Generaal-gouvernement (1814-1815): verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
k sjabloon als sjabloon a.u.b.! |
||
Regel 20: | Regel 20: | ||
Over de toekomst van de resterende generaal-gouvernementen besliste het [[Congres van Wenen]] (september 1814 – juni 1815). De Nederlanden kenden toen nog enige uitbreiding op de Rechtermaasoever, nl. met de departementen [[Nedermaas]], [[Ourthedepartement|Ourthe]] en [[Samber en Maas (departement)|Samber en Maas]]. De overige vacante gebieden werden verdeeld binnen de [[Duitse Bond]]. |
Over de toekomst van de resterende generaal-gouvernementen besliste het [[Congres van Wenen]] (september 1814 – juni 1815). De Nederlanden kenden toen nog enige uitbreiding op de Rechtermaasoever, nl. met de departementen [[Nedermaas]], [[Ourthedepartement|Ourthe]] en [[Samber en Maas (departement)|Samber en Maas]]. De overige vacante gebieden werden verdeeld binnen de [[Duitse Bond]]. |
||
{| align="right" cellspacing="0" style="clear:right; float:right; margin:1em 0em 1em 1em; width:{{Infobox/breedte}}px; text-align:center; border:1px solid; font-size:85%" |
|||
{{Zijbalk geschiedenis van de Nederlanden}} |
|||
|- |
|||
| width="85px" style="background:#F2F2F2; border-right:1px dotted; border-bottom:1px solid" |Noordelijke Nederlanden |
|||
| width="85px" style="background:#F2F2F2; border-right:1px dotted; border-bottom:1px solid" |[[Zuidelijke Nederlanden]] |
|||
| width="85px" style="background:#F2F2F2; border-bottom:1px solid" |[[Heilige Roomse Rijk]] &<br />[[Duitse Bond]] |
|||
|- |
|||
| style="background:#efdfc6; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |[[Gouw (Germaans)|Gouwen]] van [[Oost-Frankische Rijk|Oost-Francië]] |
|||
| style="background:#efdfc6; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |Gouwen van [[West-Francië]]<!--Vanaf 880 tot aan de Schelde.--> |
|||
| style="background:#efdfc6; border-bottom:1px dotted" |Gouwen van Oost-Francië |
|||
|- |
|||
| rowspan="2" style="background:#d7efc4; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" | |
|||
[[Hertogdom Gelre|Gelre]] |
|||
[[Sticht Utrecht|Utrecht]] |
|||
[[Heerlijkheid Friesland|Friesland]] |
|||
[[Stad en Lande|Groningen]] |
|||
[[Ommelanden (Groningen)|Ommelanden]] |
|||
[[Graafschap Holland|Holland]] |
|||
| style="background:#d7efc4; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" | |
|||
[[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]] |
|||
[[Hertogdom Brabant|Brabant]] |
|||
[[Graafschap Henegouwen|Henegouwen]] |
|||
(e.a.) |
|||
| rowspan="6" style="background:#d7efc4; border-bottom:1px dotted" | |
|||
[[Prinsbisdom Luik|Luik]] |
|||
[[Graafschap Loon|Loon]] |
|||
[[Abdijvorstendom Stavelot-Malmedy|Stavelot-Malmedy]] |
|||
[[Land van Ravenstein|Ravenstein]] |
|||
[[Graafschap Horn|Horn]] |
|||
[[Abdijvorstendom Thorn|Thorn]] |
|||
[[Hertogdom Bouillon|Bouillon]] |
|||
[[Rijksgraafschap Gronsveld|Gronsveld]] |
|||
(e.a.) |
|||
|- |
|||
| style="background:#c9e6ea; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1384 [[Bestand:Arms_of_the_Duke_of_Burgundy_since_1430.svg|19x19px]]<br />[[Bourgondische Nederlanden]] |
|||
|- |
|||
| colspan="2" style="background:#c9e6ea; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1482 [[Bestand:Flag_of_the_Low_Countries.svg|16x16px]]<br />[[Habsburgse Nederlanden]] |
|||
|- |
|||
| colspan="2" style="background:#efcccb; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1543 [[Bestand:Flag_of_the_Low_Countries.svg|16x16px]]<br />[[Zeventien Provinciën]]<br />(vanaf 1566 [[Nederlandse Opstand|in opstand]]) |
|||
|- |
|||
| rowspan="2" style="background:#fcfac7; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1588 [[Bestand:Statenvlag.svg|16x16px]]<br />[[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Republiek<br />der Zeven Verenigde Nederlanden]] |
|||
| style="background:#efcccb; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1585<!--De Val van Antwerpen, consolidatie van de Spaanse herovering en definitieve breuk met het Noorden.--> [[Bestand:Flag_of_the_Low_Countries.svg|16x16px]]<br />[[Spaanse Nederlanden]] |
|||
|- |
|||
| style="background:#efcccb; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1713 [[Bestand:Flag_of_Austrian_Low_Countries.svg|16x16px]]<br />[[Oostenrijkse Nederlanden]] |
|||
|- |
|||
| style="background:#fcfac7; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1795 [[Bestand:Statenvlag.svg|16x16px]]<br />[[Bataafse Republiek]] |
|||
| colspan="2" rowspan="2" style="background:#c1cbf2; border-bottom:1px dotted" |1794 [[Bestand:Flag_of_France.svg|16x16px]]<br />[[Eerste Franse Republiek]] |
|||
|- |
|||
| style="background:#fcfac7; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1806 [[Bestand:Flag_of_the_Netherlands.svg|16x16px]]<br />[[Koninkrijk Holland]] |
|||
|- |
|||
| style="background:#c1cbf2" |1810 [[Bestand:Flag_of_France.svg|16x16px]] |
|||
| colspan="2" style="background:#c1cbf2" |1804 [[Bestand:Flag_of_France.svg|16x16px]] |
|||
|- |
|||
| colspan="3" style="background:#c1cbf2; border-bottom:1px dotted" |[[Eerste Franse Keizerrijk]] |
|||
|- |
|||
| style="background:#fcfac7; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1813 [[Bestand:Flag_of_the_Netherlands.svg|16x16px]]<br />[[Soeverein vorstendom der Verenigde Nederlanden|Vorstendom der Nederlanden]] |
|||
| colspan="2" style="background:#e2e0d9; border-bottom:1px dotted" |1814<br />[[Generaal-gouvernement (1814-1815)|Generaal-<br />gouvernementen]] |
|||
|- |
|||
| colspan="2" style="background:#f7d2a8; border-right:1px dotted; border-bottom:1px dotted" |1815 [[Bestand:Flag_of_the_Netherlands.svg|16x16px]]<br />[[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden|Verenigd Koninkrijk<br />der Nederlanden]] |
|||
| style="background:#f7d2a8; border-bottom:1px dotted" |1815 [[Bestand:Flag_of_Luxembourg.svg|16x16px]]<br />[[Groothertogdom Luxemburg (1815-1890)|Groothertogdom Luxemburg]]<br /><br /> 1939 [[Bestand:Flag_of_the_duchy_of_Limburg_(19th_century).png|16x16px]]<br />[[Hertogdom Limburg (1839-1866)|Hertogdom Limburg]] |
|||
|- |
|||
| rowspan="2" style="background:#f7d2a8; border-right:1px dotted" |<br />1830 (1866) [[Bestand:Flag_of_the_Netherlands.svg|16x16px]]<br />[[Koninkrijk der Nederlanden]]<br /><br /> |
|||
| style="background:#dac1dd; border-right:1px dotted" |<br />1830 [[Bestand:Flag_of_Belgium.svg|16x16px]]<br />[[België (hoofdbetekenis)|Koninkrijk België]]<br /><br /> |
|||
| style="background:#caf5f7" |<br />1848 & 1867 [[Bestand:Flag_of_Luxembourg.svg|16x16px]]<br />[[Luxemburg (land)|Groothertogdom Luxemburg]]<br /><br /> |
|||
|} |
|||
<noinclude> </noinclude> |
|||
[[Categorie:Geschiedenis van België]] |
[[Categorie:Geschiedenis van België]] |
||
[[Categorie:Geschiedenis van Nederland]] |
[[Categorie:Geschiedenis van Nederland]] |
Huidige versie van 27 jan 2023 om 23:20
Een generaal-gouvernement of gouvernement-generaal was in 1814-1815 een bestuurlijke eenheid, opgericht in de gebieden die de "Hoge Geallieerde Machten" hadden heroverd op het Eerste Franse Keizerrijk. De generaal-gouvernementen werden later toegewezen aan o.a. het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en het koninkrijk Pruisen.
Vorming
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Generaal_gouvernementen_1814_Lage_Landen.svg/260px-Generaal_gouvernementen_1814_Lage_Landen.svg.png)
De Volkerenslag (oktober 1813) maakte een einde aan het Franse overwicht in Europa. De restanten van het Franse leger plooiden zich terug achter de Rijn. De Russische legers onder leiding van Benckendorff en Wintzingerode dwongen de Fransen om ook de Nederlanden te ontruimen. In de voormalige Republiek werd, dankzij de terugkeer van Willem I, meteen een nieuwe staat opgericht: het Vorstendom der Nederlanden. Wat er met de andere heroverde gebieden moest gebeuren, was nog niet duidelijk.
Bij de Conventie van Leipzig (21 oktober 1813) richtten de Geallieerden een "Centrale Commissie voor de administratie van de heroverde landen" op (Frans: Département Central d'Administration temporaire, Duits: Zentralverwaltungsdepartement) onder leiding van de baron van Stein. De Conventie van Basel (12 januari 1814) breidde de bevoegdheid van deze commissie uit met de gebieden die intussen binnen het keizerrijk, d.w.z. ten westen van de Rijn, bezet waren.
De commissie benoemde in totaal zeven generaal-gouverneurs. Ieder van hen bestuurde een generaal-gouvernement, samengesteld uit de toenmalige departementen. Elke generaal-gouverneur werd bijgestaan door één gouvernementscommissaris voor elk departement. De generaal-gouverneurs namen het bestuur waar totdat de gebieden definitief toegewezen zouden worden. Aangezien ze mogelijk moesten terugkeren naar hun vorige eigenaars, werd de indeling min of meer afgestemd op de vooroorlogse entiteiten:
- Het generaal-gouvernement van België, met het grootste deel van de Oostenrijkse Nederlanden. Het was een persoonlijk bezit van de Oostenrijkse keizer, die het krachtens de Vrede van Campo Formio in 1797 aan Frankrijk moest afstaan.
- De generaal-gouvernementen Middenrijn en Nederrijn, een samenraapsel van de Nederrijnse staten uit de Vrede van Lunéville, o.a. de prinsbisdommen Luik, Keulen en Trier en bezittingen van Oostenrijk (o.a. Luxemburg), Pruisen (Gelre-Kleef) en Beieren (Gulik).
- De generaal-gouvernementen Wezer-Rijn, Berg, Frankfort en Saksen. Het waren navolgers van de staten Westfalen, Berg, Frankfort en Saksen, die immers tot satellietstaten van Frankrijk verworden waren.
Toewijzing
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Generaal_gouvernementen_1815_Lage_Landen.svg/260px-Generaal_gouvernementen_1815_Lage_Landen.svg.png)
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png)
Bij de Eerste Vrede van Parijs (mei 1814) werden maar weinig knopen doorgehakt, maar vaststond al wel dat het Vorstendom der Nederlanden, het generaal-gouvernement België en de Linkermaasoever zouden samengaan in een nieuw koninkrijk. De restanten van Nederrijn en Middenrijn fuseerden tot "generaal-gouvernement Neder- en Middenrijn" (12 juni). Na deze herstructurering werd de commissie ontbonden (15 juni).
Over de toekomst van de resterende generaal-gouvernementen besliste het Congres van Wenen (september 1814 – juni 1815). De Nederlanden kenden toen nog enige uitbreiding op de Rechtermaasoever, nl. met de departementen Nedermaas, Ourthe en Samber en Maas. De overige vacante gebieden werden verdeeld binnen de Duitse Bond.
Staatkundige geschiedenis van de Nederlanden | ||
Noordelijke Nederlanden | Zuidelijke Nederlanden | Heilige Roomse Rijk & Duitse Bond |
Gouwen van Midden-Francië | Gouwen van Midden-Francië | Gouwen van Oost-Francië |
Gelre |
Vlaanderen |
Luik |
1384 ![]() Bourgondische Nederlanden | ||
1482 ![]() Habsburgse Nederlanden | ||
1543 ![]() Zeventien Provinciën (vanaf 1566 in opstand) | ||
1588 ![]() Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden |
1585 ![]() Spaanse Nederlanden | |
1713 ![]() Oostenrijkse Nederlanden | ||
1795 ![]() Bataafse Republiek |
1794 ![]() Eerste Franse Republiek | |
1806 ![]() Koninkrijk Holland | ||
1810 ![]() |
1804 ![]() | |
Eerste Franse Keizerrijk | ||
1813 ![]() Vorstendom der Nederlanden |
1814 Generaal- gouvernementen | |
1815 ![]() Verenigd Koninkrijk der Nederlanden |
1815 ![]() Groothertogdom Luxemburg 1839 Hertogdom Limburg | |
1830 (1866) ![]() Koninkrijk der Nederlanden |
1830 ![]() Koninkrijk België |
1848 & 1867 ![]() Groothertogdom Luxemburg |