Kusttram

Dit artikel is in bewerking voor de Schrijfwedstrijd.
Wil je een grotere wijziging in dit artikel doorvoeren, dan is het misschien beter deze eerst op de overlegpagina voor te stellen. Voor uitleg hierover zie hier.

Kusttram
Tussen Oostende en Middelkerke heeft men vanuit de Kusttram uitzicht op de Noordzee.
Basisgegevens
Locatie	Belgische kustlijn, België
Vervoerssysteem	Tram
Startdatum	1885
Lengte trajecten	67 km
Aantal lijnen	1
Lijn(en)	V
Aantal stations	69
Spoorwijdte	1.000 mm
Uitvoerder(s)	De Lijn
Portaal    Openbaar vervoer

Kusttram

Knokke, Station lijn 51B naar Y Dudzele Remise Knokke-Heist Duinbergen, Watertoren Duinbergen, Duinbergen Heist, Heldenplein Heist, Dijk Zeebrugge, Zeesluis n. brug Pierre Vandammesluis (dubbelspoor) Pierre Vandammesluis v. brug Pierre Vandammesluis (dubbelspoor) Zeebrugge, Kerk lijn 202 van Zweedse Kaai naar Zeebrugge-Dorp n. brug Visartsluis (Straussbrug) (enkelspoor) Visartsluis v. brug Visartsluis (enkelspoor) Zeebrugge, Vaart lijn 51A van Zeebrugge-Strand naar Y Blauwe Toren Zeebrugge, Strandwijk Keerlus Duinse polders Blankenberge, Duinse polders Blankenberge, Sealife-Floreal Blankenberge, Pier Blankenberge, Station lijn 51 naar Brugge Blankenberge, Markt keerdriehoek Harendijke Wenduine, Harendijke Wenduine, Manitoba Wenduine, Centrum Wenduine, Molen Wenduine, Konijnenpad Keerlus Zwarte Kiezel De Haan, Zwarte Kiezel De Haan, Zeepreventorium De Haan, Vosseslag Bredene, Renbaan Bredene, Campings Bredene, Aan zee Oostende, Duin en zee Oostende, Weg naar Vismijn Remise Oostende Slijkensesteenweg n. brug Demeysluis (dubbelspoor) Demeysluis v. brug Demeysluis (dubbelspoor) lijn 50F van Oostende-Zeehaven lijn 50A van Brussel-Zuid Remise Oostende Kaaistation Oostende, Station Oostende, Marie-Joseplein Oostende, Koninginnelaan Werkplaats Eduard de Cuyperstraat Oostende, Renbaan Oostende, Northlaan Oostende, Mariakerke Bad Oostende, Ravelingen Oostende, Raversijde Oostende, Domein Raversijde Middelkerke, Degreefplein Middelkerke, Casino Middelkerke, Verhaeghelaan Middelkerke, Krokodiel Westende, Belle Vue Westende, Bad Keerlus Westende, Sint-Laureins Lombardsijde, Bad tot 2018 Lombardsijde, Dorp tot 2018 Lombardsijde, YMCA tot 2018 Ganzepoot lijn 74 van Kaaskerke opgebroken Nieuwpoort, Stad, Station Nieuwpoort, Cardijnlaan Nieuwpoort, Ysermonde Nieuwpoort, Bad, Station Nieuwpoort, Zonnebloem keerdriehoek Zonnebloem Oostduinkerke, Groenendijk Bad Oostduinkerke, Duinpark Oostduinkerke, Bad Oostduinkerke, Schipgat Koksijde, Lejeunelaan Koksijde, Bad Koksijde, Ster Der Zee Koksijde, Sint-Idesbald De Panne, Golfstraat De Panne, Centrum De Panne, Esplanade DP terminus, nu in dienst als museumbewaarplaats De Panne, Kerk De Panne, Moeder Lambic De Panne, Plopsaland lijn 73 van Deinze De Panne, Station Opstelsporen Adinkerke lijn 73 naar Duinkerke

De Kusttram is de tram die rijdt op de tramlijn langs de Belgische kust. De lijn begint in Knokke, nabij de grens met Nederland, en eindigt in Adinkerke, nabij de grens met Frankrijk. Met een lengte van 67 kilometer is het de langste tramlijn ter wereld.^[1] De spoorwijdte is 1000 millimeter (meterspoor), de lijn is ingericht voor eenrichtingtrams. De tram wordt sinds 1991 geëxploiteerd door Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn.

Geschiedenis

De kusttram is nu onderdeel van De Lijn, maar is een overblijfsel van het Belgische streektramnet van de NMVB. De eerste streektramlijn aan de kust werd in 1885 aangelegd tussen Oostende en Nieuwpoort-Stad, langs de dorpen.^[2] Deze lijn werd op 18 juli 1886 verlengd tot Veurne langs Koksijde-dorp. De huidige route langs de badplaatsen werd pas later gebouwd, samen met de ontwikkeling van de badplaatsen. Het eerste deel was Oostende (Keizerskaai) - Middelkerke-Bad op 19 juli 1897. Deze tramlijn is aangelegd en geëlektrificeerd door de maatschappij TEOL^[3] (overgenomen door de NMVB in 1904). Geleidelijk aan werden meer delen van de kustlijn gebouwd en werd de hoofdroute verlegd naar de kust. Pas op 11 augustus 1926 werd de laatste schakel, Groenendijk-Bad - Koksijde-Bad, van de huidige lijn Oostende - De Panne in dienst genomen.

Op 8 augustus 1886 werd de lijn Oostende - Bredene-Dorp - De Haan - Blankenberge in dienst genomen. De huidige route via Bredene-aan-Zee werd op 8 juli 1905 in dienst genomen. De nog ontbrekende schakel Blankenberge - Heist, van de lijn Oostende - Knokke, kwam op 1 oktober 1908 in dienst. De lijn werd nog verlengd naar Het Zoute (1912), Oosthoek Siska (1928) en tot Retranchement in Nederland (1929), waar er aansluiting was op de SBM-lijnen. De exploitatie van de kustlijnen werd vanaf 22 april 1927 verpacht aan de "Société pour l'Exploitation des Lignes Vicinales d'Ostende et des Plages belges" (SELVOP), een maatschappij van de groep Electrorail van Baron Empain. De NMVB nam op 1 januari 1956 de exploitatie over in eigen beheer.^[4]

In 1909 werd begonnen met de elektrificatie met 600 volt gelijkspanning van Oostende naar Blankenberge (zowel de dorpen- als de zeeroute).

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de kustlijn onderbroken bij Nieuwpoort, waar de frontlinie begon. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd langs de kust de Atlantikwall gebouwd. Hierdoor was het hele kustgebied militair domein en waren er reisbeperkingen. De inwoners aan de kust moesten een speciale toestemming vragen om naar het binnenland te reizen.(de electrische trams werden getrokken door stoomtrams)^[5]

Op 30 juni 1967 werd in Knokke de kustlijn ingekort tot het NMBS-Station. Dit was tevens de laatste opheffing van het buurtspoorwegnet in West-Vlaanderen. De stadsnetten van Oostende, Knokke, Brugge en in de Westhoek zijn al in de jaren vijftig opgeheven. In 1998, na de opsplitsing van de buurtspoorwegen(in 1991), werd de huidige kustlijn verlengd van het oude eindpunt De Panne naar het NMBS-station De Panne te Adinkerke op ongeveer het oude tracé van de vroegere tramlijn 21 (zie Buurtspoorwegen van de provincie West-Vlaanderen).

Tot in de jaren zeventig reed de tram maar één keer per uur. Wel kon de tram in de spits tot wel 3 aanhangwagens trekken. Eind jaren zeventig, begin jaren tachtig, kwam daar verandering in en werd de trambaan volledig vernieuwd en werd de dienst uitgebreid. In 1980 ontving de Kust ook 50 moderne enkelgelede trams met chopperbesturing. Door de wafelijzerpolitiek waren dat veel meer trams dan noodzakelijk. Bovendien zijn de zware trams eigenlijk bedoeld voor gebruik in premetrotunnels (zoals in Charleroi). Het was mogelijk gekoppeld te rijden, maar van deze mogelijkheid werd zeer beperkt gebruikgemaakt.^[6] Door de lange remweg van dit materieel is het aantal (dodelijke) ongelukken relatief groot.Maar door vele maatregelen al jaren sterk dalende.De Kusttram heeft ALTIJD voorrang! OOk op zebrapaden!!! Altijd goed opletten dus!Neem geen risico!

Het materieel, officiële naam LRV of Light Rail Véhicule maar meestal BN's genoemd naar zijn maker La Brugeoise et Nivelles, was oorspronkelijk enkelgeleed maar in 1994 en 1996 werden 16 trams voorzien van een middenbak met lage vloer en een extra loopdraaistel. De overige trams kregen vanaf 2002 een(andere) middenbak.(met ander interieur)

Heden

Alhoewel het niet op de trams vermeld staat heeft de lijn officieel het lijnnummer 0 dat ook op de haltepalen en in de dienstregeling vermeld staat. Dit geldt voor de gehele lijn. Dit in tegenstelling tot vroeger, toen het gedeelte Knokke - Oostende lijn 1 was en het gedeelte Oostende - De Panne lijn 2.

In de zomer rijden zes trams per uur per richting over het gehele traject. Voor 8.00 uur en na 21.00 uur rijden er maar twee trams per uur. In het tussenseizoen en de kerstvakantie rijdt de tram om de 15 minuten (overdag) en in de winter om de 20 minuten. In juli en augustus 2002 maakten 3,2 miljoen reizigers gebruik van de kusttram, een stijging van 14% ten opzichte van het voorgaande jaar. In 2008 maakten ruim 12,13 miljoen reizigers gebruik van de kusttram, een stijging van 1% t.o.v. 2007.

Regelmatig worden plannen geopperd om de tramlijn vanaf Knokke door te trekken naar het Nederlandse Breskens(kansloos) of vanaf De Panne naar het Franse Duinkerke(teveel onwil) Op korte termijn is de verlenging van Knokke tot Westkapelle het meest kansloos(want delijn , knokke en zeeland willen niet)(meer)^[7]

Er zijn ook plannen (Neptunusplan) voor binnenlandse spooraftakkingen (of toevoertramlijnen) van Zeebrugge naar Brugge, van Oostende naar Brugge, van Nieuwpoort naar Diksmuide en van Koksijde naar Veurne.

De volledige lijn is 67 kilometer lang en heeft sinds 7 juli 2007 69 haltes. De tram doet er 2 uur en 23 minuten over om deze afstand af te leggen. Om de trambestuurder te ontlasten van de kaartverkoop worden vervoerbewijzen bij de drukste haltes verkocht in zogeheten lijnwinkels. Een kaartje kopen bij de bestuurder is nog altijd mogelijk als de lijnwinkel gesloten is, maar dat is wel duurder.

Alle trams werden uitgerust met een 'zachte' voorkant. Die heeft uit een mooiere uitstraling en een laagje kunststof vooraan om ongevallen 'zachter' te maken. Vanaf 2006 krijgen ook de achterkanten een nieuwe uitstraling. Ook krijgen de trams nu een digitale led-bestemmingsaanduider, deze vervangen de oude papierfilms.

Sinds 5 november 2007 reden er onder de naam 'X-tra' in de ochtendspits twee sneltrams vanuit Nieuwpoort (vertrek 5.59 uur en 6.59 uur) naar Oostende. Deze trams stopten enkel te Nieuwpoort Kerk, Nieuwpoort Stad, Westende Bad, Middelkerke De Greefplein en Oostende Station, waar er aansluiting is met de IC-trein naar Eupen. Op 2 februari 2015 werden deze sneltrams afgeschaft in het kader van besparingen bij De Lijn. Ook vanuit Blankenberge reed een "X-tra"-tram tot in Oostende met haltes Wenduine Centrum, De Haan Aan Zee, Bredene Aan Zee en Oostende station.

Over de gehele lengte van de tramlijn is geïnvesteerd in waarschuwingssystemen en hekken tussen de sporen om het oversteken op onbeveiligde plaatsen te voorkomen. Ook zijn de trams uitgerust met een zeer luide toeter (de beroemde boerentramclaxon)(zie sncv/NMVB op YouTube) naast de standaardbel. De trams rijden soms tot 78 km/u tussen twee gemeenten.(maar 90 km.p.u. is ook wel gezien)(!)^[bron?]

In maart 2017 werd langs de Slijkensesteenweg een nieuwe tramstelplaats in gebruik genomen. De bouw van de nieuwe stelplaats waar ook de bussen van De Lijn staan kadert in de herinrichtingswerkzaamheden van het station van Oostende en omgeving.

Reizigersaantallen

In juli 2016 werd een record aantal reizigers vervoerd: 2.024.560. IN 2017 opnieuw een nieuw record!! In juli 2015, de vorige recordmaand, was dit nog 1.976.695.^[8]

Hermelijnen aan de kust

Sinds 2005 worden er elke zomervakantie een dertiental trams, type HermeLijn uit Antwerpen en Gent aan de kust ingezet. Vroeger dienden deze voornamelijk als versterking tussen Oostende en Westende. Vanaf de zomer van 2008 werd deze dienst uitgebreid tot De Haan Zwarte Kiezel. Omdat een HermeLijn moeilijker kan draaien (geen meedraaiende wielstellen zoals een BN), moest het spoor op verscheidene plaatsen heraangelegd worden. Sinds 2008 werden ook al (niet-reguliere) ritten met passagiers naar De Panne uitgevoerd, onder andere als gevolg van veel defecten van de BN-trams. Vanaf 2010 werden de extra ritten naar De Haan Zwarte Kiezel gedurende de zomermaanden afgeschaft, als besparing bij De Lijn. Testritten tot Knokke werden in het voorjaar van 2010 eveneens uitgevoerd met de HermeLijn. Vanaf juni 2010 rijdt de HermeLijn dan ook van Knokke tot De Panne, op het hele traject. De versterkingsritten Oostende Station - Westende Bad zijn sindsdien niet meer opgenomen in de dienstregeling en de HermeLijn voert tegenwoordig even veel reguliere diensten De Panne - Knokke als versterkingsdiensten Oostende - Westende uit.

Ieder jaar verblijven permanent twee Hermelijnen aan de Kust: één uit Antwerpen en één uit Gent. Dit kan omdat er door de zomervakantiedienstregeling meer materieel beschikbaar is in deze steden. Ze worden per vrachtwagen in één stuk naar de kust gebracht.

• 2008: 6333, 7266
• 2009: 6335, 7246
• 2010: 6334, 7267
• 2011: 6332, 7268
• 2012: 6332, 7266 (6332 pas in februari teruggekeerd naar Kust)
• 2013: 6341, 7267 (6341 pas in februari teruggekeerd naar Kust)
• 2014: 6336, 7236 (6336 pas in februari teruggekeerd naar Kust)
• 2015: 7269

Jubilea

Bij het eeuwfeest in juni 1985 en bij het 125-jarige bestaan van de Kusttram in juni 2010 werd een grote tramparade gehouden tussen Westende en Oostende. Hierbij kwam veel historisch trammaterieel op de baan, niet alleen van de vroegere NMVB, maar ook uit Antwerpen, Gent en Den Haag.^[9]

Sporenschema

Sinds de publicatie is de situatie in De Panne gewijzigd. De lijn is doorgetrokken tot aan het station van Adinkerke, op drie kilometer van de Franse grens. Daar is een nieuwe stelplaats gebouwd voor tram en bus, waar een keerlus omheen ligt. De bijna nooit gebruikte keerlus bij Wenduine Harendijke is in 2011 vervangen door een bruikbaarder keerdriehoek.De beruchte oversteek verdween toen ook.Op YouTube staan filmpjes van div. bijna-accidenten,met veel tramclaxon-geluid.

Sporenschema van de Kusttram in 1994.

Kusttramhaltes per gemeente

Knokke-Heist

• Station Knokke
• Watertoren
• Duinbergen
• Heldenplein
• Dijk

Zeebrugge

• Zeesluis(op vroegere sluizen reden tram en trein samen)(2 spoorbreedtes in elkaar) Nu zijn hier omleidingssporen.dagelijks in gebruik.
• Kerk (vroeger reed de tram ten zuiden van het dorp en kwam niet bij de kerk)
• Vaart(dit is de oude sluis, met 1 omleidingsspoor.Weinig in gebruik. Tunnel gepland.
• Strandwijk

Blankenberge

• Duinse Polders(keerlus)(weinig gebruikt)(tegenwoordig)
• Sealife-Floréal
• Pier
• Station
• Markt (voorheen Park)

Wenduine

• Harendijke (keer3hoek)(voorheen keerlus)(ca. 1980-2011)
• Manitoba
• Centrum (vroeger:station)(tram)
• Molen(aanwezig)
• Konijnenpad (voorheen Sun parks)(oorspronkelijke naam ook Konijnenpad.)(Sun parks is 2km. verderop)(dwars door het bos)

De Haan

• Zwarte Kiezel
• Waterkasteellaan(= watertoren)
• Aan Zee(tramstation)(ligt juist niet dichtbij zee)(ca. 1km.lopen)(tramstation uit 1903;uniek!)(in prachtig authentiek dorp)
• Preventorium(met tunnel naar strand)(alleen voor patienten)
• Vosseslag

Bredene

• Renbaan (afgebroken door duitsers in W.O 2)(maar naam bleef)(wachthuisje uit 1924 staat er nog steeds)
• Campings
• Aan Zee(inderdaad vlakbij zee)

Oostende

• Duin & Zee
• Weg Naar Vismijn
• Station(met keerlus door krappe straatjes)(nu nog wel)
• Marie-Joséplein(keerlus in 2000 opgeheven)(via ijzerstraat)
• Koninginnelaan
• Renbaan(daar dichtbij is aftakking naar werkplaats aan de Nieuwpoortse steenweg)
• Northlaan (voorheen Media Center)(oorspr. naam ook Northlaan.)(kolonel North was 1 v.d. oprichters v.d. elektrische kusttram)
• Mariakerke-Bad (na deze halte rijd de tram op de zeedijk, met zicht op zee,tot in Middelkerke.)
• Ravelingen
• Raversijde(dorp)
• Domein Raversijde(Atlantikwall-museum)

Middelkerke

• De Greefplein (vanaf hier rijdt de tram op de kustdijk met zicht op strand en zee)(richting Oostende)
• Casino
• Verhaegelaan(na deze halte is er in de duinen een historisch tractie-station van de tram te zien.)(onderstation)
• Krokodiel(vernoemd naar villa crocodille)(weinig over bekend)(schijnt er niet meer te zijn)

Zie de categorie Kusttram van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.