Maaslandse kunst: verschil tussen versies

Maaslandse kunst of Mosaanse kunst is een regionale stijl binnen de romaanse kunst die tussen de 11e en 13e eeuw een groot aantal kunstwerken op het gebied van architectuur, beeldhouwkunst, edelsmeedkunst en illuminatie heeft voortgebracht in een gebied dat wordt aangeduid als het Maasland.

Verspreidingsgebied

Het Maasland, het verspreidingsgebied van de Maaslandse kunst, bestaat grofweg uit de huidige provincie Luik, de Belgische provincie Limburg, het zuidelijk deel van Nederlands-Limburg en de aangrenzende regio Aken. Het Mosaanse verspreidingsgebied valt grotendeels samen met de huidige Euregio Maas-Rijn, of ook wel met het oude Prinsbisdom Luik, dat in de middeleeuwen sterke banden had met zowel het Heilige Roomse Rijk als het aartsbisdom Keulen.

De belangrijkste centra van Maaslandse kunst waren de steden Luik, Hoei, Maastricht en Aken en de vele belangrijke abdijen in het gebied (Sint-Truiden, Rolduc, Susteren, Sint-Odiliënberg, Nijvel, Stavelot en Floreffe). Op haar hoogtepunt had de Maaslandse kunst tevens grote invloed op aangrenzende regio's zoals het Utrechtse Nedersticht en het Duitse Rijnland (Keulen, Deutz, Bonn, Schwarzrheindorf).

Maaslandse kunstenaars werkten ook buiten de eigen regio, soms als rondtrekkende ateliers, op zoek naar nieuwe opdrachten. Zo is het waarschijnlijk dat het 'Maastrichtse atelier' van metsen (steenhouwers en beeldhouwers) dat tussen 1140-1180 aan de sculpturale decoratie van de Sint-Servaas- en Onze-Lieve-Vrouwebasiliek werkte, in deze zelfde periode het Landgrafenhaus van de Wartburg en de Nicolaïkerk in Eisenach van beeldhouwwerk voorzagen.

Ontwikkeling van de Maaslandse kunst

Omdat het Maasland het kerngebied vormde van het Karolingische rijk werd de Maaslandse kunst sterk beïnvloed door de Karolingische kunst. De Maaslandse kunst gaat, sterker dan andere regionale varianten in de romaanse kunst, terug op klassieke vormen.

De iconografie van Maaslandse kunst ontleent haar voorbeelden vooral aan Oud- en Nieuw-Testamentische verhalen, maar maakt ook vaak gebruik van alledaagse taferelen en typisch middeleeuwse allegorieën. De gedetailleerde taferelen die op de kapitelen in de beide Maastrichtse hoofdkerken geven een bijzonder inzicht in het leven van de middeleeuwers. Zo zijn er o.a. ambachten te zien, het werken op het land en de bedeling van de armen.

Vaak wordt de Maaslandse edelsmeedkunst als het hoogtepunt van de Maaslandse kunst gezien. Vooral het werk van Nicolaas van Verdun, het driekoningenschrijn in Keulen, het Anno-schrijn in Siegburg en het schrijn van Onze-Lieve-Vrouw in Doornik, worden tot het beste van de romaanse kunst gerekend.

Hoogtepunten Maaslandse kunst

Architectuur

• Sint-Bartolomeüskerk, Luik
• Voormalige kapittelkerk Sint Jan, Luik
• Voormalige kapittelkerk Onze-Lieve-Vrouw, Hoei
• Voormalige kapittelkerk Sint Joris en Sint Oda, Amay
• Voormalige kapittelkerk Sint Étienne, Waha
• Abdij van Floreffe
• Abdij van Villers
• Abdij van Lobbes en Sint-Ursmaruskerk, Lobbes
• Voormalige abdijkerk Sint Gertrudis, Nijvel
• Voormalige abdijkerk Sint Petrus en Sint Remacle, Stavelot
• Sint-Servaasbasiliek, Maastricht
• Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw, Maastricht
• Voormalige abdijkerk Aldeneik
• Voormalige abdijkerk Rolduc
• Voormalige abdijkerk Sint Amelberga, Susteren
• Voormalige abdijkerk Sint-Odiliënberg

Beeldhouwkunst

• Gebeeldhouwde kapitelen in westwerk Sint-Servaasbasiliek, Maastricht (12e eeuw)
• Gebeeldhouwde kapitelen in crypte en oostkoor Onze-Lieve-Vrouwekerk, Maastricht (12e eeuw)
• Gebeeldhouwde kapitelen in crypte voormalige abdijkerk Rolduc (12e/13e eeuw)
• 'Vierge de Dom Rupert' (12e eeuw), Curtiusmuseum, Luik
• 'Pierre Boudon' reliëf (12e eeuw), Curtiusmuseum, Luik
• 'Samson-portaal', Voormalige abdijkerk Sint Gertrudis, Nijvel
• Doopvont, Furnaux (provincie Namen)
• Relief 'Eed op de relieken', Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw, Maastricht
• 'Majestas Domini' timpaan (12e eeuw), Sint-Servaasbasiliek, Maastricht
• Dubbelrelief (12e eeuw), Sint-Servaasbasiliek, Maastricht
• Vierdelig reliëf als koorafsluiting (12e eeuw) in Pieterskerk, Utrecht

Edelsmeedkunst

• Doopvont Sint-Bartolomeüskerk (Luik) door Reinier van Hoei
• 'Noodkist', reliekschrijn van Sint Servaas in Maastricht
• Reliekschrijn van Sint Hadelinus in Visé
• Reliekschrijn van Sint Remaclus in Stavelot
• Reliekschrijn van Sint Domitianus in Hoei
• Driekoningenschrijn in Keulen door Nicolaas van Verdun
• Reliekschrijn van Karel de Grote ('Karlsschrein') in Aken
• Reliekschrijn van Sint Maurus, nu in Bečov nad Teplou
• Pinksterretabel (1160–1170), Musée national du Moyen Âge, Parijs – [1]
• Stavelot-triptiek. Morgan Library, New York City
• Stavelot-draagaltaar. Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel
• Reliekschrijn met hoofd van paus Alexander. Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel
• Voet van zogenaamd Kruis van Sint Bertinus. Museum van Sint-Omaars

Overige kunstwerken

• Floreffe-bijbel, 12e eeuw
• Stavelot-bijbel, 11e eeuw
• Evangeliarium van Notger (10e-12e eeuw)

Afbeeldingen

Zie ook

• Romaanse architectuur → in Nederland en België

Literatuur

• Chapman, Gretel (1987). "Mosan art". Dictionary of the Middle Ages. Volume 8. pp. 495–6
• Hartog, Elizabeth den (2002). "Romanesque Sculpture in Maastricht"
• Timmers, J.J.M. (1971). "De Kunst van het Maasland"
• "Mosan school". In online Encyclopedia Britannica

Externe links

• Romaanse sculptuur in Maastricht op website Zicht op Maastricht