Dwerggroei: verschil tussen versies
verbetering Labels: Ongedaan gemaakt Visuele tekstverwerker |
k Wijzigingen door Icanseeyou123 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Moiikke |
||
| Regel 5: | Regel 5: | ||
== Dwerggroei == |
== Dwerggroei == |
||
Onder de term ''dwerggroei'' staan meer dan |
Onder de term ''dwerggroei'' staan meer dan 200 medische aandoeningen bekend die een oorzaak kunnen zijn voor een korte gestalte,<ref name="bvkm">[https://www.bvkm.nl/over-ons/ Belangenvereniging van kleine mensen]</ref> waaronder [[achondroplasie]] (met een gemiddelde eindlengte van 1,31 m. bij mannen en 1,24 m. bij vrouwen<ref>[http://www.vkgn.org/files/235/Achondroplasie_v1_121217.pdf Informatie Vereniging Klinische Genetica Nederland]</ref> en [[primordiale dwerggroei]]. |
||
De meest vorm van dwerggroei is achondroplasie. Dit is de oorzaak van dwerggroei bij ca. |
De meest voorkomende vorm van dwerggroei is achondroplasie. Dit is de oorzaak van dwerggroei bij ca. 70% van kleine mensen. Naast achondroplasie zijn er nog andere vormen van dwerggroei. Een hiervan is primordiale dwerggroei, die zich onderscheidt van achondroplasie door de relatief correcte verhoudingen van ledematen in vergelijking met de rest van het lichaam. |
||
. Een hiervan is primordiale dwerggroei, die zich onderscheidt van ade relatief correcte verhoudingen van ledematen in vergelijking met de rest van het lichaam. |
|||
== Lilliputter == |
== Lilliputter == |
||
Een lilliputter is een bewoner van het fictieve eiland [[Lilliput]] uit ''[[Gullivers reizen]]'' (1726) van de Ierse schrijver [[Jonathan Swift]], waar uitsluitend zeer kleine mensen wonen. In 1727, een jaar na de eerste [[Engels|Engelse]] uitgave, verscheen al een [[Nederlands|Nederlandse]] vertaling. .<ref>[http://historiek.net/lilliputter/64657/ Etymologie van lilliputter]</ref> In [[Engeland]], [[Nederland]] en in diverse andere landen zorgde het boek ervoor dat het woord lilliputter ingeburgerd raakte als [[Synoniem (taalkunde)|synoniem]] voor klein mens. |
Een lilliputter is een bewoner van het fictieve eiland [[Lilliput]] uit ''[[Gullivers reizen]]'' (1726) van de Ierse schrijver [[Jonathan Swift]], waar uitsluitend zeer kleine mensen wonen. In 1727, een jaar na de eerste [[Engels|Engelse]] uitgave, verscheen al een [[Nederlands|Nederlandse]] vertaling. Swifts roman was eeuwenlang erg populair en werd in veel [[Taal|talen]] uitgebracht.<ref>[http://historiek.net/lilliputter/64657/ Etymologie van lilliputter]</ref> In [[Engeland]], [[Nederland]] en in diverse andere landen zorgde het boek ervoor dat het woord lilliputter ingeburgerd raakte als [[Synoniem (taalkunde)|synoniem]] voor klein mens. |
||
== Verleden == |
== Verleden == |
||
In het verleden hadden veel edellieden een dwerg als [[nar (persoon)|nar]] |
In het verleden hadden veel edellieden een dwerg als [[nar (persoon)|nar]] of gezelschap. Zo was [[Antoine Payen (hofdwerg)|Antoine Payen]] een hofdwerg van de aartshertogen Albrecht en Isabella. Koningin [[Maria Theresia van Oostenrijk (1638-1683)|Maria-Theresia van Spanje]] had een zestal dwergen als gezelschap. |
||
Zeer kleine mensen traden |
Zeer kleine mensen traden vroeger geregeld op in [[variété]]theaters. Bij sommige evenementen werden tot ver in de twintigste eeuw wel wedstrijden [[dwergwerpen]] georganiseerd waarbij met een kortgebouwde persoon gegooid werd. In 2002 bepaalde het [[Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties]] inzake de kwestie van de Franse dwerg [[Manuel Wackenheim]], die al sinds 1991 een juridische strijd had gevoerd tegen het feit dat verboden op dwergwerpen hem belemmerden in het uitoefenen van zijn beroep maar daarin steeds in het ongelijk was gesteld,<ref>{{en}} [https://www.washingtonpost.com/lifestyle/magazine/how-a-trump-judicial-nominee-reignited-the-debate-over-dwarf-tossing/2019/01/22/65fd885a-0d21-11e9-8938-5898adc28fa2_story.html How a Trump judicial nominee reignited the debate over dwarf tossing], ''The Washington Post'', 22 januari 2019</ref><ref>{{en}} [https://www.irishtimes.com/news/appeal-by-flying-dwarf-rejected-1.105118 Appeal by 'flying dwarf' rejected], ''The Irish Times'', 12 november 1996</ref> dat het verbod van de Franse staat op dwergwerpen niet discriminatoir was.<ref>{{en}} [http://www.worldcourts.com/hrc/eng/decisions/2002.07.15_Wackenheim_v_France.htm Manuel Wackenheim v. France], Human Rights Committee, 15 juli 2002</ref><ref>Jan Verplaetse, [https://books.google.nl/books?id=W4IvWaBhuNsC&pg=PA167&lpg=PA167 For the sake of argument], Antwerpen/Apeldoorn, 2004, p. 167</ref> |
||
== Kleine mensen in de mythologie en de kunst == |
== Kleine mensen in de mythologie en de kunst == |
||
[[Bestand:Firenze-statue01.jpg|miniatuur|''[[Braccio di Bartolo]]''. De dwerg van Cosimo de Medici vereeuwigd in de Boboli-tuinen door [[Valerio Cioli]]]] |
[[Bestand:Firenze-statue01.jpg|miniatuur|''[[Braccio di Bartolo]]''. De dwerg van Cosimo de Medici vereeuwigd in de Boboli-tuinen door [[Valerio Cioli]]]] |
||
[[Bestand:Schilderij met de schilder Menzel en Keizerin Auguste-Victoria van Duitsland.gif|miniatuur|De Duitse keizerin en [[Adolph Menzel]] in 1908]] |
[[Bestand:Schilderij met de schilder Menzel en Keizerin Auguste-Victoria van Duitsland.gif|miniatuur|De Duitse keizerin en [[Adolph Menzel]] in 1908]] |
||
In veel mythen en oude verhalen - en moderne varianten |
In veel mythen en oude verhalen - en moderne varianten daarop, bijvoorbeeld in de fictie van [[J.R.R. Tolkien|Tolkien]] en [[Terry Pratchett]] - spelen vaak [[Dwerg (Tolkien)|dwergen]] een rol. Bij deze karakters is vaak de kleine en robuuste gestalte van achondroplasie herkenbaar. In de film worden voor speciale effecten vaak acteurs met achondroplasie ingezet, met name in sprookjes en [[Fantasy (genre)|fantasy]]-films (bv. [[Willow (film)|Willow]], [[Sjakie en de chocoladefabriek]], Time Bandits). Ook krijgen ze vaak rollen omwille van het komisch effect, bijvoorbeeld in [[Austin Powers]]. In het door [[Arthur Japin]] geschreven boek 'De grote wereld' wordt het leven van een klein mens aan het begin van de 20e eeuw beschreven. |
||
[[Bestand:Vaudeville performers Robinson and Grant Dated Aug 1907 (SAYRE 13463).jpg|thumb|[[Vaudeville (theatervorm)|Vaudeville]]-artiesten 'Robinson en Grant' in 1907]] |
[[Bestand:Vaudeville performers Robinson and Grant Dated Aug 1907 (SAYRE 13463).jpg|thumb|[[Vaudeville (theatervorm)|Vaudeville]]-artiesten 'Robinson en Grant' in 1907]] |
||
Beelden van dwergen waren al in de Romeinse tijd geliefd. De Romeinen beeldden dwergen af met overdreven grote geslachtsorganen. In gekuiste vorm |
Beelden van dwergen waren al in de Romeinse tijd geliefd. De Romeinen beeldden dwergen af met overdreven grote geslachtsorganen. In gekuiste vorm komen beelden van dwergen in de renaissance weer terug in het repertoire van de tuinbeelden. Een van de oudste exemplaren is in de [[Boboli-tuinen]] in [[Florence (stad)|Florence]] te vinden. In Duitsland vinden we portretten van dwergen terug in de Residentie van [[Würzburg (stad)|Würzburg]], waar burgers, leveranciers en niet-adellijke personen aan het hof zoals muzikanten, als dwergen zijn afgebeeld, en [[Salzburg (stad)|Salzburg]]. De feodale en [[absolutisme|absolute heersers]] vermaakten zich met het beeld van hun machteloze onderdanen als dwerg. De Salzburgse tuinbeelden staan model voor de latere tuindwergen van de 19e-eeuwse burgerlijke cultuur. Pas in de 20e eeuw gingen alle tuindwergjes en tuinkabouters op Disney-figuurtjes lijken. |
||
In 2006 schreef de [[Nederlands]]e auteur [[Arthur Japin]] als [[boekenweekgeschenk]] de [[Novelle (proza)|novelle]] ''[[De grote wereld]]'' over de lotgevallen van kleine mensen die in ''Lilliputia'' als levende attracties te bezichtigen waren. |
In 2006 schreef de [[Nederlands]]e auteur [[Arthur Japin]] als [[boekenweekgeschenk]] de [[Novelle (proza)|novelle]] ''[[De grote wereld]]'' over de lotgevallen van kleine mensen die in ''Lilliputia'' als levende attracties te bezichtigen waren. |
||
Versie van 16 mei 2022 18:41
Dwerg is een informele aanduiding voor iemand die (veel) korter is dan gemiddeld.
Hoewel de term dwerggroei een neutrale medische term is, wordt het woord dwerg doorgaans als beledigend beschouwd, evenals lilliputter.[1][2] Een neutrale term om personen met dwerggroei te omschrijven is kleine mensen.
Dwerggroei
Onder de term dwerggroei staan meer dan 200 medische aandoeningen bekend die een oorzaak kunnen zijn voor een korte gestalte,[3] waaronder achondroplasie (met een gemiddelde eindlengte van 1,31 m. bij mannen en 1,24 m. bij vrouwen[4] en primordiale dwerggroei.
De meest voorkomende vorm van dwerggroei is achondroplasie. Dit is de oorzaak van dwerggroei bij ca. 70% van kleine mensen. Naast achondroplasie zijn er nog andere vormen van dwerggroei. Een hiervan is primordiale dwerggroei, die zich onderscheidt van achondroplasie door de relatief correcte verhoudingen van ledematen in vergelijking met de rest van het lichaam.
Lilliputter
Een lilliputter is een bewoner van het fictieve eiland Lilliput uit Gullivers reizen (1726) van de Ierse schrijver Jonathan Swift, waar uitsluitend zeer kleine mensen wonen. In 1727, een jaar na de eerste Engelse uitgave, verscheen al een Nederlandse vertaling. Swifts roman was eeuwenlang erg populair en werd in veel talen uitgebracht.[5] In Engeland, Nederland en in diverse andere landen zorgde het boek ervoor dat het woord lilliputter ingeburgerd raakte als synoniem voor klein mens.
Verleden
In het verleden hadden veel edellieden een dwerg als nar of gezelschap. Zo was Antoine Payen een hofdwerg van de aartshertogen Albrecht en Isabella. Koningin Maria-Theresia van Spanje had een zestal dwergen als gezelschap.
Zeer kleine mensen traden vroeger geregeld op in variététheaters. Bij sommige evenementen werden tot ver in de twintigste eeuw wel wedstrijden dwergwerpen georganiseerd waarbij met een kortgebouwde persoon gegooid werd. In 2002 bepaalde het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties inzake de kwestie van de Franse dwerg Manuel Wackenheim, die al sinds 1991 een juridische strijd had gevoerd tegen het feit dat verboden op dwergwerpen hem belemmerden in het uitoefenen van zijn beroep maar daarin steeds in het ongelijk was gesteld,[6][7] dat het verbod van de Franse staat op dwergwerpen niet discriminatoir was.[8][9]
Kleine mensen in de mythologie en de kunst
In veel mythen en oude verhalen - en moderne varianten daarop, bijvoorbeeld in de fictie van Tolkien en Terry Pratchett - spelen vaak dwergen een rol. Bij deze karakters is vaak de kleine en robuuste gestalte van achondroplasie herkenbaar. In de film worden voor speciale effecten vaak acteurs met achondroplasie ingezet, met name in sprookjes en fantasy-films (bv. Willow, Sjakie en de chocoladefabriek, Time Bandits). Ook krijgen ze vaak rollen omwille van het komisch effect, bijvoorbeeld in Austin Powers. In het door Arthur Japin geschreven boek 'De grote wereld' wordt het leven van een klein mens aan het begin van de 20e eeuw beschreven.
Beelden van dwergen waren al in de Romeinse tijd geliefd. De Romeinen beeldden dwergen af met overdreven grote geslachtsorganen. In gekuiste vorm komen beelden van dwergen in de renaissance weer terug in het repertoire van de tuinbeelden. Een van de oudste exemplaren is in de Boboli-tuinen in Florence te vinden. In Duitsland vinden we portretten van dwergen terug in de Residentie van Würzburg, waar burgers, leveranciers en niet-adellijke personen aan het hof zoals muzikanten, als dwergen zijn afgebeeld, en Salzburg. De feodale en absolute heersers vermaakten zich met het beeld van hun machteloze onderdanen als dwerg. De Salzburgse tuinbeelden staan model voor de latere tuindwergen van de 19e-eeuwse burgerlijke cultuur. Pas in de 20e eeuw gingen alle tuindwergjes en tuinkabouters op Disney-figuurtjes lijken.
In 2006 schreef de Nederlandse auteur Arthur Japin als boekenweekgeschenk de novelle De grote wereld over de lotgevallen van kleine mensen die in Lilliputia als levende attracties te bezichtigen waren.
Externe link
- ↑ Van Dale Hedendaags Nederlands, "scheldwoord voor iem. die klein is", geraadpleegd 27 maart 2017
- ↑ Belangenvereniging van kleine mensen - Positieve beeldvorming
- ↑ Belangenvereniging van kleine mensen
- ↑ Informatie Vereniging Klinische Genetica Nederland
- ↑ Etymologie van lilliputter
- ↑ (en) How a Trump judicial nominee reignited the debate over dwarf tossing, The Washington Post, 22 januari 2019
- ↑ (en) Appeal by 'flying dwarf' rejected, The Irish Times, 12 november 1996
- ↑ (en) Manuel Wackenheim v. France, Human Rights Committee, 15 juli 2002
- ↑ Jan Verplaetse, For the sake of argument, Antwerpen/Apeldoorn, 2004, p. 167
