Jeker: verschil tussen versies

De Jeker (Frans: Geer; Waals: Djer) is een rivier die in Lens-Saint-Servais nabij Borgworm ontspringt en door een groot gedeelte van Haspengouw stroomt. In sommige oude Belgische documenten wordt deze rivier ook aangeduid met de naam Jaar of Worm. In Wallonië wordt het riviertje officieel Geer genoemd, terwijl het in de streektaal Waals Djer heet. De Jeker is ongeveer 55 km lang. Het dal heeft naarmate het korterbij de monding in de Maas komt steeds wat steilere hellingen, met enkele hellingsbossen. Het grootste hoogteverschil is er nabij Bassenge; 75 meter.

Vanuit de omgeving van Tongeren kruist de Jeker opnieuw de Nederlands-Franse taalgrens in Bitsingen (Frans: Bassenge)]]. In Maastricht mondt de rivier uit in de Maas. Precies achter de monding vestigden de Romeinen zich in Maastricht. Strategisch gezien had de Jeker een belangrijke functie voor die stad, onder meer vanwege de bevoorrading met landbouwproducten vanuit het achterland. Tot de ontmanteling van de vesting voedde de Jeker delen van het inundatiegebied.

Plaatsen

De Jeker ontspringt in de buurt van Lens-Saint-Servais in de provincie Luik. Daarna stroomt het achterenvolgens via Geer, Darion, Hollogne-sur-Geer, Grand-Axhe, Petit-Axhe, Borgworm, Hartenge, Liek, Lantremange, Bergilers, Grandville, Lens-sur-Geer, Wouteringen, Lauw, Koninksem, Offelken, Tongeren, Mal, Sluizen, Oborne, Glaaien, Beurs, Rukkelingen-aan-de-Jeker, Bitsingen, Wonk, Eben-Emael, Kanne en Maastricht. In de wijk Jekerkwartier mondt de beek uit in de Maas.

Ecologische ontwikkelingen

De Jeker was vóór 1930 een van de visrijkste rivieren van Nederland. Door lozingen van de suikerbietenindustrie en door rioollozingen, kwam hier een einde aan. Nu de waterkwaliteit verbeterd is, wordt er in Maastricht gewerkt aan een natuurlijkere Jeker. De mogelijkheid om natuurlijk te stromen wordt hersteld en vis zal in de toekomst weer stroomopwaarts kunnen zwemmen. Echter is de waterkwaliteit van de Jeker door industrielozingen alsmede van ongezuiverd huishoudelijk afvalwater in België nog steeds slecht te noemen.

Door de aanleg van het Albertkanaal en de bemaling door de ENCI is het Jekerdal ernstig verdroogd.

Albertkanaal

Het Albertkanaal doorsnijdt de Jeker ter hoogte van Kanne. Het water van de Jeker gaat middels een onderleider onder het kanaal door.

Jekerdal

Het dal van de Jeker is in duizenden jaren door de beek uitgesleten. Vanaf Wonk tot aan Maastricht bevindt zich aan de oostzijde van het beekdal het Plateau van Caestert met onder andere de Sint-Pietersberg. Aan de westzijde van het Jekerdal ligt tussen Kanne en Maastricht de Cannerberg, waarvan het zuidelijke deel ook Muizenberg genoemd wordt.

Vijver

Tegenover Château Neercanne, bevindt zich een laat-17de- of vroeg-18de-eeuwse vijver. Deze vijver was gedurende de 20ste eeuw veranderd in een vuilstort en grotendeels gedempt. Bij een onderzoek door de TU Delft bleken de kademuren nog voor 70% intact te zijn. De Stichting het Limburgs Landschap heeft de vijver schoon gemaakt en restaureert fasegewijs de aanwezige elementen en muren. In de vijver bevond zich in de 18de eeuw een fontein. Deze werd via onderaardse leidingen gevoed door een bron in de berg achter het kasteel. Het fonteinwater kon via een nog bestaand overwelfd kanaaltje wegstromen in de Jeker. Om het fonteinwater te stuwen bevindt zich een klein sluisje in de vijver voor de inlaat van het kanaal. De bron is mogelijk door de bouw van de NAVO grotten en het Albertkanaal droog gevallen. In het centrum van de vijver bevindt zich een zware fundatie waar nu een 19de-eeuws "bloemeneiland" op staat. Van oorsprong stond op deze fundatie een ruw gehouwen mergelstenen rotseiland met een bronzen Neptunus beeld. Deze Neptunus bevond zich vlak voor de Tweede Wereldoorlog nog op het kasteel van Modave in België, maar is daar als Duitse oorlogsbuit verdwenen.

Watermolens

In het Nederlandse deel van de Jeker zijn nog drie watermolens te vinden, te weten de Molen van Lombok, de Leeuwenmolen (Molen van Clemens) en de Bisschopsmolen. In het verleden waren er meer, zoals de molen van Nekum, De Reek, De Vijf Koppen, De molen van Dollaert, de Onderste Neustadtmolen en de Ancker. Verder heeft Generaal Dibbets tijdens de Belgische opstand in 1830 twee Jekermolens in het schootsveld van de vesting laten afbreken.

Zie de categorie Jeker van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.