Kazachgate
De Trio-affaire of Kazachgate is een internationaal politiek en economisch corruptieschandaal dat eind 2012 in de openbaarheid kwam. Naar verluidt zou het France Elysée als voorwaarde voor een reeks Kazachse bestellingen bij Franse bedrijven, zou het Franse Elysée druk hebben uitgeoefend op Belgische politici om, ten gunste van drie zakenmannen uit de voormalige Sovjet-Unie, een nieuwe afkoopwet (dat het strafproces zou doen vervallen) versneld door het parlement te jagen. Met name de MR en MR-senator Armand De Decker worden genoemd.[1]
Het "Kazachse" Trio
De spilfiguren in dit wereldwijd vertakte corruptieschandaal zijn Patoch Sjodijev, Alijan Ibragimov en Alexander Masjkevitsj, drie uit Centraal-Azië afkomstige zakenpartners die zich begin jaren 90 in België hadden gevestigd om vennootschappen naar Belgische recht op te richten. Dankzij hun bevoorrechte positie als vertrouwelingen en persoonlijke adviseurs van de Kazachse president Noersoeltan Nazarbajev had het bevriende 'Trio' zich na de implosie van de Sovjet-Unie toegang tot machtige oligarchen. Gebruikmakend van hun connecties ten tijde van de liberalisering en privatisering van de Sovjet-Russische (in 1989) en de Kazachse economie (in 1995) hadden zij fortuin gemaakt door internationale en speculatieve handel in grondstoffen (gas, olie, metalen en mineralen) uit de rijke Kazachse bodem.[2][3]
Gemakshalve maar niet helemaal correct wordt het Trio in de media ook wel eens het 'Kazachse Trio' genoemd. Patoch Sjodijev is van Oezbeekse afkomst maar beschikt sinds 1997, na een omstreden naturalisatie door toedoen van de toenmalige burgemeester van diens woonplaats Waterloo Serge Kubla, over de Belgische nationaliteit. Volgens de Belgische Staatsveiligheid zou hij connecties hebben (gehad) met de Russische maffia. De van Kirgizië afkomstige Alijan Ibragimov beschikt sinds 2005 naast de Kazachse eveneens over de Belgische nationaliteit. Hij werd Belg door een nationaliteitsverklaring nadat zijn aanvraag tot naturalisatie in 1998 wegens onvoldoende integratie door de Kamer van Volksvertegenwoordigers werd verworpen. De Kazach Alexander Masjkevitsj is er ondanks talrijke pogingen nooit in geslaagd om Belg te worden. Hij beschikt wel over het Israëlische staatsburgerschap.[4][5]
Minnelijke schikking in de zaak-Tractebel
In december 1999 openden het Belgische en Zwitserse gerecht een onderzoek naar steekpenningen die door het Frans-Belgische ingenieursbureau Tractebel in mei 1997 zouden zijn betaald voor de concessie van een Kazachse CAC-gaspijplijn. De deal gaf Tractebel het recht om voor dertig jaar het Kazachse deel van het Gazpromnet uit te baten (lengte 8.000 km). In 2007 leidde dit tot de inbeschuldigingstelling van zeven personen, waaronder het complete Trio.[6] In februari 2011 verwees de Raadkamer hen door naar de correctionele rechtbank op beschuldiging van valsheid in geschrifte, gebruik van valse stukken, witwassen en bendevorming.[7] Op 17 juni 2011 liet het Brusselse Openbaar Ministerie echter elke klacht vallen, nadat de drie in het kader van de verruiming van de wet op de minnelijke schikking een schikking hadden betaald van 522.500 euro.[8][9][10]
De Kazachse bestellingen in Frankrijk
Op 27 oktober 2010 maakte de Franse president Sarkozy en zijn Kazachse collega Nazarbajev in Parijs bekend dat hun strategische partnerschap geresulteerd had in onderlinge akkoorden ter waarde van twee miljard euro. Ze waren de bekroning van het staatsbezoek dat Sarkozy in oktober 2009 had afgelegd. Tot de die dag geparafeerde deals behoorden:[11]
- een bestelling van 295 elektrische locomotieven, te leveren door Alstom en het Russische TMH (waarde 1,3 miljard euro)
- een contract voor Astrium om een fabriek te bouwen in Astana voor het assembleren en testen van satellieten (waarde 100 miljoen euro);
- een akkoord tussen Areva en Kazatomprom voor het bouwen van een splijtstoffabriek;
- een wederzijdse verstandhouding over de bestelling van 45 Eurocopters EC145 (waarde 300 miljoen euro).
Inmenging in het wetgevend proces?
Parlementaire onderzoekscommissie
Een tiental dagen na het afsluiten van de minnelijke schikking tussen het Trio en de openbare aanklager ondertekenden de premiers François Fillon en Karim Massimov de helikopterdeal. Het Franse satarische blad Le Canard Enchaîné legde de link tussen deze gebeurtenissen en beweerde dat de Kazachse autoriteiten als voorwaarde voor de bestelling van de Eurocopters geëist hadden dat de Fransen het nodige zouden doen voor het beëindigen van de Belgische vervolging tegen het Kazachse Trio.[12] Kringen rond president Sarkozy en zijn UMP zouden zich georganiseerd hebben om dit van België te bekomen. Ze zouden zich daarbij in de eerste plaats gericht hebben op hun Belgische zusterpartij MR en met name op senator Armand De Decker.
In 2016 werd een parlementaire onderzoekscommissie in het leven geroepen om het ontstaan van de wet op de minnelijke schikking in 2011 te onderzoeken.[13] Na zes maanden hoorzittingen kon de commissie echter geen definitieve link aantonen tussen de rol van Frankrijk en het invoeren van de wet in België.[14] De commissie stelde integendeel vast dat de wet het gevolg was van een politiek compromis tussen de PS en de Liberale partij destijds, waarbij de PS hoopte de wetgeving rond het bankgeheim te kunnen opheffen en de liberalen een nieuwe wet op de minnelijke schikking wilden invoeren.[15][16] Op 3 februari 2011, na bemiddeling door Yves Leterme (CD&V), werd een politiek akkoord bereikt.[15]
Geschiedenis van de zaak
De zaak kwam aan het licht via de Franse advocate Catherine Degoul. Op 4 april 2012 had de Franse anti-witwascel Tracfin verdachte overschrijvingen gevonden van haar rekeningen naar die van Sarkozy's naaste medewerker Etienne des Rosaies. Het ging om een totale som van zo'n 300.000 euro. Degoul was de raadsman van Sjodijev, belast met het opzetten van een Frans-Belgisch advocatenteam voor de verdediging van het Trio in de zaak-Tractebel.[17] Hiervoor had ze stortingen ter waarde van 7,2 miljoen euro ontvangen van de Belgische Oezbeek. De Belgische pers kon de hand leggen op een vertrouwelijke nota van Etienne des Rosaies aan minister Claude Guéant. Daarin rapporteerde hij over de demarches die hij had ondernomen om de steun van Armand De Decker te verkrijgen voor een snelle goedkeuring van de afkoopwet, die het Trio moest toelaten om een schikking te sluiten.
Ik heb dus de doorslaggevende steun bekomen van mijn goede vriend Armand De Decker, die ons de 'instemming' aanbracht van de minister van Justitie, minister van Financiën en minister van Buitenlandse Zaken. En die de (unanieme) stemmen van zijn liberale partij heeft toegezegd.
J’ai donc obtenu le soutien déterminant de mon cousin germain Armand De Decker qui nous a apporté 'l’adhésion' des ministres de la Justice, des Finances et des Affaires étrangères. Et qui a engagé le vote (à l’unanimité) de son parti libéral.— Jean-François Etienne des Rosaies, 28 juni 2011
In casu gaat het respectievelijk om de ministers Stefaan De Clerck (CD&V), Didier Reynders (MR) en Steven Vanackere (CD&V). De Decker gaf toe dat hij als advocaat van Sjodijev was opgetreden, maar noemde de berichtgeving verder "verzonnen schrijfsels".[18] Hij verwees naar de onnauwkeurige terminologie in de nota-des Rosaies om de geloofwaardigheid ervan in vraag te stellen.[19]
Al deze elementen hadden in maart 2013 geleid tot het openen van een onderzoek door het parket van Parijs. Op 8 september 2014 volgden er huiszoekingen bij onder meer des Rosaies en Degoul, waarna deze laatste in beschuldiging werden gesteld. Dit gold eveneens voor twee andere tussenpersonen, de Belgische ingenieur Guy Vandenberghe en Eric Lambert. Een andere presidentiële medewerker, Damien Loras, was volgens des Rosaies de "piloot van het dossier" geweest. Hij was na de goede afloop te gast geweest op Sjodijevs jacht Plan B en had in 2009 een duur horloge gekregen. Op 15 oktober 2014 vielen de speurders binnen bij senator Aymeri de Montesquiou-Fezensac d’Artagnan, die ook al door Le canard was vernoemd. Zijn parlementaire immuniteit werd opgeheven (18 maart 2015) en hij werd in beschuldiging gesteld van witwassing en omkoping van buitenlandse overheidsfunctionarissen.
In februari 2015 volgden verdere onthullingen in de pers over de rol van De Decker: hij zou via Degoul 734.346 euro ontvangen hebben voor zijn gelobby.[20] Uit de jaarrekening van zijn persoonlijke advocaten-bvba leidde Le Soir af dat het eerder om een half miljoen euro ging.[21] De senator beriep zich op zijn beroepsgeheim om geen commentaar te geven, maar stelde wel dat het minder was dan de vernoemde bedragen. Hij achtte dit een legitiem honorarium en dreigde met een strafklacht tegen Le canard.[22] Eerder had Le Vif/L'Express opgemerkt dat hij zich tegenover de gerechtelijke autoriteiten nergens als advocaat had gemanifesteerd. De Decker zelf omschreef zijn optreden in de zaak-Sjodijev als die van "strategisch raadgever".[17]
Jean-François Godbille
In maart 2012 kreeg de onafhankelijke Brusselse scoutsgroep Amitié et Fraternité Scoute (AFS) via de stichting Hulpfonds prins en prinses Alexander van België van prinses Léa van België 25.000 euro Kazachgate-geld, vermoedelijk afkomstig van Patokh Chodiev. Het geld zou zijn gestort door zijn advocate Catherine Degoul op vraag van Armand De Decker. Probleem was dat de Brusselse advocaat-generaal die belast was met het onderzoek, Jean-François Godbille, ook bestuurder en bezieler was van AFS. Omdat er onderzoeksdaden naar een magistraat vereist waren, werd het dossier overgemaakt van het Brussels parket naar het parket-generaal.[23]
Om minstens de schijn van partijdigheid te vermijden, maakte Johan Delmulle, de Brusselse procureur-generaal, het gerechtelijk dossier rond Kazachgate over aan minister van Justitie Koen Geens (CD&V).[24] Op 1 maart 2017 besliste het Hof van Cassatie om het dossier over te dragen aan het hof van beroep in Bergen. Deze zal een onderzoeksrechter aanstellen waarna Godbille en prinses Léa zullen worden gehoord.[25]
Forrest
Mediapart bracht op 15 juni 2015 het nieuws dat de Belgische zakenman Georges Forrest 95.000 euro had overgemaakt aan Etienne des Rosaies en legde het verband met het lobbywerk ten gunste van Sjodijev.[26] De volgende dag erkende Forrest in een persbericht de betalingen aan des Rosaies' firma GB Conseil, maar hij beriep zich op hun timing (2013-2014) om aan te tonen dat ze in een ander kader hadden plaatsgevonden (niet nader vermeld).[27]
- ↑ Kazakhstan: Will French Kickback Probe Dog Nazarbayev's Brussels Trip?, eurasianet.org, 7 oktober 2014
- ↑ De Bock, Walter en Pauli, Walter, Artikelenreeks De Morgen, 2 tot 9 februari 2002
- ↑ Baert, Danny, Patokh Chodiev: rijker dan Marc Coucke en hoofdrolspeler in Kazachgate, VRT, deredactie, 25 november 2016
- ↑ Loore, Frédéric, Kazakhgate - Quand la mafia russe faisait son marché en Belgique pp. 53-54. Paris Match (9 februari 2017).
- ↑ Comment le milliardaire kazakh Alijan Ibragimov est devenu belge? RTBF, Dossier, 13 januari 2017
- ↑ "'Hansen, verlaat Kazachstan voor die zaak in je gezicht ontploft'", De Morgen, 7 februari 2002
- ↑ Milliardaire belge inculpé, dhnet.be, 21 maart 2007
- ↑ C'est qui, ce Chodiev ?, Le Vif/L'Express, 27 oktober 2012
- ↑ (fr) Panama Papers: la fortune cachée de Chodiev. Le Soir (6 april 2016). Geraadpleegd op 23 augustus 2017.
- ↑ (fr) Kazakhgate : Chodiev n'a payé que 522.500 euros pour sa transaction. Le Vif (25 november 2016). Geraadpleegd op 23 augustus 2017.
- ↑ Fabrice Lhomme en Gérard Davet, Sarko s'est tuer, Stock, 2014 - Lees op Google Books
- ↑ Sarkozy aurait fait accélérer le vote d'une loi belge pour favoriser des contrats, rtbf.be, 6 oktober 2012
- ↑ (fr) Kazakhgate: accord sur la création d'une commission d'enquête parlementaire à la Chambre. RTBF Info (23 november 2016). Geraadpleegd op 23 augustus 2017.
- ↑ (fr) Commission Kazakhgate: fin de six mois d'auditions ce mardi. RTBF Info (18 juli 2017). Geraadpleegd op 23 augustus 2017.
- ↑ a b (fr) Kazakhgate: donnant-donnant entre transaction pénale et levée du secret bancaire. RTBF Info (5 mei 2017). Geraadpleegd op 23 augustus 2017.
- ↑ (fr) Kazakhgate: la transaction pénale a voyagé entre CD&V et libéraux. RTBF Info (17 mei 2017). Geraadpleegd op 23 augustus 2017.
- ↑ a b Chodiev, Sarkozy, De Decker : affaire d'Etats ?, Le Vif/L'Express, 8 oktober 2014
- ↑ Armand De Decker se défend de tout interventionnisme, La Libre Belgique, 9 oktober 2012
- ↑ Affaire Chodiev: un faux, la lettre qui met en cause De Decker?, Le Vif/L'Express, 10 oktober 2012
- ↑ "Pots-de-vin kazakhs, armagnac et hélicos rattrapent un sénateur sarkozyste", Le canard enchaîné, 25 februari 2015
- ↑ "Kazakhgate: des honoraires à 1.000 euros l’heure pour Armand De Decker", Le Soir, 27 februari 2015
- ↑ Armand De Decker plant klacht tegen Le Canard Enchaîné: ‘Géén smeergeld’, Het Nieuwsblad, 27 februari 2015
- ↑ Eeckhaut, Marc, Geld van Kazachgate-deal ging inderdaad naar onafhankelijke scoutsgroep, 27 januari 2017
- ↑ Eeckhaut, Marc, Patokh Chodiev bijt van zich af, 1 februari 2017
- ↑ Gerechtelijk dossier Kazachgate verhuist naar hof van beroep Bergen, deredactie.be, 1 maart 2017
- ↑ Kazakhgate: Balkany et la piste d'un milliardaire belge, Mediapart, 15 juni 2015
- ↑ Le milliardaire belge Georges Forrest nie toute implication dans le "Kazakhgate", La Libre Belgique, 17 juni 2015