Wikipedia:Spellinggids: verschil tussen versies

Algemeen

Wees niet bang om spelfouten te maken; niet iedereen is even goed in spelling. Verder kan iemand die moe is, of door een andere oorzaak in een minder goede conditie verkeert, wat meer spelfouten maken dan gewoonlijk. Ook neerlandici maken af en toe nog wel een spelfout in het Nederlands.

Spelling

Hoofdafspraak voor de spelling

Het Groene Boekje is de leidraad voor de spelling. Voor buitenlandse aardrijkskundige namen in het Nederlands wordt vervolgens de website van de Taalunie gebruikt [1]. Indien een aardrijkskundige naam daar niet genoemd wordt, gebruiken we een redelijk gangbare Nederlandse variant, als deze bestaat. Anders gebruiken we het meest gangbare endoniem. Wordt een woord noch in het Groene Boekje, noch op de site van de Taalunie gevonden, dan hanteren we de spelling die in Van Dale staat, daarna eventueel andere naslagwerken.
- De woordenlijst in het Groene Boekje 2005 (zie ook hier) treedt in augustus 2006 in werking. Op Wikipedia kan echter al voor die tijd de 'nieuwe' spelling worden gehanteerd. In elk geval is het in de tussentijd niet de bedoeling dat nieuwe spelling (paardenbloem) wordt teruggedraaid naar oude spelling (paardebloem).

Verdere richtlijnen voor de spelling

Bij getallen met duizendtallen wordt in ieder geval vanaf 10.000 voor het derde (zesde, negende, enz.) cijfer van rechts een punt gezet. Afhankelijk van de context, bijv. het interval 9.500-10.000, kan dit ook bij getallen vanaf 1000 gedaan worden. In principe geldt voor getallen gelijk aan of minder dan 9999 dat een punt als scheidingsteken niet gewenst is (zie [2]). Een spatie (gevormd door &nbps; om een regelafbreking te voorkomen) is een alternatief scheidingsteken. Een komma als duizendtal-scheidingsteken is ongewenst, omdat de komma als decimaal scheidingsteken wordt geprefereerd.
Bij gebruik van samenstellingen moet je opletten dat in het Nederlands woorden veel vaker aan elkaar geschreven worden dan bijvoorbeeld in het Engels (appelboom - apple tree). Vooral bij het vertalen van een artikel uit de Engelse wikipedia is dit van belang. Samenstellingen bestaan vaak uit twee zelfstandige naamwoorden, maar andere combinaties zijn ook mogelijk, bijvoorbeeld een bijvoeglijk naamwoord met een zelfstandig naamwoord. Een 'rood zweem' is niet per se hetzelfde als een 'roodzweem'. (Tip: Luister naar de klemtoon. In 'rood zweem' hebben beide woorden elk hun eigen klemtoon; het zijn dus twee woorden. In 'roodzweem' heeft alleen 'rood' een klemtoon, dus het is één woord.)
Bij leenwoorden moet je opletten: bijvoeglijke naamwoorddelen in geleende samenstellingen mogen in het Nederlands bijvoeglijk naamwoord worden: het Engelse 'open source' wordt als 'open source' gespeld, maar 'open source software' wordt in het Nederlands 'opensourcesoftware'. Zo spel je ook 'low budget', maar 'lowbudgetfilm' (vgl. 'lage druk' en 'lagedrukgebied').
In gevallen waar je zelf de neiging hebt verkeerd te spellen is het geen slecht idee om een redirect vanaf de foute spelling van een paginatitel naar de pagina met de juiste spelling op te nemen (hoe je dat moet doen, vind je onderaan in Instructies). Doe dit echter niet te veel; alleen wanneer je verwacht dat bezoekers (regelmatig) op de fout gespelde paginatitel zullen zoeken.
Een vaak terugkerende kwestie is de vraag of het bijvoeglijk naamwoord met of zonder buigings-e geschreven moet worden. In het algemeen gelden hiervoor de volgende regels:
- Wanneer er een bepaald lidwoord (de, het) voor het bijvoeglijk naamwoord staat en een zelfstandig naamwoord erachter, dan krijgt het bijvoeglijk naamwoord een buigings-e: het lieve kind en de lieve vrouw.
- Wanneer er een onbepaald lidwoord voor het bijvoeglijk naamwoord staat, is het geslacht van het zelfstandig naamwoord van belang: bij onzijdige woorden (met lidwoord 'het') vervalt de buigings-e, bij mannelijke of vrouwelijke zelfstandig naamwoorden (met lidwoord 'de') blijft de buigings-e behouden: een lief kind (want het is: het kind), maar een lieve vrouw (want het is: de vrouw).
- Wanneer er helemaal geen lidwoord voor het bijvoeglijk naamwoord staat, vervalt de buigings-e: De heer Van den Bossche, Vlaams minister van Onderwijs, opende de vergadering. Aangezien we in de namen van de categorieën geen lidwoorden gebruiken, betekent dit dat hierin de onverbogen vorm gebruikt dient te worden: Categorie:Nederlands schrijver is correct, Categorie:Nederlandse schrijver niet. Hetzelfde geldt voor verwijzingen in jaartallen en andere overzichten naar Duits kunstschilder bijvoorbeeld.

Er bestaan echter uitzonderingen op deze regels. De uitzondering die voor Wikipedia het belangrijkst is, betreft de volgende combinatie van woorden:

een onbepaald lidwoord, gevolgd door
een van een geografische naam afgeleid bijvoeglijk naamwoord op -s of -isch, gevolgd door:
het zelfstandig naamwoord man, persoon, of een aanduiding van een beroep of functie. (bron: ANS)

In dat geval mag de buigings-e worden weggelaten. Zowel Jan Timman is een Nederlands schaker als Jan Timman is een Nederlandse schaker zijn dus correct.

De bezitsvorm-s van een woord (Jans fiets) wordt, anders dan in het Engels, niet altijd voorafgegaan door een apostrof. Hier gelden dezelfde regels als voor de meervouds-s (dus Jans fiets, Monica's probleem, ...). Eindigt een woord op een sisklank (s, x, z, sj, sh), dan wordt enkel een apostrof geplaatst: Bush' regering. Voor de x en z geldt dat deze ook hoorbaar moet zijn in de uitspraak; het is dus Dutrouxs advocaat, omdat de x niet uitgesproken wordt.
Bijna alle woorden die een religieuze context hebben, worden zonder hoofdletter geschreven. Zo schrijven we christendom, islam en boeddhisme en rooms-katholiek. Heilige geschriften worden met een hoofdletter geschreven (Bijbel, Bijbelboek, Bijbelschool etc.) Kerk krijgt ook een hoofdletter als de instantie bedoeld wordt en niet het gebouw. God krijgt een hoofdletter als het opperwezen zelf bedoeld wordt, een kleine letter als men het over een god heeft. De officiële namen van feestdagen krijgen een hoofdletter: Kerstmis, Suikerfeest, Hemelvaartsdag, Chanoeka, e.d.
Alle -ismes en afgeleide vormen krijgen een kleine letter, ook als er een eigennaam in verborgen is: amerikanisme, fortuynistisch. Ook woorden als balkanisering krijgen een kleine letter.

Weergave van andere talen

Zie voor transliteratie, transcriptie enzovoorts van andere schriftsystemen de transliteratiegids

Spellingcheckers

Er bestaan diverse spellingcheckers die Nederlandse teksten kunnen controleren. De volgende lijst is niet volledig:

ispell met Nederlandse regels en woordenlijst (Unix, Linux; gratis)
4spell met Nederlandse woordenlijst (Windows, gratis)
Ingebouwde spellingcheckers in softwarepakketten zoals Microsoft Word, Wordperfect (Windows), OpenOffice.org (Windows en Linux)

Uitzonderingen

Wij proberen uitzonderingen op de hoofdafspraak tot een absoluut minimum te beperken. Evengoed is het niet onmogelijk dat iedereen er bijvoorbeeld van overtuigd is dat een woord op de erratalijst van het Groene Boekje had moeten staan, terwijl dat niet het geval is. Het is de bedoeling dat alle uitzonderingen op de hoofdafspraak in deze paragraaf expliciet worden genoemd.

Er zijn momenteel geen uitzonderingen op de hoofdafspraak.

Enkele wijzigingen in de spelling-2006

Kattekruid wordt kattenkruid, dit woord komt voor in Belgische Rode lijst (planten)
Duivekervel wordt duivenkervel, dit woord komt voor in Belgische Rode lijst (planten)
Muizekervel wordt muizenkervel, dit woord komt niet voor in nl.wikipedia
Paddestoel wordt paddenstoel, dit woord komt een keer of vijftig voor
Paardebloem wordt paardenbloem, dit woord komt ongeveer 25 keer voor in nl.wikipedia
Kreeftensla blijft kreeftensla, kreeftesla was altijd al fout
Kreeftensoep blijft kreeftensoep, kreeftesoep was altijd al fout
Muizentarwe blijft muizentarwe, muizetarwe was altijd al fout
Muizengif blijft muizengif, muizegif was altijd al fout
Bereklauw wordt berenklauw, dit woord komt voor in Belgische Rode lijst (planten)

fullcolour wordt full colour, dit woord komt niet voor in nl.wikipedia
eye-opener wordt eyeopener, dit woord komt voor in Wikipedia:Lezenswaardige boeken
on line wordt online, dit woord komt vaak voor en vaak ten onrechte als on-line
pull-over wordt pullover, dit woord komt alleen voor in Help:Veelvoorkomende spelfouten

bantoe wordt Bantoe
kelt wordt Kelt
azteek wordt Azteek
jood wordt Jood als een lid van het volk bedoeld wordt; een aanhanger van het jodendom specifiek blijft een jood

reïntegratie wordt re-integratie
blindvliegen wordt blind vliegen
appèl wordt appel
procédé, protégé en revérence worden procedé, protegé en reverence
democratisch-socialist wordt democratisch socialist
civiel-ingenieur wordt civiel ingenieur
meesterkok wordt meester-kok
Eerste-Kamerfractie wordt Eerste Kamerfractie
Oudromeins wordt Oud-Romeins
semi-ambtelijk wordt semiambtelijk
aëro- wordt aero-
ideeënloos wordt ideeëloos
compactdisc wordt compact disc
onzevader wordt Onzevader
havo'er wordt havoër
accesiet wordt accesit
monopoliën wordt monopolyen
Heilige geschriften worden met een hoofdletter geschreven.
Feestdagen worden met een hoofdletter geschreven, met enkele uitzonderingen.
Historische perioden worden met een kleine letter geschreven.

Meer info: Taaluniespelling-2006

@@ Regel 9: / Regel 9: @@
 === Verdere richtlijnen voor de spelling ===
-*Bij getallen met duizendtallen wordt '''in ieder geval''' vanaf 10.000 voor het derde (zesde, negende, enz.) cijfer van rechts een punt gezet. Afhankelijk van de context, bijv. het interval 9.500-10.000, kan dit ook bij getallen vanaf 1000 gedaan worden. In principe geldt voor getallen gelijk aan of minder dan 9999 dat een scheidingsteken (een punt) '''niet gewenst''' is (zie [http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1/]). Een komma als duizendtal-scheidingsteken is ongewenst, omdat de [[komma]] als decimaal scheidingsteken wordt geprefereerd.
+*Bij getallen met duizendtallen wordt '''in ieder geval''' vanaf 10.000 voor het derde (zesde, negende, enz.) cijfer van rechts een punt gezet. Afhankelijk van de context, bijv. het interval 9.500-10.000, kan dit ook bij getallen vanaf 1000 gedaan worden. In principe geldt voor getallen gelijk aan of minder dan 9999 dat een punt als scheidingsteken '''niet gewenst''' is (zie [http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1/]). Een spatie (gevormd door <nowiki>&nbps;</nowiki> om een regelafbreking te voorkomen) is een alternatief scheidingsteken. Een komma als duizendtal-scheidingsteken is ongewenst, omdat de [[komma]] als decimaal scheidingsteken wordt geprefereerd.
 *Bij gebruik van ''samenstellingen'' moet je opletten dat in het Nederlands woorden veel vaker aan elkaar geschreven worden dan bijvoorbeeld in het Engels (''appelboom'' - ''apple tree''). Vooral bij het vertalen van een artikel uit de Engelse wikipedia is dit van belang. Samenstellingen bestaan vaak uit twee zelfstandige naamwoorden, maar andere combinaties zijn ook mogelijk, bijvoorbeeld een bijvoeglijk naamwoord met een zelfstandig naamwoord. Een 'rood zweem' is niet per se hetzelfde als een 'roodzweem'. (''Tip:'' Luister naar de klemtoon. In 'rood zweem' hebben beide woorden elk hun eigen klemtoon; het zijn dus twee woorden. In 'roodzweem' heeft alleen 'rood' een klemtoon, dus het is één woord.)
 * Bij ''leenwoorden'' moet je opletten: bijvoeglijke naamwoorddelen in geleende samenstellingen mogen in het Nederlands bijvoeglijk naamwoord worden: het Engelse 'open source' wordt als 'open source' gespeld, maar 'open source software' wordt in het Nederlands 'opensourcesoftware'. Zo spel je ook 'low budget', maar 'lowbudgetfilm' (vgl. 'lage druk' en 'lagedrukgebied').