Halloween

Dit artikel gaat over de feestdag Halloween. Zie Halloween (doorverwijspagina) voor overige betekenissen van Halloween.

Halloween is een feestdag die vooral in Ierland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada gevierd wordt.

Op 31 oktober verkleden kinderen zich en bellen als het donker wordt aan bij huizen in de buurt die versierd zijn met pompoenen en lichtjes en roepen trick or treat (waarbij de keuze wordt gegeven tussen een plagerijtje uithalen of een iets lekkers (meestal snoep) krijgen). De bewoners geven de kinderen dan snoepjes. Jonge volwassenen gaan soms naar Halloweenfeesten.

Oorsprong

De naam "Halloween" is afgeleid van Hallow-e'en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond) de avond voor Allerheiligen, 1 november. In de Keltische kalender begon het jaar op 1 november, dus 31 oktober was oudejaarsavond. De oogst was binnen, het zaaigoed voor het volgende jaar lag klaar en dus was er even tijd voor een vrije dag, het Keltische Nieuwjaar of Samhain (uitspraak Saun, het Ierse woord voor de maand november).

Samhain was ook nog om een andere reden zeer bijzonder. De Kelten geloofden namelijk dat op die dag de geesten van alle gestorvenen van het afgelopen jaar terug kwamen om te proberen een levend lichaam in bezit te nemen voor het komende jaar.

Op het eiland Groot-Brittannië werd Halloween vooral door de Kelten gevierd. De geesten die uit dode mensen op zouden rijzen, werden aangetrokken door voedsel voor hen neer te leggen voor de deuren. Om echter de boze geesten af te weren droegen de Kelten maskers. Toen de Romeinen Groot-Brittannië binnenvielen, vermengden ze de Keltische traditie met hun eigen tradities, die eind oktober natuurlijk de viering van de oogst betroffen en ook het eren van de doden.

In de negende eeuw van de huidige tijdrekening steekt een Europees christelijk gebruik de zee over en vermengt zich met het Halloweenfeest. Op Allerzielen - 2 november - gingen in lompen gehulde christenen in de dorpen rond en bedelden zielencake (brood met krenten). Voor elk brood beloofden ze een gebed te zeggen voor de dode verwanten van de schenker, om op die manier zijn bevrijding uit de tijdelijke straffen van het vagevuur te versnellen en zodoende zijn opname in de hemel te bespoedigen. Het "Trick or Treat" spelletje vindt wellicht daar zijn oorsprong.

In de Verenigde Staten maakt het feest vooral opgang in de tweede helft van de 19e eeuw, toen grote groepen Ierse en Schotse immigranten het land binnenkwamen. In de VS duikt dan de bekende jack-o'-lantern-pompoen op, die in de hele wereld wellicht het bekendste gezicht van Halloween is.

Jack-o'-lantern

Zie Jack-o'-lantern voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vooral bekend van Halloween zijn de uitgeholde pompoenen, die dienstdoen als lampionnen. Deze worden Jack-o'-lanterns genoemd.

Halloween in Nederland, België, Suriname en Bonaire

In Nederland en België wordt er steeds meer aandacht besteed aan het Halloweenfeest/Allerheiligenavond.^[1] Dit gebeurt meestal in de vorm van langs de deuren gaan en snoep ophalen en steeds meer door Halloween-feesten en het versieren van huizen. Veel lagere scholen organiseren een zogenaamde trick-or-treat-tocht, waarbij de kinderen (veelal onder begeleiding van oudere) verkleed langs de deuren gaan. De bedoeling is om diegene die opendoet een beetje bang te maken. Vaak heeft de bewoner dan snoep in huis, waaruit de kinderen kunnen kiezen. De huizen die deelnemen, zijn steeds meer herkenbaar door zichtbare Halloweenversieringen. Sinds 1992 zijn deze artikelen steeds meer in de betere feestwinkels te verkrijgen en de laatste jaren is het een niet weg te denken handel voor deze groep winkels. In sommige delen van Nederland en België is rond deze tijd het van oorsprong katholieke Sint-Maartenfeest populairder onder jongeren (van alle gezindten). In België en Nederland wordt Halloween wel gevierd in de pretparken zoals Walibi Belgium, Bellewaerde, Plopsaland De Panne en Walibi Holland spenderen enkele weken aan het feest door spookhuizen te bouwen en het park aan te kleden met Halloweendecoratie.

Ook in Suriname en Duitsland wordt Halloween groot gevierd. In dit land is deze traditie uit de Verenigde Staten overgewaaid. Vooral onder de jeugd is Halloween populair.

Op het eiland Bonaire komen alle kinderen van een dorp of stad bij elkaar, maar in plaats van bij mensen langs de deuren te gaan, gaan ze bij winkels langs.

Controverses

Op Halloween is kritiek — zoals ook op Valentijnsdag — omdat het ontdekt zou zijn door de commercie als een geschikte aanleiding om de consument tot wat ruimer vertier aan te zetten in de 'slappe' periode tussen zomervakantie en Sinterklaas. Dit laatste wordt alom bestreden.^[bron?] Wel is duidelijk dat de commercie in toenemende mate belangstelling toont voor Halloween^[bron?]. Ook is er kritiek^[bron?] omdat het vieren van deze feestdagen gezien wordt als symptomatisch voor de Amerikanisering van de maatschappij.

Bovendien kent Nederland zijn eigen variant: Sint-Maarten. In vele regio's in Nederland, Vlaanderen en zelfs Frankrijk bestaat deze traditie waar kinderen met lampionnen en met speciale Sint-Maartensliedjes de deuren langs gaan om snoep op te halen. Bekende liedjes zijn 'Elf november is de dag dat mijn lichtje...' en 'Sinte Sinte Maarten, de koeien hebben staarten...'.

Verschillende organisatie en kerkgenootschappen hebben kritiek op Halloween vanwege het "heidense" karakter dat het feest op vele plaatsen zou hebben, alsmede vanwege het spiritisme dat erdoor bevorderd zou worden. Het oproepen van geesten is niet toegestaan in de bijbel. Het oorspronkelijke Ierse gebruik hing weliswaar samen met een Keltische heidense traditie, maar was in wezen op christelijke wijze ingevuld.

Pas later kwamen de demonenverkledingen en de horror-outfits op, in de Verenigde Staten. Hierbij kwam soms het karakter op spiritisme en zelfs de duivel te liggen bij de versieringen. Zie bijvoorbeeld de onderstaande kleurensymboliek.

Vanwege de afwijzing van Allerheiligen en Allerzielen en het vagevuur door het protestantisme, wordt vaak door reformatorische genootschappen bezwaar gemaakt tegen elke uiting van Halloween - ook het gekerstende Ierse gebruik kan als katholiek volksgebruik geen genade vinden in hun ogen.^[bron?] Temeer daar 31 oktober voor protestanten een belangrijke gedenkdag is en gezien wordt als het begin van de reformatie. Op 31 oktober 1517 sloeg de Duitse monnik Maarten Luther een pamflet met 95 stellingen aan de deur van de slotkapel in Wittenberg als aanklacht tegen de leer en praktijk van de rooms-katholieke kerk.

Symbolisme

Zie ook

• Dag van de Doden
• Korengeest
• Tim Burton's The Nightmare Before Christmas, speelt zich af in Halloweenstad
• Halloween Fright Nights

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Halloween op Wikimedia Commons.