Giacomo Casanova
Giacomo Girolamo Casanova (Venetië, 2 april 1725 – Dux (Bohemen), 4 juni 1798) was een beroemd 18e-eeuwse avonturier uit Venetië, wiens naam synoniem werd voor vrouwenversierder en die zijn blijvende reputatie vooral dankt aan zijn zeer uitgebreide memoires die, met de nodige academische omzichtigheid, als een 18e-eeuws tijdsdocument kunnen worden gezien. Als actief occultist was hij ook betrokken bij genootschappen zoals de Rozenkruisers en de vrijmetselarij.
Levensloop
Casanova was de zoon van een actrice en een violist. Het is, gezien de zeden van de kringen waaruit hij voortkwam, zeer goed mogelijk dat hij in werkelijkheid de zoon was van een patriciër, mogelijkerwijs zijn beschermheer, senator Bragadin. Casanova's broer was de in zijn tijd in Italië bekende landschapsschilder Giovanni Casanova die echter in 1751 in Parijs honend werd bejegend als een 'student'. Zijn andere schildersbroer Francesco Casanova had er meer succes.
Hij begon zijn carrière in Padua, waar hij studeerde om priester te worden. Zijn gedrag leidde ertoe dat hij van het seminarie werd verwijderd; daarna ging hij naar Rome en werd de secretaris van een kardinaal. Meer schandalen volgden en hij ging als violist terug naar Venetië, waar hij geld bijeenbracht door rijke prominente personen te bedriegen met occulte trucs, zoals ook zijn eeuwige rivaal Cagliostro dit deed.
Casanova reisde in zijn leven door een groot deel van Europa, waaronder in ieder geval Spanje, Londen, de Nederlanden, Frankrijk, Pruisen, Rusland, Zwitserland en Napels. Hij nam daarbij een zelf verzonnen achternaam aan. Zoals veel beroemde mannen in die tijd, inbegrepen Mozart en George Washington, was Casanova een vrijmetselaar. Niet alleen werd hij geboeid door de geheime rituelen, maar de vrijmetselarij was voor hem ook een goede manier om belangrijke contacten te leggen. Hij werd eveneens aangetrokken door de Rozenkruisersbeweging.
Hij vergaarde en verloor fortuinen en ontmoette veel beroemde persoonlijkheden, zoals paus Clemens XIII (1760), Voltaire (1760), Rousseau en Mozart (1787). De ontmoeting met de laatstgenoemde wordt niet in de herinneringen beschreven, maar is wel gedocumenteerd. Casanova zou in Praag volgens J. Rives Childs[1] mogelijk aan Lorenzo da Ponte suggesties hebben gegeven voor zijn libretto van Don Giovanni voor Mozarts opera.
Paus Clemens XIII was zo gecharmeerd van de jonge avonturier dat hij Casanova tot Ridder in de Orde van het Gulden Spoor verhief. Sindsdien nam hij de titel 'chevalier' aan in 1760.
De Inquisitie in Venetië beschuldigde hem eens van hekserij en het bezit van occulte, dus verboden boeken. In 1755 werd hij wegens libertinisme, atheïsme, occultisme en vrijmetselarij gevangengezet, over de nu bij toeristen ook bekende Brug der Zuchten heen, in I piombi, de beroemde gevangenis met loden dak die deel uitmaakt van het Dogepaleis. Zoals gebruikelijk werd hij in het ongewisse gelaten over de duur van zijn straf, vijf jaar. Hij ontsnapte na 15 maanden over de daken en ging naar Frankrijk, waar zijn avonturen een sensatie werden dankzij zijn pamflet Histoire de ma fuite des plombs de Venise (Verhaal van mijn ontsnapping uit de loden gevangenis van Venetië).
In Parijs gebruikte hij de naam Jacques Casanova, stileerde zichzelf na een bezoek aan Sankt Gallen als de "Chevalier de Seingalt", en werd een bijzonder rijk man door een koninklijke staatsloterij te beginnen. Casanova was een begaafd mathematicus. Hij publiceerde boeken over wiskunde en kon dankzij zijn inzicht in de kansrekening niet alleen een loterij opzetten maar ook uitstekend spelen aan de goktafels in heel Europa. Dit succes met de loterij duurde echter niet lang, en hij reisde verder naar andere landen en avonturen. Uiteindelijk moest hij straatarm het reizen in 1785 opgeven en werd hij bibliothecaris van de hertog van Waldstein in het kasteel van Dux in de Bohemen (nu Duchcov in Tsjechië), waar hij zijn memoires schreef en op 4 juni 1798 overleed.
Werk
De memoires Histoire de ma vie zijn bewaard gebleven omdat Casanova's uitgebreide manuscript, in het Frans opgeschreven om zich in het eenzame en afgelegen Dux met zijn herinneringen te troosten, door zijn neef aan de uitgever Brockhaus werd verkocht. Toen de zwaar gecensureerde memoires in 1830 verschenen, veroorzaakten zij een sensatie. Pas in 1962 verscheen een eerste volledige editie. Deze werd door velen in die tijd als een pornografisch werk gezien. Erotische passages spelen een zeer ondergeschikte rol in de memoires, die meer dan 12 delen en ongeveer 6000 pagina's beslaan. Casanova verzwijgt bezoeken en verzint het een en ander om de sporen van fraude, bedrog en mogelijk ook spionage uit te wissen. De memoires worden plotseling afgebroken in het Triëst van 1772. Het is onbekend en onduidelijk of het restant misschien wel geschreven is maar verloren is gegaan. Hoogtepunten in zijn memoires zijn de woordelijk weergegeven ontmoetingen met Catharina de Grote, Clemens XIII, Voltaire en Frederik de Grote.
Andere van hem overgeleverde werken zijn Confutazione della storia del governo Veneto d’Amelot de la Houssaye (Amsterdam, 1769), waarin hij probeert in de gratie te komen bij het Venetiaans bestuur, en zijn Histoire over zijn ontsnapping uit de gevangenis (Leipzig, 1788).[2]
De studie van het werk van Casanova wordt "casanovisme" genoemd. Omdat het werk van Casanova zo onvergelijkelijk rijk aan details is, verschenen er al honderden boeken over aspecten van Casanova's leven. De belangrijkste casanovisten zijn Félicien Marceau en J. Rives Childs. Zij wisten in een baanbrekende studie met behulp van politierapporten, archiefstukken en oude couranten aan te tonen dat Casanova's autobiografie vrijwel helemaal op feiten berust. Critici die stelden dat de memoires grotendeels verzonnen waren, of homoseksuele avonturen vertelden waarbij het geslacht van de partners was veranderd, werden door hun uitvoerige onderzoek gelogenstraft.
Casanova in literatuur, kunst en film
Giacomo Casanova speelt tevens een grote rol als romanfiguur, als hoofd- of bijpersonage in films en als inspiratie voor beeldende kunstenaars.
In boeken
In Een schitterend gebrek van Arthur Japin is Casanova de geliefde van de hoofdpersoon Lucia. Ook speelt Casanova de hoofdrol in De gravin van Parma, geschreven door de Hongaar Sándor Márai. Casanova speelt een opvallende, zij het volkomen fictieve rol in de verfilmde roman De nacht van Varennes. In 1990 begon Jean Dufaux een stripreeks getiteld Giacomo C. over het leven van Casanova met veel fictie erin verwerkt.
In de beeldende kunst
Salvador Dalí maakte erotische etsen die door de memoires zijn geïnspireerd.
Op televisie
In 1971 verscheen de miniserie Casanova over hem op de BBC. De hoofdrol werd gespeeld door Frank Finlay.
Ook in 2005 maakte de BBC een miniserie over het leven van Casanova met de titel Casanova. Casanova werd gespeeld door David Tennant en Peter O'Toole.
Toneel
In het seizoen 2013-2014 speelde Toneelgroep De Appel een lange avondvullende voorstelling over Casanova.
In de film
De eerste was de Hongaarse film van Alfréd Deésy waarin de regisseur ook de titelrol speelt.
Federico Fellini verfilmde de memoires in 1979 onder de titel Casanova, met Donald Sutherland in de hoofdrol. Fellini, die Casanova verafschuwde, ging erg vrij met de stof om.
In La nuit de Varennes, uit 1982, geregisseerd door Ettore Scola, speelt Marcello Mastroianni Casanova als een personage tijdens de Franse Revolutie.
Casanova's (en het casanova-type) spelen een rol in een groot aantal films. In 2005 verscheen Casanova van de Zweedse regisseur Lasse Hallström met Heath Ledger in de titelrol.
Een casanova
Een casanova als type mens is een aanduiding voor een geobsedeerde versierder met sterke verleidingsstrategieën. Een casanova onderscheidt zich van een donjuan, een ander type versierder, doordat de donjuan vooral in goedkope, korte avontuurtjes geïnteresseerd is. In deze figuurlijke betekenis wordt de naam met een kleine letter geschreven.
Literatuur: Peter Trachtenberg, Het Casanova-complex. ISBN 90-295-4908-4.
Trivia
Literatuur
- John Masters (1969). Casanova. New York: Bernard Geis Associates.
- J. Rives Childs (1988). Casanova: A New Perspective. New York: Paragon House Publishers. ISBN 0-913729-69-8
- Casanova (2006). History of My Life. New York: Everyman’s Library. ISBN 0-307-26557-9
- Casanova (1924-1975). Histoire de ma vie, suivie de textes inédits. Editions Robert Laffont, en accord avec les Archives d'État de Prague. ISBN 2-221-06520-4
- Laurence Bergreen (2017) Casanova. De avonturen van een geniale verleider. Nieuw Amsterdam.ISBN 978-90-468-2177-0
Externe links
- ↑ J. Rives (1988). Casanova: A New Perspective. New York: Paragon House Publishers. p. 4. ISBN 0-913729-69-8
- ↑ Encyclopaedia Britannica 11th Edition
