Lichtenlijn (navigatie)

Een lichtlijn of lichtenlijn bestaat uit twee bakens die ter navigatie van de scheepvaart gebruikt worden om aan te geven waar vaartuigen een veilige doorgang hebben bij ondiep of gevaarlijk vaarwater en ook gebruikt kunnen worden voor plaatsbepaling. Zowel overdag als in de nacht vormen de lichten en andere visuele hulpmiddelen een leidraad voor een veilige navigatie. De bakens bestaan vrijwel altijd uit twee lichten die op een verschillende hoogte en afstand van elkaar worden geplaatst, waarbij ze op een lijn uitgelijnd zijn met het ene licht boven de ander, zodat ze een lichtlijn vormen.

Twee lichten worden zodanig geplaatst dat het ene licht zich voor het andere bevindt. Het voorste licht is lager en wordt het lage licht genoemd, en het achterste licht is hoger en wordt het hoge licht genoemd. Wanneer de twee lichten vanaf een schip gezien worden, vormen de twee lichten pas een verticale lijn wanneer een vaartuig zich op de goede vaarplek bevindt. Wanneer een vaartuig een verkeerde koers aanhoudt, zijn de twee lichten niet recht boven elkaar uitgelijnd.

Overdag kunnen de lichten mogelijk slecht worden gezien en daarom worden de vuurtorens en lichtopstanden die de lichtlijn vormen meestal in een duidelijke kleur geschilderd om goed op te vallen. Wanneer de twee vuurtorens of lichtopstanden recht achter elkaar gezien worden, vaart het schip de goede koers. Ook kunnen er andere secundaire visuele hulpmiddelen worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld grote rode vlaggen met zwarte dikke verticale banen erop. Wanneer de verschillende verticale banen van beide vlaggen recht boven elkaar uitgelijnd zijn, weet de navigator op het vaartuig dat hij de juiste koers volgt.

Lichtlijnen worden toegepast bij het naderen van havens vanuit zee of bij ondiep of gevaarlijk vaarwater. Bepaalde grote rivieren, zoals de Elbe in Duitsland, hebben een serie van lichtlijnen. Elke keer als het noodzakelijk is om een bocht te maken, moet de navigator de koers bepalen op basis van de volgende lichtlijn in de serie. Op deze manier worden vaartuigen van Hamburg naar de zee begeleid met behulp van opeenvolgende paren van lichtlijnen.

Het oudste paar lichtlijnen in de Verenigde Staten werd door privépersonen opgezet bij de Newburyport Harbor in Massachusetts in 1788.^[1] De techniek werd in Europa voor het eerst in 1837 gebruikt, waar de benaming "leidlichten" (leading lights) vandaan komt.

Lichtlijnen zijn soms zodanig ontworpen dat ze verplaatsbaar zijn, om zo hun positie aan te kunnen passen wanneer de veilige vaarweg van plaats verandert. Dit is onder andere het geval bij Hilton Head, South Carolina en de Nantucket Range Lights, voorloper van de Nantucket Harbor Range (Massachusetts).

België

In België werd/wordt onder andere een lichtlijn gevormd door de volgende havens:

• Voor de haven van Zeebrugge werd er vroeger tot 1983 een lichtlijn gevormd door de Hoge vuurtoren van Heist en Lage vuurtoren van Heist.

Nederland

Lichtlijnen worden in Nederland gebruikt voor de toegang tot enkele havens, waaronder de volgende.

• De haven van Amsterdam en IJmuiden (met de sluizen van IJmuiden) heeft een lichtlijn die wordt gevormd door de Lage vuurtoren van IJmuiden samen met de Hoge vuurtoren van IJmuiden en wordt gebruikt door schepen die door de IJgeul naar IJmuiden willen varen.
• De haven van Rotterdam is via de Eurogeul bereikbaar en heeft drie lichtlijnen in gebruik.^[2] Wanneer een schip vanaf de Noordzee naar de Rotterdamse haven wil varen is in eerste instantie de witte lichtlijn van belang voor de te volgen koers. Eenmaal op de goede vaarweg (de witte lichtlijn) krijgt de schipper de keuze uit twee richtingen, omdat de vaarweg zich splitst. Indien een schip richting de stad wil, dient het schip te koersen op de rode lichtlijn en indien een schip richting Europoort wil, dient het schip te koersen op de groene lichtlijn. Elke lichtlijn bestaat uit twee vuurtorens/lichtopstanden die het Lage Licht en het Hoge Licht worden genoemd.

• Het Oostgat voor de zuidwestkust van Walcheren heeft een lichtlijn die gevormd wordt door de vuurtorens Westkapelle Laag en Westkapelle Hoog. Schepen die vanuit het noorden het Oostgat op willen varen volgen deze lichtlijn.

Duitsland

Lichtlijnen worden in Duitsland met name gebruikt voor de toegang tot de haven van Hamburg waarbij zeeschepen eerst een weg van ongeveer 110 kilometer moeten volgen vanaf de monding van de Elbe om bij de haven te komen. Ook bij de toegang van Bremerhaven wordt een lichtlijn gebruikt.

Estland

Ook in Estland zijn er bij de havens van Heltermaa en Roguküla lichtlijnen in gebruik.

• 
  Heltermaa haven lichtlijn
• 
  Rohuküla haven lichtlijn

Verenigde Staten

Bij de haven van Nantucket aan de kust van Massachusetts in de Verenigde Staten wordt ook een lichtlijn gebruikt, die de Nantucket Harbor Range Lights wordt genoemd.

In de Verenigde Staten worden twaalf standaard visuele markeringen gebruikt voor schepen die overdag een haven met een lichtlijn die beheerd wordt door de United States Coast Guard in willen varen. De visuele markering in rood-wit-rood op de linker foto hieronder is een van de twaalf standaardmarkeringen die in de rechter afbeelding hieronder getoond worden. Het schip dient twee identieke visuele markeringen met dezelfde kleurstelling boven elkaar te hebben om de goede koers te varen, omdat er bij het naderen van een haven meerdere lichtlijnen in gebruik kunnen zijn.

• 
  Lichtlijn van de Nantucket Range Lights, die aangeeft dat de fotograaf/waarnemer zich links van de gewenste vaargeul bevindt.
• 
  De twaalf standaard visuele markeringen in de Verenigde Staten.

Andere landen

Naast de genoemde landen worden lichtlijnen ook elders in de wereld gebruikt om schepen veilig te laten koersen over het vaarwater.