Kapoen

Een kapoen is een gecastreerde haan. Volgens de EU-definitie moet een kapoen een dier zijn dat is gecastreerd voor de seksuele volwassenheid en na de castratie minimaal 77 dagen is vetgemest. Volgens Amerikaanse richtlijnen uit 1922 moeten de dieren worden gecastreerd tussen de 6 en de 18 weken (gewicht 500 tot 1500 gram, afhankelijk van het ras). Het slachtgewicht kon 5500 gram bedragen.^[1] Er is in de jaren 50 van de twintigste eeuw ook gebruikgemaakt van chemische castratie door middel van oestrogeenpellets ingebracht onder de huid van de nek, maar deze praktijk is inmiddels verboden.

Het vlees van gecastreerde hanen is gewaardeerd vanwege de malsheid (hoger vetgehalte). Doordat ook de agressie tussen de dieren afneemt is het mogelijk meerdere dieren tegelijk vet te mesten. De kapoen is een traditioneel feestgerecht en werd vooral in de decembermaanden bij speciale gelegenheden genuttigd.

Opvallend is het Italiaanse gebruik een kapoen aan de dorpspriester aan te bieden. ^[2] Ook in Limburg was het gebruikelijk kapoenen aan het kapittel aan te bieden, als deel van de jaarlijkse schatting. Deze kapoenen werden door de kanunniken tijdens het kerstfeest genuttigd.^[3].

Verder gebruik

Een kapoen was in de 19e eeuw een scheldwoord. Klaas Kapoen was een bekend (fictief) figuur die veel voorkwam in spotprenten. Klaas Kapoen wordt in de verhalen van school gestuurd, ontslagen bij zijn baas. Van kwaad tot erger belandt hij tenslotte in de gevangenis. Maar eenmaal vrij slaat hij aan het moorden en tenslotte belandt hij onder de guillotine.

Op de een of andere manier is de naam van Klaas Kapoen overgegaan naar Sinterklaas kapoentje. Dat een bisschop celibatair leeft en dus geen seksueel leven heeft net als een kapoen, zal hebben bijgedragen aan de associatie, maar belangrijker is waarschijnlijk dat "schoentje" rijmt op kapoentje.

Daarnaast is kapoen of kapoentje de benaming voor het lieveheersbeestje in bepaalde streektalen. De haantjes in de biologie zijn een groep van vegetarische bladkevers, met elk hun eigen waardplant, maar in het spraakgebruik staat haantjes vaak voor kleine kevers in het algemeen, waaronder het lieveheersbeestje.

In Vlaanderen staat kapoen voor kwajongen, vandaar ook de benaming van een leeftijdsgroep bij de scouts.

Referenties

1. ↑ http://www.afn.org/~poultry/capon.htm%7C Do it yourself caponizing kit, Sears 1920
2. ↑ http://www.practicallyedible.com/edible.nsf/pages/capons
3. ↑ http://www.rhcl.nl/page.asp?id=1182