Hoogsensitief persoon
Volgens de door psychologe Elaine N. Aron ontwikkelde theorie, is een hoogsensitief persoon (Engels: highly sensitive person), afgekort HSP, een persoon die een gevoeliger zenuwstelsel heeft dan gemiddeld. In het Nederlands wordt highly sensitive soms vertaald als "hoog sensitief", maar vaker als "hooggevoelig".
Volgens deze theorie nemen HSP-ers gevoeliger waar met hun zintuigen, bv geuren, smaken en geluiden. Een HSP kan ook snel ontroerd raken, bijvoorbeeld door kunst en muziek. Door hun gevoeliger zintuigelijk waarnemen hebben HSP-ers sneller last van zintuiglijke prikkels, bv door lang aanwezig zijn in een druk gezelschap, door fel licht of hard geluid.Sjabloon:Onbewezen claim
Volgens Elaine Aron is 15 tot 20 procent van de mensen hooggevoelig. Ook in de dierenwereld zou een vergelijkbaar percentage van de individuen hooggevoelig te zijn.Sjabloon:Onbewezen claim Deze dieren zouden door hun hooggevoeligheid gevaar eerder opmerken en daardoor bijdragen tot het behoud van de soort.Sjabloon:Onbewezen claim HSP is niet opgenomen in de DSM-IV en is dus geen geaccepteerde psychologische diagnose. Er bestaan geen harde criteria voor de diagnose HSP.
Kritiek
Het fenomeen HSP zoals beschreven in het boek "Hoog Sensitieve Personen" van Elaine Aron is uitsluitend gebaseerd op statistisch onderzoek. Deugdelijke neurologische of psychologische onderbouwing ontbreekt volledig.
Er bestaan geen sluitende diagnostische criteria voor het hoogsensitiviteit. De kenmerken zoals deze in Aron's boek en in zelftests op het internet te vinden zijn uiterst aspecifiek, globaal en niet-objectiveerbaar: vele mensen zijn gevoelig voor muziek of lawaai, het is onduidelijk wanneer van HSP gesproken wordt en wanneer niet.
De psycholoog Jeffrey E. Young heeft een geheel andere kijk op hoogsensitiviteit of 'highly empathic temperament' zoals hij het noemt. Hij ziet HSP niet zozeer als een aparte persoonlijkheidsstoornis, maar meer als een combinatie van aangeboren aanleg of temperament en een problematische emotionele ontwikkeling, dit laatste bv ten gevolge van een verstoorde opvoeding. Young is de bedenker van de Schema Therapie. Hij stelt dat hoogsensitiviteit veelal een relatie heeft met wat hij het Self-Sacrifice Scheme (zelfopoffering) noemt (Young, 2003, pag. 246-151). Dat schema vindt meestal zijn oorzaak in het schema "Emotional Deprivation" (emotionele verwaarlozing). Hij ziet hoogsensitiviteit dus meer als een psychopathologische conditie die behandeld kan worden met cognitieve gedragstherapie en limited reparentingtherapie.
Een hoogsensitief persoon wordt volgens Young gedragsmatig gekenmerkt door:
- Overgave: zelfontkenning, te veel voor anderen doen en niet genoeg voor zichzelf opkomen('de extraverte HSP').
- Vermijden: vermijden van innige relaties (verlegenheid) ('de introverte HSP')
- Overcompensatie: boos worden op vrienden en familieleden, omdat zij niet genoeg voor hem/haar doen, waarop hij besluit ook niets meer voor een ander te doen. ('extraverte HSP die omslaat in een introverte HSP')
Vermeende kenmerken bij Hoog sensitieve personen
- het aanvoelen van stemmingen van anderen, vooral negatieve stemmingen [bron?]
- zijn gevoelig voor omgevingsgeluiden zoals woongeluiden[bron?]
- leven soms tijdelijk in een droomwereld [bron?]
- nemen dingen intenser waar [bron?]
- merken dingen op die anderen niet door hebben [bron?]
- hebben bepaalde momenten van de dag tijd voor zichzelf nodig [bron?]
- letten extra goed op in bepaalde situaties [bron?]
- vermijden situaties waarin veel prikkels op hen af komen [bron?]
- als zij negatief met deze gevoeligheid omgaan hebben zij vaker dan gemiddeld last van spanningsklachten, depressie, verslavingsgedrag of tics. [bron?]
- zijn wat verlegen mensen, maar niet per se helemaal introvert.[bron?]
Externe links
- The Highly Sensitive Person website door Dr. Elaine N. Aron, die deze term heeft bedacht (en)
