Kroon (heraldiek)

Een kroon kwam in de heraldiek het eerst voor als symbool bovenop de helm als helmkroon en pas later boven het adellijke wapenschild.

Uit de helm ontwikkelde zich het helmteken, hetwelk geen rangbetekenis heeft, maar zuiver decoratief is, net als de helmkroon in het Heilige Roomse Rijk. Daarentegen duidt het wapen als rangkroon een rang aan binnen de adel. Deze rangkronen gaan gepaard met de onderscheiden adellijke predicaten (van laag naar hoog): jonkheer, (erf)ridder, baron, burggraaf, graaf, markies, hertog en prins.

Regerende vorsten gebruiken een koningskroon of keizerskroon, vaak een beugelkroon met opstaande diademen, als teken van hun waardigheid.

Ontstaan van de kroon

Er zijn afbeeldingen van munten gevonden uit het oude Griekenland waarop Helleense koningen staan met een hoofddeksel, deze hoofddeksels zijn niets dan een (gouden) band met daarop bevestigd bladeren van een boom voorstellend.

In de middeleeuwen werden deze kronen verfraaid met goud, zilver of edelstenen. Op sommigen staan zelfs kerkelijke figuren om de autoriteit van de koning te vergroten (zie de St. Stefanuskroon van Hongarije). Er werden ook verschillende soorten kronen gemaakt om het verschil in rang beter uit te drukken.

Kronen in de heraldiek

kutBelgië

Bestand:Heraldic Royal Crown of Belgium.svg
Koning	Vorst Prins	Vorst (oud)	Hertog	Markgraaf	Graaf
Graaf (oud)	Graaf (oud)	Burggraaf	Baron	Baron (oud)	Chevaliér (Ridder)

Nederland

	Koning		Prins (Koninklijk Huis)		Vorst (Fürst) / Adellijke Prins		Hertog
	Markgraaf		Graaf (officiële stijl)		Graaf (alternatieve stijl)		Burggraaf
	Baron		Erfridder		Jonkheer (nieuwe stijl)		Adel- en Helmkroon (oude stijl)

Bij wapens wordt de rangkroon boven op het wapenschild geplaatst. In verschillende landen heeft men andere kronen die zo nauwkeurig mogelijk worden beschreven in adelsbrieven. Voor Nederland en België geldt het decreet uit 1817 van koning Willem I, dat de kronen voor de verschillende rangen van de Nederlandse adel vaststelde. De adellijke rangkronen bestaan telkens uit een gouden hoofdband, wel of niet bezet met edelstenen, of omwonden met een parelketting, en boven op de band verschillende combinaties van 'fleurons' en met parels getopte gouden punten.

De rangkronen zijn per land verschillend, ieder land heeft immers zijn eigen cultuur en men wil zich graag onderscheiden van andere landen. De kronen voor de koningen in het heilige Duitse Rijk werden als standaard gezien voor veel landen (ook Nederland). Enkele afwijkende kronen waren die van Frankrijk, Engeland en Hongarije.

Engeland

Koning / Koningin St. Edwardskroon	Koning / Koningin Schotland	Koning / Koningin Imperial	Koning / Koningin Tudor Kroon	Prince of Wales
Prins of Prinses Broer, zuster, zoon of dochter van de Koning(in)	Prins of Prinses Kinderen van de Prince of Wales	Prins of Prinses Kleinkinderen van de Koning(in)	Prins of Prinses Kind van een dochter van de Koning(in)	Duke (Hertog)
Oudere hoed van een hertog	Marquess (Markies)	Earl (Graaf)	Viscount (~Burggraaf)	Barons (Baron)

De koningskroon van Engeland, de Kroon van Sint Edward, bestaat uit een gouden band met blauwe en rode edelstenen. Deze hebben opstaande diademen die parels bevatten, er zijn vier diademen waarvan twee te zien. Aan die diademen zitten paarsgewijs kruisen en Franse lelies vast, dus in het midden is een kruis en ernaast (aan beide kanten) zijn Franse lelies te zien. Ze eindigen in een rijksappel die getooid is met een groot kruis.

De Franse lelies in de kroon verwijzen naar de verwantschap met het koninkrijk Frankrijk, dat de Franse lelies als symbool had. Engeland claimde de kroon van Frankrijk tijdens de honderdjarige oorlog.

Anders dan in andere landen waarin de kronen alleen deel van de papieren heraldiek zijn bezitten de Britse peers werkelijk vergulde kronen met daarop grote kunstmatige parels. De kronen werden tijdens de kroning van Elizabeth II in 1953 voor het laatst gedragen.

Frankrijk

	Koning		Dauphin		Enfant de France		Prince du Sang
	Hertog en "Pair de France"		Hertog		Markies en "Pair de France"		Markies
	Graaf en "Pair de France"		Graaf		Graaf (oud)		Vicomte (~Burggraaf)
	Vidame (~Burggraaf)		Baron		Ridder (Chevaliér Banneret)		Tortillon van een Ridder

De koningskroon van het vroegere koninkrijk Frankrijk bestond uit een gouden band, al of niet versierd met edelstenen. Tussen de vele van parels voorziene diademen zijn Franse lelies (fleur-de-lys) zichtbaar. De diademen ondersteunen een grote centrale fleur-de-lys. De Franse lelie was het symbool van het koningschap dat van God was verkregen. Het aantal op tekeningen afgebeelde diademen bij deze koningskroon was vijf.

Zie ook

• Muurkroon
• Koningskroon (o.m. die van Nederland en België)
• Keizerskroon