraïne − Oekraïne, Rusland en de pro-Russische separatisten − ontkennen betrokkenheid bij het neerstorten van het vliegtuig. Niemand lijkt (als dader) belang bij dit ongeval te hebben, hetgeen een vergissing aannemelijk maakt.

Net na de crash verklaarde een adviseur van de Oekraïense regering dat het vliegtuig was neergehaald door pro-Russische separatisten. De separatisten hebben dit ontkend en hebben verklaard niet over de middelen te beschikken om een vliegtuig van zo grote hoogte neer te halen, hetgeen door meerdere bronnen wordt tegengesproken.^[14][15] Russische media beweerden dat het vliegtuig was neergehaald door het Oekraïense leger, omdat het was aangezien voor het vliegtuig van Vladimir Poetin, dat enkele uren eerder over Oekraïne zou hebben gevlogen. De Russische semi-staatszender Russia Today trok dit in twijfel, daar Poetin al enkele maanden niet meer boven het land zou hebben gevlogen.^[16]

Mogelijk is het toestel van Malaysia Airlines door separatisten aangezien voor een militair vliegtuig van het type An-26.^[17][18] Vlucht MH17 zou zijn neergehaald door een raket van het type Boek,^[19] vanuit Rozsypne (een stadsdeel van Torez), zo'n zes kilometer van de locatie van de crash. Een paar uur voor de ramp zouden separatisten hebben gewaarschuwd om niet door hun luchtruim te vliegen.^[20] De separatisten ontkenden later die dag vlucht MH17 te hebben neergeschoten.^[21] De Amerikaanse overheid heeft daarentegen bevestigd dat het vliegtuig is neergehaald met een luchtdoelraket.^[22] Op satellietbeelden zou door Amerikaanse inlichtingendiensten een explosie zijn waargenomen waardoor het vliegtuig op 10 kilometer hoogte in stukken brak. Ook konden zij de baan van het projectiel achterhalen, afkomstig van een locatie in Oost-Oekraïne die wordt beheerst door separatisten. De Verenigde Staten houden het gebied in de gaten vanwege de gewapende opstand die er enkele maanden eerder uitbrak.

Omstreeks hetzelfde tijdstip dat vlucht MH17 neerstortte, postte de militair leider van de separatisten, Igor Girkin, een triomfantelijk bericht op de Russische socialemediasite VK dat een Oekraïens troepentransportvliegtuig was neergehaald. In de post – die al snel werd verwijderd – herhaalde Girkin dat er was gewaarschuwd om niet te vliegen boven het betreffende gebied.^[23] Na de ramp verwijderde de officiële Twitteraccount van de Volksrepubliek Donetsk twitterberichten waarop te zien was dat de rebellen beschikten over luchtdoelraketten.^[24] De Oekraïense inlichtingendiensten hebben na de crash een getapt telefoongesprek op internet gezet, waaruit zou blijken dat de rebellen het passagiersvliegtuig hebben neergehaald.^[25] Later verklaarde het Oekraïense hoofd van de contraspionagedienst over bewijzen te beschikken, dat de aanslag was gepleegd met de hulp van Rusland.^[26]

Bemanning en passagiers

Onder de omgekomen passagiers waren tachtig kinderen. Drie daarvan waren zuigelingen, wat verklaart dat er meer passagiers dan zitplaatsen waren in het toestel.^[5] Minstens zes passagiers waren op weg naar een aidsconferentie in Australië, onder wie aidsexpert en hoogleraar infectieziekten Joep Lange en diens vrouw.^[27] Ook Eerste Kamerlid Willem Witteveen was met zijn vrouw en dochter aan boord, evenals de Volendamse drummer Cor Schilder (Pan) van de band Vast Countenance en zijn vriendin.^[28]

De tabel hieronder geeft de nationaliteiten van de passagiers en bemanningsleden weer zoals vrijgegeven door Malaysia Airlines op 19 juli 2014.^[5]

Nationaliteit	Passagiers	Bemanning
Nederland	193[noot 1]
Maleisië	28	15
Australië	27
Indonesië	12
Verenigd Koninkrijk	10[noot 2]
België	4
Duitsland	4
Filipijnen	3
Canada	1
Nieuw-Zeeland	1
Totaal:	283	15

Dubbele nationaliteiten

Aan boord zaten meerdere mensen met een dubbele nationaliteit. Bij reizen met een dubbele nationaliteit gaat een vliegmaatschappij uit van het paspoort waarmee men heeft ingecheckt. Een vertegenwoordiger van de Amerikaanse regering maakte bekend dat één passagier met zowel de Amerikaanse als Nederlandse nationaliteit aan boord was.^[29] Een andere passagier bezat zowel de Britse als de Zuid-Afrikaanse nationaliteit.^[30] Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken meldt dat één inzittende uit Maleisië tevens een Nederlands paspoort had.^[31] De Canadese passagier bezat tevens de Roemeense nationaliteit.^[32][33] Volgens het Italiaanse ministerie van Buitenlandse Zaken bezat één Nederlands slachtoffer ook de Italiaanse nationaliteit en volgens het Belgisch ministerie van Buitenlandse Zaken bezat één Nederlander ook de Belgische nationaliteit.^[34][35] Drie andere Nederlandse slachtoffers hadden tevens een Vietnamees paspoort.^[36]

Reacties

Internationaal

De Duitse bondskanselier Angela Merkel noemde de ramp een verdere tragische escalatie van het conflict in Oost-Oekraïne.^[37] Volgens de Duitse regering bestaat er geen twijfel dat het toestel is neergeschoten.^[38] Ook de Amerikaanse regering gaat ervan uit dat de ramp geen ongeval was, maar dat het toestel uit de lucht is geschoten.^[39] President Barack Obama heeft Amerikaanse hulp aangeboden bij het onderzoek naar de oorzaak van de vliegramp.^[40] Vanuit verschillende landen en de Verenigde Naties kwam de roep om een grondig internationaal en transparant onderzoek.^[41] De Britse regering riep op tot een spoedberaad van de VN-veiligheidsraad om het incident te bespreken.^[40] In een persconferentie wees de Russische president Vladimir Poetin de Oekraïense regering aan als schuldige. Daarnaast zei hij dat de ramp niet had plaatsgevonden als de Oekraïense troepen hun offensief tegen de rebellen niet hadden uitgebreid.^[42]

Op 18 juli 2014 kwam de VN-veiligheidsraad in een spoedzitting bijeen om de ramp te bespreken. Deze zitting was aangevraagd door het Verenigd Koninkrijk.^[43] De Veiligheidsraad riep op tot een diepgaand en onafhankelijk onderzoek, waarbij alle partijen werden opgeroepen onmiddellijke toegang tot het rampgebied te verschaffen.^[44]

Tijdens een telefoongesprek op 20 juli 2014 zijn de regeringsleiders van Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk overeengekomen dat Rusland er alles aan moet doen een veilige toegang tot de rampplek mogelijk te maken. Daarnaast spraken ze af dat als Rusland hier geen gehoor aan geeft de Europese Unie verdere sancties tegen Rusland zal moeten nemen.^[45][46]

Malaysia Airlines

Malaysia Airlines bood vlak na de ramp de nabestaanden een eerste tegemoetkoming van $5000 per slachtoffer aan om de eerste onkosten te dekken.^[47] De vliegmaatschappij kreeg veel kritiek op de gekozen vliegroute, maar liet weten dat het vliegplan van vlucht MH17 was goedgekeurd door EUROCONTROL.^[5] Malaysia Airlines meldde in eerste instantie dat er zou worden bekeken of onder de nabestaanden de wens leefde om de rampplek te bezoeken.^[48] Later zei de vliegmaatschappij echter dat het te gevaarlijk is een dergelijke reis te organiseren.^[49]. Verder besloot Malaysia Airlines om uit respect voor de omgekomen passagiers en bemanning met ingang van 25 juli 2014 het vluchtnummer MH17 niet langer te gebruiken. De verbinding tussen Amsterdam en Kuala Lumpur blijft wel operationeel maar vanaf die datum onder vluchtnummer MH19.^[5]

Nederland

Premier Mark Rutte onderbrak zijn vakantie in Duitsland om zich bij het crisisteam in Den Haag te voegen. Koning Willem-Alexander liet via de Rijksvoorlichtingsdienst weten diep getroffen te zijn en intens mee te leven.^[50] Minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken heeft een onafhankelijk onderzoek naar de vliegramp geëist en onderstreepte het belang van een ongehinderde en veilige toegang tot het rampgebied.^[51] Op 18 juli 2014 hing op alle Nederlandse overheidsgebouwen in het binnen- en buitenland de vlag halfstok.^[52] Diezelfde dag gaven de premier en de minister van Buitenlandse Zaken gezamenlijk een persconferentie, waarbij Rutte verklaarde dat de daders moesten worden opgespoord en gestraft indien het daadwerkelijk om een aanslag ging.^[53] In een volgende persconferentie op 19 juli gaf Rutte aan dat hij een "intens gesprek" had gevoerd met president Poetin. Hij benadrukte dat hij Poetin had aangespoord zijn invloed te laten gelden. Daarnaast hekelde Rutte het traag op gang komen van een onderzoek naar de ramp en de gang van zaken op de plaats van de ramp; hij verklaarde dat iedereen die niet meewerkte aan het goed verlopen van het onderzoek een ernstige verdenking op zich laadde.^[54] De Tweede Kamer onderbreekt in verband met de ramp op maandag 21 juli 2014 het zomerreces om door de regering te worden bijgepraat over de ramp en de reacties daarop van het kabinet.^[55]

Oekraïne

Direct na de vliegramp zei de Oekraïense president Petro Porosjenko dat de ramp geen incident of catastrofe was, maar een terroristische aanslag.^[56] De regering in Kiev sloot direct het luchtruim boven Oost-Oekraïne voor onbepaalde tijd af.^[7] Bij de Nederlandse ambassade in Kiev hebben mensen bloemen neergelegd en kaarsen aangestoken om steun te betuigen aan de nabestaanden van de slachtoffers.^[57]

Aangepaste evenementen

Voor de start van de dertiende etappe in de Ronde van Frankrijk 2014 werden de slachtoffers herdacht met een minuut stilte. De Nederlandse renners van de teams Belkin en Giant-Shimano droegen in deze etappe een zwarte rouwband of zwarte strik. De laatste dag van de intocht van de Nijmeegse Vierdaagse op 18 juli 2014 kreeg vanwege de vliegramp een sober karakter. Er was geen muziek en alle Nederlandse vlaggen langs de route hingen halfstok. De Vierdaagselopers kregen in Cuijk, waar vier van de slachtoffers woonden, geen gebruikelijke gladiolen maar werden wel geëerd, aldus burgemeester Hillenaar.^[58] Ook de openingen van de kermissen in Tilburg en Valkenswaard waren versoberd vanwege vliegramp. Beide kermissen begonnen met een minuut stilte en er was geen muziek tijdens de openingen. In Tilburg werden geen kermisvlaggen gehesen bij het stadhuis en in Valkenswaard was er geen ballonnendrop en geen vuurwerk. Op beide kermissen werd vrijdag en zaterdag de muziek gedempt.^[59]

Onderzoek

De VN-Veiligheidsraad en specifiek de overheden van Nederland, Maleisië, Oekraïne, Australië, de Verenigde Staten en Rusland maakten bekend dat er een internationaal en onafhankelijk onderzoek moest komen naar de toedracht van de ramp. Nederlandse, Maleisische, Amerikaanse en Oekraïense onderzoekers gingen op weg naar het gebied. Er was in de buurt echter geen vliegveld veilig bereikbaar en de wegen waren met blokkades afgesloten door splinterfracties van het pro-Russisch verzet, die zich mogelijk niet allemaal aan het staakt-het-vuren hielden.^[60] Ter plaatse zouden gewapende rebellen een OVSE-missie op afstand hebben proberen te houden met een waarschuwingsschot.^[61]

Op 18 juli 2014 kwamen Nederlandse onderzoekers van het Landelijk Team Forensische Opsporing en de Onderzoeksraad Voor Veiligheid samen met de Nederlandse minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken aan in Kiev. De onderzoekers gaan namens Nederland helpen bij de identificatie van de slachtoffers en het achterhalen van de oorzaak van de ramp.^[62]

Volgens de Oekraïense overheid hadden lokale rebellen toegang tot het rampgebied ontzegd aan nationale hulpdiensten. Journalisten ter plaatse meldden dat onderzoekers wel gedeeltelijk toegang hadden tot het rampgebied, maar dat zij niets mochten oprapen of meenemen wat volgens hen cruciaal bewijs kon opleveren voor de toedracht.^[63] Volgens berichten van de Oekraïense regering zouden 38 lichamen door de separatisten in vrachtwagens zijn geladen en overgebracht naar een mortuarium in Donetsk. Dit zorgde voor veel ophef, evenals berichten dat de separatisten zich aan persoonlijke bezittingen van de slachtoffers vergrepen.^[64][65]

Op zondagochtend 20 juli werd bekend dat alle 196 lichamen die op de rampplek zelf lagen waren geborgen.^[66] Volgens sommige berichten zouden de separatisten ze hebben afgevoerd in koelwagens en daarbij ook de hulpdiensten hebben gedwongen om lijken af te staan.^[67]

Varia

• Voor dit incident meed een kwart van de lijntoestellen het luchtruim boven het oosten van de Oekraïne.
• Voor Malaysia Airlines was dit de tweede grote vliegramp in 2014, nadat in maart Malaysia Airlines-vlucht 370 spoorloos was verdwenen (en vermoedelijk in de Indische Oceaan gestort).
• Cor Pan had net voor het instappen een foto van het vliegtuig op Facebook geplaatst met de tekst: "Mocht hij verdwijnen, zo ziet hij eruit", als verwijzing naar de verdwenen vlucht MH370. Deze grap is achteraf veel aangehaald vanwege de opmerkelijkheid en wrangheid.^[68]

Zie ook

• Iran Air-vlucht 655, een verkeersvliegtuig dat vermoedelijk ook onjuist werd herkend als militair doelwit toen het werd neergeschoten door een luchtdoelraket.

Externe links

• Malaysia Airlines Flight 17 − Malaysia Airlines
• De passagierslijst van MH17

Zie de categorie Malaysia Airlines-vlucht 17 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.