Gruuthusehandschrift
Het Gruuthuse-handschrift is een middeleeuws verzamelhandschrift, waarvan de oudste kern dateert van omstreeks 1395, terwijl de jongste (onvoltooide) bijdragen stammen uit omstreeks 1408. Het handschrift geldt als de enige bron voor een groot aantal Middelnederlandse teksten. Sinds 2007 wordt het bewaard in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag (signatuur 79 K 10).
Het Gruuthuse-handschrift bevat 147 liederen, 18 gedichten en 7 berijmde gebeden. Tot de liederen in het manuscript behoren het beroemde Egidiuslied en het Kerelslied.
Naamgever
Het handschrift, dat na zijn ontdekking omstreeks 1840 lange tijd bekend stond als het handschrift der Oudvlaemsche liederen en gedichten, werd in de loop van de twintigste eeuw vernoemd naar zijn eerst bekende eigenaar Lodewijk van Gruuthuse (ca. 1422-1492), wiens wapen geschilderd is in de benedenmarge van de eerste beschreven bladzijde. De patriciër en diplomaat Lodewijk van Gruuthuse was een groot verzamelaar van manuscripten, al ging het hem daarbij vrijwel uitsluitend om eigentijdse verluchte, Franstalige handschriften en boeken. Het oudere Gruuthuse-handschrift, dat noch Franse teksten, noch verluchtingen bevat, moet in zijn collectie uitzonderlijk zijn geweest. Pas in de zeventiende of achttiende eeuw heeft een onbekende diens naam, wapenschild, wapenspreuk (Plus est en Vous) en een aantal opmerkingen over zijn lidmaatschap van de Orde van het Gulden Vlies in het manuscript aangebracht. Hoe het manuscript in latere eeuwen in het bezit kwam van de familie de Croeser en langs haar van de familie Van Caloen, blijft een onopgehelderde kwestie.
Algemene kenmerken
Het geheel bevat liederen voorzien van eenvoudige handzame notaties te vergelijken met de neumen uit het Gregoriaans. Ook vindt men er berijmde gebeden en langere allegorische gedichten bedoeld voor een elitair literair genootschap in een stedelijke aristocratische entourage zoals die in Brugge begin 15e eeuw voorkwam.
De verzamelde teksten ogen zeer sober. Dit wijst waarschijnlijk op een zo praktisch mogelijke toepassing. De verschillende teksten zijn genoteerd voor direct gebruik in beperkte kring van kenners.
Verwerving door de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag
Op 14 februari 2007 werd bekend dat de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag het handschrift had aangekocht.[1] Voorheen was het in privébezit te Koolkerke bij Brugge, op het kasteel Ten Berghe of Ten Berge, waar het deel uitmaakte van de collectie van de familie Van Caloen. Door de aankoop is het handschrift nu in openbaar bezit, wat is versterkt door het vrij digitaal ter beschikking stellen van de teksten. Het is nu één van de topstukken van de website De Verdieping van Nederland.
Bij het Huygens Instituut in Den Haag wordt gewerkt aan een nieuwe editie van het handschrift. De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag publiceert op haar website een digitale versie. In samenwerking met het Huygens Instituut wordt op deze website ook een transcriptie van alle teksten aangeboden, voorzien van een toelichting op de inhoud en enkele te beluisteren muziekvoorbeelden, zoals het Egidiuslied.
Externe links
- (nl) Het Gruuthuse-handschrift op de KB website
- (nl) Gruuthuse-handschrift
