IJzerhout: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k link
Loofhout waar hardhout naar verwijst is zeer duidelijk gedefinieerd. Schrijffout in laatste alinea. Bijzin achter komma ipv tussen haakjes.
Regel 1: Regel 1:
De term '''ijzerhout''' wordt wel gebruikt om (heel) hard hout aan te duiden, hetzij als zelfstandig woord of als deel van de naam van een [[houtsoort]] of [[boom (plant)|boom]]soort. Wat ervaren wordt als “(heel) hard” zal verschillen, en er is geen officiële definitie van het begrip (net zoals er geen officiële definitie is van “[[hardhout]]”). Ruwweg is onderscheid te maken tussen de volgende hoofdredenen om iets als ijzerhout aan te duiden:
De term '''ijzerhout''' wordt wel gebruikt om (heel) hard hout aan te duiden, hetzij als zelfstandig woord of als deel van de naam van een [[houtsoort]] of [[boom (plant)|boom]]soort. Wat ervaren wordt als “(heel) hard” zal verschillen, en er is geen officiële definitie van het begrip (net zoals er geen officiële definitie is van “hardhout”). Ruwweg is onderscheid te maken tussen de volgende hoofdredenen om iets als ijzerhout aan te duiden:
* Hout uit de tropen dat heel hard en zwaar is, en donker van kleur<ref>{{Citeer boek |titel=Indisch Lexicon: Indische woorden in de Nederlandse literatuur |achternaam=Mingaars |voornaam=P. |url=https://books.google.com/books?id=YzlIEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA191&dq=ijzerhout&hl=nl |taal=nl |uitgever=BRILL |datum=2021-09-13 |isbn=978-90-04-47532-8}}</ref>,
* Hout uit de tropen dat heel hard en zwaar is, en donker van kleur<ref>{{Citeer boek |titel=Indisch Lexicon: Indische woorden in de Nederlandse literatuur |achternaam=Mingaars |voornaam=P. |url=https://books.google.com/books?id=YzlIEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA191&dq=ijzerhout&hl=nl |taal=nl |uitgever=BRILL |datum=2021-09-13 |isbn=978-90-04-47532-8}}</ref>,
* Hout dat heel hard en zwaar is<ref>{{Citeer boek |titel=Landbouw en veeteelt, de jacht en visscherij, de bergbouw en het mijnwezen |url=https://www.dbnl.org/arch/_boe015boek01_01/pag/_boe015boek01_01.pdf#page=311 |taal=nl |uitgever=Sijthoff |datum=1892 |pagina=159-160}}</ref>,
* Hout dat heel hard en zwaar is<ref>{{Citeer boek |titel=Landbouw en veeteelt, de jacht en visscherij, de bergbouw en het mijnwezen |url=https://www.dbnl.org/arch/_boe015boek01_01/pag/_boe015boek01_01.pdf#page=311 |taal=nl |uitgever=Sijthoff |datum=1892 |pagina=159-160}}</ref>,
* Hout dat harder en zwaarder is dan andere soorten die in hetzelfde gebied groeien.
* Hout dat harder en zwaarder is dan andere soorten die in hetzelfde gebied groeien.


De term wordt vooral gebruikt voor hout dat toegepast werd voor voorwerpen die veeleer van ijzer gemaakt worden, zoals gereedschappen, (eenvoudige) werktuigen, spoorrails, etc. In recente tijden, sinds staal door massaproductie zo goedkoop werd, raakt de term dan ook steeds meer in onbruik.
Met ijzerhout wordt vooral hout bedoeld dat toegepast werd voor voorwerpen die veeleer van ijzer gemaakt worden, zoals gereedschappen, (eenvoudige) werktuigen, spoorrails, etc. In recente tijden, sinds staal door massaproductie zo goedkoop werd, raakt de term dan ook steeds meer in onbruik.


Omdat de hardheid van hout sterk gecorreleerd is met het gewicht, is het bepaald geen uitzondering als een (luchtdroog) stuk hout dat aangeduid wordt als “ijzerhout” in water zal zinken. Anderzijds geldt ook dat dit bepaald geen vereiste is. Er zijn overigens heel veel houtsoorten die in water zinken (en die zijn vaak niet alleen ook (heel) hard, maar ook donker van kleur), maar veruit de meeste daarvan worden niet (of nauwelijks) internationaal verhandeld.
Omdat de hardheid van hout sterk gecorreleerd is met het gewicht, is het bepaald geen uitzondering als een (luchtdroog) stuk hout dat aangeduid wordt als “ijzerhout” in water zal zinken. Anderzijds geldt ook dat dit bepaald geen vereiste is. Er zijn overigens heel veel houtsoorten die in water zinken (en die zijn vaak niet alleen ook (heel) hard, maar ook donker van kleur), maar veruit de meeste daarvan worden niet (of nauwelijks) internationaal verhandeld.


== Voorbeelden ==
== Voorbeelden ==
[[Bestand:Durmientes de madera 04.jpg|thumb|Dwarsliggers van Quebracho colorado (''Schinopsis'' spp.), een berucht harde houtsoort, die geen naam heeft met “ijzerhout” erin]]
[[Afbeelding:Durmientes de madera 04.jpg|thumb|Dwarsliggers van Quebracho colorado (''Schinopsis'' spp.), een berucht harde houtsoort, die geen naam heeft met “ijzerhout” erin]]

Houtsoorten die ooit een officieuze naam hebben gehad met daarin het element “ijzerhout” zijn bijvoorbeeld het “Moluks ijzerhout” ([[merbau (houtsoort)|merbau]], van ''Intsia'' spp.) en “Borneo ijzerhout” (van ''Eusideroxylon zwageri'': de geslachtsnaam betekent “goed ijzerhout”).
Houtsoorten die ooit een officieuze naam hebben gehad met daarin het element “ijzerhout” zijn bijvoorbeeld het “Moluks ijzerhout” ([[Merbau (houtsoort)|merbau]], van ''Intsia'' spp.) en “Borneo ijzerhout” (van ''Eusideroxylon zwageri'': de geslachtsnaam betekent “goed ijzerhout”).


Een houtsoort die in het buitenland (VK, Duitsland) wel een officieuze naam heeft gehad met daarin het equivalent van “ijzerhout” is [[azobé]] (van ''[[Lophira alata]]'').<ref>In vertalingen wordt in zo'n geval vaak gekozen voor "ijzerhout", ongeacht of dat in het Nederlands wel de geaccepteerde naam is, zoals in {{Citeer boek |titel=Ondergang: Waarom zijn sommige beschavingen verdwenen en hoe kan de onze haar ondergang voorkomen? |achternaam=Diamond |voornaam=Jared |url=https://books.google.com/books?id=wpMnemy7BcgC&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT424&dq=ijzerhout&hl=nl |taal=nl |uitgever=Uitgeverij Unieboek {{!}} Het Spectrum |datum=2013-02-06 |isbn=978-90-00-31931-2}}</ref>
Een houtsoort die in het buitenland (VK, Duitsland) wel een officieuze naam heeft gehad met daarin het equivalent van “ijzerhout” is [[azobé]] (van ''[[Lophira alata]]'').<ref>In vertalingen wordt in zo'n geval vaak gekozen voor "ijzerhout", ongeacht of dat in het Nederlands wel de geaccepteerde naam is, zoals in {{Citeer boek |titel=Ondergang: Waarom zijn sommige beschavingen verdwenen en hoe kan de onze haar ondergang voorkomen? |achternaam=Diamond |voornaam=Jared |url=https://books.google.com/books?id=wpMnemy7BcgC&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT424&dq=ijzerhout&hl=nl |taal=nl |uitgever=Uitgeverij Unieboek {{!}} Het Spectrum |datum=2013-02-06 |isbn=978-90-00-31931-2}}</ref>
Regel 16: Regel 17:
Een boomsoort met een naam met daarin het element “ijzerhout” is Perzisch ijzerhout (''[[Parrotia persica]]'').
Een boomsoort met een naam met daarin het element “ijzerhout” is Perzisch ijzerhout (''[[Parrotia persica]]'').


Een boomsoort die in het buitenland een naam heeft met daarin het equivalent van “ijzerhout” met is de [[Amerikaanse hopbeuk]] die in Canada “ironwood” heet (maar in de VS “American hophornbeam” of “Eastern hophornbeam”). In zuidelijk Afrika heeft ''[[Olea capensis]]'' in het Afrikaans namen met “ysterhout” en in het Engels met “ironwood”.
Een boomsoort die in het buitenland een naam heeft met daarin het equivalent van “ijzerhout” is de [[Amerikaanse hopbeuk]] die in Canada “ironwood” heet, maar in de VS “American hophornbeam” of “Eastern hophornbeam”. In het zuiden van Afrika heeft [[zwart ijzerhout]], ''Olea capensis'' in het Afrikaans namen met “ysterhout” en in het Engels met “ironwood”.


== Overig ==
== Overig ==
Ook in wetenschappelijke namen komt deze intentie wel terug, en wel in de vorm “sideroxylon”, zoals ''Eucalyptus sideroxylon'': dit hoeft overigens niet te betekenen dat het hout harder is dan in verwante soorten. Er is ook een geslacht ''[[Sideroxylon]]''.
Ook in wetenschappelijke namen komt deze intentie wel terug, en wel in de vorm “sideroxylon”, zoals ''Eucalyptus sideroxylon'': dit hoeft overigens niet te betekenen dat het hout harder is dan in verwante soorten. Er is ook een geslacht ''[[Sideroxylon]]''.


{{Appendix}}
{{Appendix|Voetnoten}}


[[Categorie:Hout]]
[[Categorie:Hout]]

Versie van 25 jun 2024 15:43

De term ijzerhout wordt wel gebruikt om (heel) hard hout aan te duiden, hetzij als zelfstandig woord of als deel van de naam van een houtsoort of boomsoort. Wat ervaren wordt als “(heel) hard” zal verschillen, en er is geen officiële definitie van het begrip (net zoals er geen officiële definitie is van “hardhout”). Ruwweg is onderscheid te maken tussen de volgende hoofdredenen om iets als ijzerhout aan te duiden:

  • Hout uit de tropen dat heel hard en zwaar is, en donker van kleur[1],
  • Hout dat heel hard en zwaar is[2],
  • Hout dat harder en zwaarder is dan andere soorten die in hetzelfde gebied groeien.

Met ijzerhout wordt vooral hout bedoeld dat toegepast werd voor voorwerpen die veeleer van ijzer gemaakt worden, zoals gereedschappen, (eenvoudige) werktuigen, spoorrails, etc. In recente tijden, sinds staal door massaproductie zo goedkoop werd, raakt de term dan ook steeds meer in onbruik.

Omdat de hardheid van hout sterk gecorreleerd is met het gewicht, is het bepaald geen uitzondering als een (luchtdroog) stuk hout dat aangeduid wordt als “ijzerhout” in water zal zinken. Anderzijds geldt ook dat dit bepaald geen vereiste is. Er zijn overigens heel veel houtsoorten die in water zinken (en die zijn vaak niet alleen ook (heel) hard, maar ook donker van kleur), maar veruit de meeste daarvan worden niet (of nauwelijks) internationaal verhandeld.

Voorbeelden

Dwarsliggers van Quebracho colorado (Schinopsis spp.), een berucht harde houtsoort, die geen naam heeft met “ijzerhout” erin

Houtsoorten die ooit een officieuze naam hebben gehad met daarin het element “ijzerhout” zijn bijvoorbeeld het “Moluks ijzerhout” (merbau, van Intsia spp.) en “Borneo ijzerhout” (van Eusideroxylon zwageri: de geslachtsnaam betekent “goed ijzerhout”).

Een houtsoort die in het buitenland (VK, Duitsland) wel een officieuze naam heeft gehad met daarin het equivalent van “ijzerhout” is azobé (van Lophira alata).[3]

Een boomsoort met een naam met daarin het element “ijzerhout” is Perzisch ijzerhout (Parrotia persica).

Een boomsoort die in het buitenland een naam heeft met daarin het equivalent van “ijzerhout” is de Amerikaanse hopbeuk die in Canada “ironwood” heet, maar in de VS “American hophornbeam” of “Eastern hophornbeam”. In het zuiden van Afrika heeft zwart ijzerhout, Olea capensis in het Afrikaans namen met “ysterhout” en in het Engels met “ironwood”.

Overig

Ook in wetenschappelijke namen komt deze intentie wel terug, en wel in de vorm “sideroxylon”, zoals Eucalyptus sideroxylon: dit hoeft overigens niet te betekenen dat het hout harder is dan in verwante soorten. Er is ook een geslacht Sideroxylon.

source: https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=IJzerhout&diff=prev&oldid=67722567