Epos
De naam
De oorsprong van het Nederlandse woord 'epos' ligt in het Oud-Griekse woord 'ἔπος' (épos), dewelke zich vertaald kan laten worden als '(gesproken) woord', 'bewering', 'raad', 'wens', 'bevel', 'voorschrift', 'gerucht', 'epos', 'lied', 'epische versregel' of zelfs '(orakel)spreuk'. Het Griekse woord 'ἔπος' is verwant aan het onvolledige werkwoord 'εἶπον' (eîpon), wat men vertaalt met 'spreken' of 'zeggen'.
Epen in de klassieke oudheid
De Grieken
De Griekse epen zijn de oudste bewaarde Griekse teksten. Ze werden neergeschreven kort na de herontdekking van het schrift, rond het einde van de achtste eeuw v.Chr. De twee eerste staan op naam van de dichter Homerus. De verhalen werden echter alleen door hem in definitieve vorm gegoten, want de Ilias en Odyssee werden immers al eeuwenlang mondeling overgeleverd.
De Romeinen
Het epos werd in Rome geïntroduceerd in 270 V.C. door Livius Andronicus. De Romeinen begonnen met de Griekse verhalen te vertalen. In Livius' geval betrof het een vertaling van de Odyssee. Later gingen de Romeinen de concurrentie aan: ze bootsten de Grieken eerst na en probeerden ze vervolgens te overtreffen.
Kenmerken oude epen
Eeuwenlang werden de homerische kenmerken in ere gehouden. Alleen Ovidius' Metamorfosen beantwoorden niet aan die kenmerken.
Vormelijke kenmerken
- Verhalend en lang
- Geschreven in dactylische hexameter
- Verheven stijl
- Epische breedvoerigheid
Inhoudelijke kenmerken
- Belangrijke historische en mythologische gebeurtenissen
- De helden zijn koningen en legerleiders
- De goden nemen deel aan de actie en hebben er invloed op
Bekende epen
De onderstaande epen zijn in chronologische volgorde weergegeven.
Oude epen (tot 500)
- 20e eeuw v.Chr. :
- 18de eeuw v.Chr.:
- 8ste tot 6de eeuw v.Chr.)
- Enuma Elish (Babylonische mythologie)
- Ilias, toegeschreven aan Homerus (Griekse mythologie)
- Odyssee, toegeschreven aan Homerus (Griekse mythologie)
- Werken en dagen, toegeschreven aan Hesiodus (Griekse mythologie)
- Jaya, toegeschreven aan Vyasa (Hindoeïstische mythologie)
- Verloren Griekse epen toegeschreven aan de Cyclische poëten:
- De epische cyclus waaronder Cypria, Aethiopis, de zogenaamde Kleine Ilias, de plundering van Troje, terugkeer uit Troje, Telegonie
- Thebaanse sagencyclus waaronder de Labdaciden-sage (onder meer Oedipodea, Thebais, Epigonoi) en de Alcmeonis
- Andere: Titanomachia, Heracleia, Gevangenneming van Oechalia, Naupactia, Phocais, Minyas, Danais
- 7de tot 5de eeuw v.Chr.:
- Bharata, toegeschreven aan Vaisampayana (Hindoeïstische mythologie)
- 6de tot 4de eeuw v.Chr.:
- Mahabharata, toegeschreven aan Ugrasravas (Hindoeïstische mythologie)
- Ramayana, toegeschreven aan Valmiki (Hindoeïstische mythologie)
- verloren Griekse epen: gedichten van Aristeas (Arimaspeia), Asius van Samos, Chersias van Orchomenus
- Het boek Job
- 3de eeuw v.Chr.:
- Argonautica door Apollonius van Rhodos
- Bellum Punicum door Naevius
- Odusia door Livius Andronicus
- 2de eeuw v.Chr.:
- Annales door Ennius
- 1ste eeuw v.Chr.:
- De Rerum Natura door Lucretius
- Aeneis door Virgilius
- Metamorphosen door Ovidius
- 1ste eeuw na Chr.:
- Pharsalia (of Bellum Civile of Burgeroorlog) door Lucanus
- Punica (Bellum Punicum of Punische oorlog) door Silius Italicus
- Argonautica door Gaius Valerius Flaccus
- Thebais door Statius
- 2de eeuw:
- Buddhacarita door Aśvaghoṣa (Indische epische poëzie)
- Saundaranandakavya door Aśvaghoṣa (Indische epische poëzie)
- 2de tot 5de eeuw:
- 3de eeuw:
- Posthomerica door Quintus van Smyrna
- 4de eeuw:
- Evangeliorum libri door Juvencus
- Kumārasambhava door Kālidāsa (Indische epische poëzie)
- Raghuvamsa door Kālidāsa (Indische epische poëzie)
- 5de eeuw:
- Dionysiaca door Nonnus
Middeleeuwse Epen (500-1500)
- 8ste tot 10e eeuw:
- Beowulf (navertelling van Angelsaksische legenden)
- Waldere, Oudengelse versie van een verhaal verteld in Waltharius ; enkel kort fragment bewaard
- 9de eeuw:
- Bhagavata Purana (Sanskriet "Verhalen van de Heer") overgeleverd uit oudere bronnen
- 10e eeuw:
- Shahnameh (Perzische mythologie) (episch gedicht dat het verhaal brengt van de Perzische geschiedenis sedert de prehistorie tot de dynastie der Sassaniden)
- Waltharius door Ekkehard van St Gall, Latijnse versie van het verhaal van Walter of Aquitaine
- De slag van Maldon, kort Oudengels epos dat een veldslag beschrijft
- Byliny van prins Vladimir uit Kiev; Ilya Muromets, Alyosha Popovich en Dobrynya Nikitich cyclus
- Al-Sira al-Hilaliya
- 11de eeuw:
- poëtische Edda (Noorse mythologie) (Verzameling gedichten voor de 12de eeuw gebaseerd op de proza Edda)
- Ruodlieb, Latijns epos door een Duitse auteur
- Digenis Akritas (Byzantijns episch gedicht)
- La Chanson de Roland (Roelandslied)
- Epos van koning Gesar (Tibetaans heldendicht, compilatie van oudere bronteksten)
- Epos van Manas (misschien niet zo oud)
- 12de eeuw:
- Ulstercyclus (Ierse mythologie)
- De ridder in het pantervel door Sjota Roestaveli
- Alexandreis, Latijns epos door Walter van Châtillon
- De bello Troiano en de verloren Antiocheis door Joseph van Exeter
- Carmen de Prodicione Guenonis (Latijnse versie van het Roelandslied)
- Architrenius, satirisch Latijns epos door John of Hauville
- 13de eeuw:
- Y Gododdin
- Nibelungenlied (Germaanse mythologie)
- Brut door Layamon
- Chanson de la Croisade Albigeoise
- Epos van Sundiata
- El Cantar de Mio Cid, Spaans epos over de Reconquista
- De triumphis ecclesiae, Latijns literair epos door Johannes de Garlandia
- Van den vos Reynaerde door Willem die Madocke maecte
- Floris ende Blancefloer door Diederik van Assenede
- Reinout van Montalbaen
- Karel ende Elegast
- Walewein en het schaakbord door Penninc
- 14de eeuw:
- Cursor Mundi door een anonieme geestelijke (c. 1300)
- Divina Commedia door Dante Alighieri
- Africa, Latijns literair epos door Petrarca
- The Canterbury Tales door Geoffrey Chaucer
- Het verhaal van de Heike (Japans episch oorlogsverhaal)
- Sanguo Yanyi
- Beatrijs
Recentere Epen (na 1500)
- 19e eeuw:
- Ruslan en Ludmila (1842) van A. Poesjkin
- Kalevala, Fins nationaal epos, kunstmatig samengesteld op basis van mondeling overgeleverde volkspoëzie
- The Song of Hiawatha van H.W. Longfellow, door Guido Gezelle vertaald en bewerkt (1886) als Het Lied van Hiawatha
· 
· 
