Fricatief: verschil tussen versies

Een fricatief of wrijfklank is een medeklinker die geproduceerd wordt met een gedeeltelijke obstructie ergens in het spraakkanaal. De obstructie is van zo'n aard dat er een hoorbare frictie (wrijving) met de uitgaande lucht gecreëerd wordt. De fricatieven behoren tot de ruimere klankencategorieën van obstruenten en continuanten. Fricatieven zijn in het Nederlands altijd orale (en dus geen nasale) klanken.

Soorten fricatieven binnen het Nederlands

De labiodentalen [f] en [v];
De dentalen zoals in het Engels: moth [θ], this [ð] (komt van nature niet in het Nederlands voor);
De alveolairen [s] en [z];
De palato-alveolairen zoals in losjes en logement;
De velairen [x] (lachen, zowel Noord- als Zuid-Nederlandse uitspraak) en [ɣ] (geel, zowel Noord- als Zuid-Nederlandse uitspraak);
De uvulairen zoals in het Arabisch: خ [χ], غ [ʁ]
De glottaal [h].

De velaire stemloze fricatief

(oftewel de [X] als in lachen)

Een belangrijke opmerking is dat deze fricatief in het Noord-Nederlands harder en dieper in de mond (uvulair, met de huig) ontstaat dan de zachtere Zuid-Nederlandse variant. Het strookt niet met de feiten te beweren dat de ch "gewoon een andere schrijfwijze van de g is", zoals vaak beweerd wordt. De ch-klank is stemloos, terwijl de g stemhebbend is. (Zie ook: ’t Kofschip.)

De Duitse ich-laut [ç] (een palatale, d.i. met de tong tegen het harde verhemelte gevormde, fricatief) is eveneens een andere klank, ook wel bekend als de zachte g.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-Een '''fricatief''' of wrijfklank is een [[medeklinker]] die geproduceerd wordt met een gedeeltelijke obstructie ergens in het vocale tract. De obstructie is van zo'n aard dat er een hoorbare frictie (wrijving) met de uitgaande lucht gecreëerd wordt. De fricatieven behoren tot de ruimere klankencategorieën van obstruenten en continuanten. Fricatieven zijn in het Nederlands altijd orale (en dus geen nasale) klanken.
+Een '''fricatief''' of '''wrijfklank''' is een [[medeklinker]] die geproduceerd wordt met een gedeeltelijke obstructie ergens in het [[spraakkanaal]]. De obstructie is van zo'n aard dat er een hoorbare frictie (wrijving) met de uitgaande lucht gecreëerd wordt. De fricatieven behoren tot de ruimere klankencategorieën van obstruenten en [[continuant]]en. Fricatieven zijn in het Nederlands altijd orale (en dus geen nasale) klanken.
 == Soorten fricatieven binnen het Nederlands ==
 * De [[labiodentaal|labiodentalen]] [f] en [v];
-* De [[interdentaal|interdentalen]] zoals in het Engels: mo'''th''', '''th'''is (komt van nature niet in het Nederlands voor);
+* De [[dentaal|dentalen]] zoals in het Engels: mo'''th''' [θ], '''th'''is [ð] (komt van nature niet in het Nederlands voor);
 * De [[alveolair]]en [s] en [z];
-* De palato-alveolairen zoals in lo'''sj'''es en lo'''g'''ement;
+* De [[alveo-palataal|palato-alveolairen]] zoals in lo'''sj'''es en lo'''g'''ement;
-* De [[velair]]en [X] (la'''ch'''en, zowel Noord- als Zuid-Nederlandse uitspraak) en [x] ('''g'''eel);
+* De [[velair]]en [x] (la'''ch'''en, zowel Noord- als Zuid-Nederlandse uitspraak) en [ɣ] ('''g'''eel, zowel Noord- als Zuid-Nederlandse uitspraak);
+* De [[uvulair]]en zoals in het Arabisch: '''خ''' [χ], '''غ''' [ʁ]
 * De [[glottaal]] [h].
@@ Regel 12: / Regel 13: @@
 ''(oftewel de [X] als in la'''ch'''en)''
-Een belangrijke opmerking is dat deze fricatief in het Noord-Nederlands harder en dieper in de mond (uvulair, met de huig) ontstaat dan de zachtere Zuid-Nederlandse variant. Het strookt niet met de feiten te beweren dat de ''ch'' "gewoon een andere schrijfwijze van de ''g'' is", zoals vaak beweerd wordt.<br>
+Een belangrijke opmerking is dat deze fricatief in het Noord-Nederlands harder en dieper in de mond (uvulair, met de huig) ontstaat dan de zachtere Zuid-Nederlandse variant. Het strookt niet met de feiten te beweren dat de ''ch'' "gewoon een andere schrijfwijze van de ''g'' is", zoals vaak beweerd wordt. De ''ch''-klank is [[stemloos]], terwijl de ''g'' [[stemhebbend]] is. (Zie ook: [['t Kofschip|’t Kofschip]].)
-De [[Duits|Duitse]] ich-laut [ç] (een [[palataal|palatale]], d.i. met de tong tegen het harde verhemelte gevormde, fricatief) is eveneens een andere klank.
+De [[Duits|Duitse]] ich-laut [ç] (een [[palataal|palatale]], d.i. met de tong tegen het harde verhemelte gevormde, fricatief) is eveneens een andere klank, ook wel bekend als de [[zachte g]].
-[[categorie:Fonetiek]]
+{{Navigatie medeklinkers}}
-[[af:Frikatief]]
+[[Categorie:Medeklinker]]
-[[als:Frikativ]]
-[[bn:ঊষ্ম ব্যঞ্জনধ্বনি]]
-[[br:Kensonenn dre daravat]]
-[[cs:Frikativní souhláska]]
-[[da:Frikativ]]
-[[de:Frikativ]]
-[[en:Fricative consonant]]
-[[eo:Frikativo]]
-[[es:Consonante fricativa]]
-[[fi:Frikatiivi]]
-[[fr:Consonne fricative]]
-[[he:עיצורים חוככים]]
-[[hr:Frikativ]]
-[[id:Frikatif]]
-[[it:Consonante fricativa]]
-[[ja:摩擦音]]
-[[ko:마찰음]]
-[[nn:Frikativ]]
-[[no:Frikativer]]
-[[pl:Spółgłoska szczelinowa]]
-[[pt:Consoante fricativa]]
-[[ro:Consoană fricativă]]
-[[ru:Фрикативные согласные]]
-[[sh:Frikativ]]
-[[sv:Frikativa]]
-[[zh:擦音]]

Huidige versie van 3 jul 2024 om 13:30

Soorten fricatieven binnen het Nederlands

De velaire stemloze fricatief