Jac. P. Thijsse

Jacobus Pieter Thijsse (25 juli 1865 – 8 januari 1945) Nederlands onderwijzer en leraar, werd vooral bekend door natuureducatie en zijn activiteiten voor natuurbescherming. Hij schreef een groot aantal boeken, aanvankelijk samen met zijn vriend Eli Heimans, die in 1914 overleed. Onder andere schreven zij in 1899 een voor leken goed bruikbare flora, die momenteel nog steeds in de handel is.

Levensloop

Jac. P. Thijsse werd in 1865 geboren in Maastricht als zoon van Jacobus Thijsse, een beroepsmilitair en Catharina Johanna Priester. Hij groeide op in Grave, Woerden en Amsterdam. Hij volgde op de kweekschool de opleiding tot onderwijzer en ontwikkelde in die tijd een bijzondere belangstelling voor de natuur. Na de kweekschool werd hij onderwijzer aan de Fransche School in Den Burg op Texel. Hoewel Texel zeker voor die tijd erg afgelegen was, koos hij er toch voor uit een aantal andere aanbiedingen. Hij had gezien in het proefschrift van F. Holkema over de flora der Noordzee-eilanden dat er veel bijzonders was te vinden. Hij schreef erover: "Al heb ik er maar twee en een half jaar gewoond, Texelaar zal ik blijven tot het eind."

In 1892 vertrok hij weer van het eiland. Zijn aanstaande vrouw (Helena Christina Petronella Bosch, 10 maart 1867 - 5 mei 1938) wilde niet op het eiland wonen. Hij ging naar Amsterdam en werd daar onderwijzer op een lagere school. In Amsterdam ontmoette hij Eli Heimans. Ze hadden dezelfde passie voor natuur. Thijsse zei daarover: "Wij pasten precies bij elkaar en hebben twintig jaar lang zo samengewerkt." Samen begonnen ze te schrijven aan de reeks "Van Vlinders, bloemen en vogels." Het eerste deeltje hiervan verscheen in 1894. In de jaren daarna tot 1901 volgden vijf andere deeltjes. De boekjes richtten zich op de schooljeugd. Het vernieuwende van hun aanpak was dat ze de lezers aanmoedigden om zelf te kijken naar de natuur en op zoek te gaan naar eigen waarnemingen.

In 1896 richtten ze samen met J. Jaspers jr. het tijdschrift De levende Natuur op, dat nog steeds bestaat, al is de inhoud inmiddels behoorlijk veranderd. In dit "tijdschrift voor de natuursport" werden allerlei natuurverschijnselen en waarnemingen beschreven.

In 1899 verscheen hun "Geïllustreerde flora van Nederland". Deze had in tegenstelling tot de andere flora's plaatjes en eenvoudige termen. Alle planten, in totaal meer dan 3400 plaatjes, waren door de auteurs nagetekend. Zo kon de beginner ermee aan de slag. De meeste gebreken zijn in de tweede druk van 1909, mede door de inbreng van de vakbioloog H.W. Heinsius, verholpen.

Rond 1900 waren ze betrokken bij de oprichting van

• de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten (kortweg "Natuurmonumenten")
• de "Nederlandse Natuurhistorische Vereniging", later de "Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging"
• de "Nederlandse Ornithologische Vereniging".

In 1901 werd hij leraar aan de kweekschool. Hij kreeg echter pleuritis en moest met één long verder leven.

Het Vogeljaar en de andere vogelboeken van Thijsse

In 1903 verscheen de eerste druk van Het Vogeljaar . Het zou één van de bekendste Nederlandse vogelboeken aller tijden worden. Het beleefde zeven drukken.
Andere populaire boeken over vogels van de hand van Jac. P. Thijsse zouden na 1903 volgen:

• Het intieme leven der vogels (eerste druk 1906)
• Het vogelboekje (eerste druk 1912)
• Nederlandsche vogels (1935)

Lange tijd waren dit de enige Nederlandstalige boeken die vogelliefhebbers ter beschikking stonden. Nog steeds zijn ze het lezen waard.
In 1965 verscheen postuum het laatste album van Thijsse in de reeks Verkade-albums: Vogelzang.

In de eerste helft van de 20e eeuw hebben de vogelboeken van Thijsse een grote betekenis gehad voor zowel het grote publiek, als voor ornithologen. Die populariteit wordt weerspiegeld in het grote aantal herdrukken dat van zijn boeken is verschenen. Het was vooral zijn bijzondere schrijfstijl die zijn boeken geliefd maakte. Na de 70-er jaren nam de belangstelling af en werden zijn boeken niet meer herdrukt.

Verkade-albums

In 1904 werd Thijsse gevraagd om albums voor koekjesfabrikant Verkade te schrijven. Het was de bedoeling dat bij de koekjes plaatjes zaten die de mensen dan konden plakken in hun albums waarvan Thijsse de tekst zou verzorgen. Hij schijnt uitgeroepen te hebben: "Ze hebben me voor de reclame gevraagd!" . Hij deed het uiteindelijk toch. Het werd een groot succes. Een aantal albums haalde een oplage van meer dan 100.000. Bovendien bereikten ze mensen uit een groot deel van de samenleving (voor het arme deel van de bevolking waren Verkadekoekjes veelal te duur). De serie begon met de delen over lente, zomer, herfst en winter.

Natuurmonumenten

In 1905 werd "Natuurmonumenten" opgericht. Deze vereniging ontstond nadat de gemeente Amsterdam plannen had om een vuilstort te beginnen in het Naardermeer. Heimans en Thijsse organiseerden breed verzet tegen de plannen. De vuilstort kon niet, onder meer vanwege de hoge kosten die er mee gemoeid waren. Om het gebied te beschermen wilden Heimans en Thijsse het aankopen. En zo werd er een bijeenkomst georganiseerd in Artis, die leidde tot de oprichting van "Natuurmonumenten" op 22 april 1905. Het Naardermeer werd inderdaad aangekocht met behulp van obligaties. Het was het eerste Nederlandse natuurreservaat. Thijsse werd secretaris van Natuurmonumenten en bleef dit tot zijn dood.

De laatste jaren

In 1922 kreeg Thijsse een eredoctoraat in de biologie. Als 'dissertatie' gold het boek "Omgang met planten" dat door velen nog steeds als zijn mooiste boek wordt beschouwd. Door dit eredoctoraat kon hij gaan lesgeven aan het Kennemer Lyceum in Overveen en de Middelbare Meisjeschool in Bloemendaal.

In 1925 kreeg Thijsse bij zijn zestigste verjaardag een stuk grond aangeboden voor de aanleg van een 'instructief plantsoen', later de heemtuin Thijsse's Hof genoemd. In de twee hectaren zijn de diverse biotopen uit Kennemerland aanwezig. Er groeien vele soorten wilde planten uit de duinen. De Hof werd ontworpen door Leonard A. Springer en onder toeziend oog van Thijsse aangelegd door Kees Sipkes. In Thijsse's Hof, gelegen aan de Mollaan, gaf hij geregeld excursies. Thijsse schreef twee publicaties over zijn hof: Het eerste jaar in Thijsse's hof en Het tweede jaar in Thijsse's hof (1942). Nog steeds krijgen schoolklassen uit Bloemendaal en omgeving daar biologieles zoals Thijsse het bedoelde: door de natuur onvergetenlijk te beleven.

Tijdens de oorlog werd zijn gezondheid slechter. Maar hij schreef nog een boek over de Nederlandse natuurbescherming na de oorlog: "Natuurbescherming en landschapsverzorging in Nederland". Op 8 januari 1945 overleed hij op bijna tachtigjarige leeftijd. Het boek verscheen postuum.

In totaal zou Thijsse in de periode tussen 1890 en 1945 ca. 45 boeken en ca. 2000 artikelen schrijven.

Literatuur

• Rinke Tolman - Dr. Jac. P. Thijsse, een groot Nederlander (Utrecht 1940)
• J. P. Verkaik e.a. - Jac. P. Thijsse, een leven in dienst van de natuur (Zutphen 1995)
• Jos Rietveld - De vogelboeken van Thijsse in: Tijdschrift Boekenpost nr. 72 (juli/augustus 2004) en in: Tijdschrift Het Vogeljaar, jrg. 52, nr. 5 (2004), p. 210 - 214
• Sietzo Dijkhuizen schreef in 2005 een volledige biografie van Thijsse.

Externe links

• In het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland is door dr. Ger Harmsen een biografische schets van Jac. P. Thijsse geschreven.
• De Heimans en Thijsse Stichting, die het Heimans en Thijsse archief beheert, een uitgebreide en voor het publiek toegankelijke bibliotheek.
• Het graf van Thijsse in Bloemendaal besproken.
• Thijsse's Hof in Bloemendaal