Langspeelplaat
Een langspeelplaat, vaak afgekort tot lp of elpé, is een van vinyl gemaakte grammofoonplaat van 30 cm (12 inch) diameter, die aan elke kant ruimte biedt aan 20 à 30 minuten muziek.
De langspeelplaat werd in 1948 geïntroduceerd door CBS. Sinds 1990 is de langspeelplaat grotendeels vervangen door de compact disc, hoewel sommige artiesten nog steeds hun muziek alleen op lp uitbrengen. Sterker nog, aan het eind van het 1e decennium van de 21e eeuw lijkt de belangstelling zelfs weer toe te nemen.
De meeste lp's moeten op 33⅓ toeren per minuut worden afgedraaid.
Variabele spoed
Om zoveel mogelijk muziek op de plaat te krijgen past men variabele spoed (verplaatsing van de naald per omwenteling) toe. De studiorecorder waarop de master wordt afgespeeld, is voorzien van een extra leeskop (weergavekop) die het signaal op luidheid bemonstert en de spoed van de platensnijder aanstuurt. Zodoende liggen bij zachte passages de groeven heel dicht tegen elkaar aan om bij luidere passages ruimer te worden. Hoe ruimer de spoed, hoe minder muziek er per kant opgenomen kan worden. Het klassieke label Deutsche Grammophon Gesellschaft was bekend om zijn ruime spoed. 12 minuten per (klassieke) plaatkant kwam regelmatig voor. Bij de uitloopgroef wordt de spoed vergroot, de "arm maakt een slinger" om een eventueel aanwezig afslagmechanisme van de platenspeler te activeren. Er zijn echter uitzonderingen: onder andere op On the Threshold of a Dream van de Moody Blues en Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band van The Beatles loopt het geluid door tot in de eindgroef, waardoor de laatste passage eindeloos herhaald wordt.
Tussen de muzieknummers in wordt een aantal lege groeven gesneden om de gebruiker in staat te stellen de naald halverwege de plaat in de groef te laten zakken. Ter plaatse glimt het plaatoppervlak wat meer en is de pauze of overgang gemakkelijk te herkennen met weinig risico voor groefbeschadiging.
Vergelijking met digitale media
Sommige audio-enthousiasten beweren dat hoewel een lp veel kwetsbaarder is dan een cd, de geluidskwaliteit beter is. Dit zou komen omdat een lp zuiver analoog is en dat bij een cd foutjes kunnen sluipen in de opname bij de D/A-conversie.
Zuiver wetenschappelijk geven zowel analoge als digitale geluidsdragers het geluid imperfect weer. De imperfecties zijn verschillend voor de twee klassen, maar zijn voor digitale geluidsdragers duidelijk te bepalen en blijven daar ook constant. De imperfecties van een analoge geluidsdrager zijn veel moeilijker in kaart te brengen, en veranderen ook gedurende de levensloop van de drager.
De lp als muziekinstrument
Tegenwoordig wordt de lp nog maar weinig verkocht. Toch worden er nog steeds miljoenen elpees gemaakt. Dit wordt bijvoorbeeld voor dj's gedaan. Zij kunnen meer met een lp dan bijvoorbeeld een cd. Ze gebruiken lp's als een muziekinstrument. Dit wordt scratchen genoemd. Voorbeelden van scratchen is trucs doen met een lp, vooral andere geluiden uit de plaat halen en soms wordt het nummer langer of klinkt het totaal anders.
