Dood van Kerwin Duinmeijer: verschil tussen versies

Dood van Kerwin Duinmeijer
Plaats	Damstraat, Amsterdam
Datum	21 augustus 1983[1]
Dader(s)	Nico Bodemeijer
Slachtoffer(s)	Kerwin Duinmeijer

In de nacht van 20 op 21 augustus 1983 vond in de Damstraat in Amsterdam een ruzie plaats, waarbij de 15-jarige Antilliaan Kerwin Duinmeijer (officiële achternaam: Lucas) door een messteek in zijn rechter buikstreek ernstig gewond raakte. Het slachtoffer overleed enkele uren later in de nacht in een ziekenhuis aan bloedverlies. De dader was de 16-jarige skinhead Nico Bodemeijer, die Duijnmeijer neerstak met een mes.

Omdat er voorafgaand door Bodemeijer racistische taal richting Duijnmeijer werd geuit, werd en wordt door velen verondersteld dat racisme de voornaamste rol heeft gespeeld.^[2][3] Niettemin stelde de kinderrechter in haar vonnis dat het niet aannemelijk is gemaakt dat racisme het wezenlijk motief voor de daad is geweest.^[4] De stichting Vrienden van Kerwin organiseert jaarlijks een herdenkingsmanifestatie in Amsterdam.^[5]

Achtergrond en toedracht

Kerwin Urleson Lucas werd op woensdag 5 juni 1968 in Willemstad (Curaçao) geboren. In 1977 verhuisde hij samen met zijn moeder, broer en zus naar Nederland. Thuis ging het niet makkelijk tussen Kerwin en zijn moeder en als jonge tiener trok hij in bij het gezin van een Nederlandse vriend Erik Duinmeijer. Kerwin voelde er zich prima thuis. Hij ging de achternaam Duinmeijer voeren en de ouders uit het gezin werden aangewezen als zijn wettelijke voogd.^[6][7]

Op zaterdagavond 20 augustus 1983 vierden Kerwin, zijn pleegbroer Erik en twee vrienden gezamelijk de verjaardag van een van hen in de binnenstad van Amsterdam. Ze kwamen kort na middernacht thuis in de woning van de familie Duinmeijer aan de Overtoom, maar gingen vervolgens na middernacht weer op pad om shoarma te eten. Na door de stad te zijn gelopen, kwamen ze ongeveer een uur later bij een shoarmazaak in de Damstraat, waar ze eten en drinken bestelden. Bij het verlaten van de shoarmazaak kreeg Kerwin ruzie met twee skinheads die onder invloed van alcohol waren. Een daarvan zou gezegd hebben: Je mag niet in die straat lopen en ga terug naar jouw eigen land. Hierop heeft Kerwin tegen de skinheads gezegd: Ik heb mijn benen bij mijn geboorte gekregen om te lopen en dat mag ik doen waar ik wil.^[8] Na een hevige woordenwisseling en fysiek handgemeen, werd hij in zijn buik gestoken door een derde skinhead die zich bij zijn twee vrienden had gevoegd.^[9]

Kerwin Duinmeijer rende gewond naar de Dam, opende de deur van een taxi en vroeg naar het ziekenhuis gebracht te worden. De taxichauffeur weigerde hem te vervoeren. Een tweede taxichauffeur verleende eerste hulp en regelde een ambulance, die twintig minuten later arriveerde. Duinmeijer, die geraakt was in zijn lever en hierdoor een slagaderlijke bloeding had, overleed enkele uren na aankomst in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Oosterpark, Amsterdam aan hevig bloedverlies.

De politie arresteerde kort na de (fatale) steekpartij twee mannen van respectievelijk 18 en 21 jaar oud. Nadat de media op maandag berichtten over het voorval, meldde de 16-jarige Nico Bodemeijer zich bij de politie. Hij verklaarde Duinmeijer met een knipmes te hebben neergestoken. De twee eerder aangehouden verdachten waren inmiddels vrijgelaten.^[10]

Na de gebeurtenis stelde het bestuur van de Taxicentrale Amsterdam dat de weigerende chauffeur een menselijke beoordelingsfout had gemaakt en niet had ingezien hoe ernstig de situatie was. Chauffeurs hebben weliswaar de instructie geen gewonden mee te nemen, maar behoren wel hulp te verlenen. Bestuurslid Joop Wilkers van de Taxicentrale stelde enkele dagen na de gebeurtenis dat het niet zo is dat chauffeurs mensen moeten laten doodbloeden, maar dat het tegen de regels zou zijn, gewonden te vervoeren.^[11]

Vervolging en veroordeling van de dader

De strafzaak tegen Bodemeijer werd in verband met zijn minderjarigheid achter gesloten deuren behandeld. Op maandag 23 januari 1984 legde kinderrechter Anita Leeser-Gassan (Amsterdam, Sept. 17, 1935) hem de maatregel op van opname in een inrichting voor buitengewone therapeutische behandeling (een soort tbs-regeling voor minderjarigen). De uitspraak was gelijk aan de eis van de officier van justitie.

De kinderrechter verklaarde bewezen dat Bodemeijer Duinmeijer opzettelijk zwaar lichamelijk letsel had toegebracht, de dood ten gevolge hebbende.^[12] Zij achtte echter niet bewezen dat hij Duinmeijer met voorbedachten rade van het leven beroofde en stelde in haar vonnis dat het niet aannemelijk was geworden dat racisme een wezenlijk motief voor de daad was geweest. De kinderrechter baseerde zich in dat oordeel op een rapport van het Pieter Baan Centrum. Omdat Bodemeijer leed aan een ontwikkelingsstoornis, konden zijn uitspraken niet voor vol worden genomen. De stoornis maakte bijvoorbeeld dat hij geneigd was kritiekloos meningen van anderen over te nemen.

De kinderrechter had bepaald dat Bodemeijer ten minste tot zijn 21e moest worden behandeld, omdat hij onvoldoende controle over zichzelf had, bleef hij een gevaar voor zijn omgeving. Hij werd geplaatst in een kliniek in Amersfoort, die speciaal was ingesteld op de behandeling van een dergelijke stoornis. Begin 1988 kwam hij op 20-jarige leeftijd vervroegd vrij.^[13]

In 1989 werd Bodemeijer voor een ander geweldsmisdrijf tot vijf jaar cel veroordeeld. In 1999 kreeg hij vijf maanden cel voor het van een balkon gooien van een wielklem naar twee parkeerwachten. Begin januari 2012 overleed Bodemeijer. Volgens de Amsterdamse zender AT5 had hij zelfmoord gepleegd. Hij was toen overigens al een tijd ernstig ziek.^[14]

Racistisch motief

Vanaf de dag na het misdrijf is er gespeculeerd over een racistisch motief van de verdachte. Na de veroordeling bleven er vraagtekens gezet worden bij de overweging van de rechter dat niet bewezen was dat racisme een wezenlijk motief voor de daad zou zijn geweest. Er werd op gewezen dat de dader een tatoeage met '100% white' op zijn arm zou hebben gehad en dat getuigen verklaarden hem 'vuile n-woord' naar Duinmeijer te hebben horen schreeuwen en hem de Hitlergroet zouden hebben zien brengen.^[15]

Volgens beweringen van een niet nader genoemde als ooggetuige aangemerkte persoon en de politie, die reeds voorafgaand aan de strafzaak in de publiciteit kwamen, zou de verdachte tijdens de gebeurtenissen Kerwin luid een 'vuile n-woord' hebben genoemd. In de documentaire Kerwin, teken van de tijd van filmmaker Froukje Bos, uitgezonden in december 1984 op de Nederlandse televisie, zegt een daarin als beweerde ooggetuige opgevoerde persoon dat Bodemeijer tijdens de steekpartij riep "Ga terug naar je eigen land!".^[16]

Een belangrijke verdediger van de lezing dat het een "racistische moord" betrof, werd de twee maanden later, in oktober 1983, in het leven geroepen organisatie Radar, Nederlands' eerste officiële bureau voor racismebestrijding dat als meldpunt voor gesignaleerde racistische incidenten zou gaan fungeren.^[17]

In 2008 verklaarde Bodemeijer in een interview met documentairemaker Kees Vlaanderen van de Humanistische Omroep over die uitspraak dat hij niet meer wist of hij dat gezegd had en dat hij het niet als zodanig bedoelde. Verder werd ook duidelijk dat Bodemeijer opgroeide rond het Waterlooplein als zoon van een joodse vader, die tijdens de oorlog zijn familie verloor. In het voormalige weeshuis voor joodse meisjes runde zijn moeder café Waterloo.^[18] In het interview zei hij tevens dat Duinmeijers huidskleur voor hem geen rol speelde en dat het net zo goed iemand anders had kunnen zijn. Duinmeijer zou echter degene geweest zijn die hem, samen met vier anderen, uitdaagde. Bodemeijer zou een ontstane ruzie hebben willen sussen. Volgens de agent die Bodemeijer als verdachte verhoorde, had hij verklaard dat Duinmeijer een "vieze n-woord" was en dat hij "niet vies moest kijken".^[19][20][21] Bodemeijer zou volgens filmmaker Vlaanderen pas na zijn gevangenisstraf zijn geradicaliseerd tot een racistische skinhead. De stichting Vrienden van Kerwin en de familie van Duinmeijer spraken dit in een reactie tegen.

Tijdens zijn gevangenschap schreef Bodemeijer brieven naar bevriende skinheads. In een van de uitgelekte brieven – die indertijd in de Nieuwe Revu werden gepubliceerd – schreef Bodemeijer: "Bij de rechtbank heb ik dus alles op een vechtpartij geschoven en ik heb gezegd dat het niets met racisme te maken had, en dat geloofden ze dus (haha). Ze moesten eens weten. Ik heb nog steeds een hekel aan twee dingen: discriminatie en niet-Nederlanders dus zwarten, bruinen, joden, gelen, enzovoort (haha)". Onderaan de brief schreef Bodemeijer de woorden "White Power", "100% white" en plaatste hij een SS-teken.^[19] Bodemeijer, die een tatoeage had met de tekst "100% white", werd na zijn vrijlating onder meer actief bij de Centrum Democraten.^[22] Joodse publiciste Natasha Gerson begaf zich in de krakersscene, en woonde in het kraakpand Wielingen waar zij Bodemeijer ook tegenkwam en beweerde zelf gezien te hebben dat krakers deze ss-tekens hebben toegevoegd aan de brieven van Bodemeijer om ze vervolgens naar de Nieuwe Revu te sturen. ^[23] De jaarlijkse herdenking georganiseerd door de stichting Vrienden van Kerwin spitst zich toe op het thema racisme en stelt foutief dat Duinmeijer werd doodgestoken, enkel om het feit dat hij zwart was.^[24]

Nagedachtenis

Kerwin Duinmeijer werd op 26 augustus 1983 op begraafplaats Zorgvlied begraven. De begrafenis werd onder andere bijgewoond door de Amsterdamse burgemeester Ed van Thijn.^[25] Enkele weken later werd het graf bezocht door de Amerikaanse mensenrechtenactivist Jesse Jackson.^[26] Het kruis dat aanvankelijk op het graf stond, is later vervangen door een grafsteen met de teksten "Lieve Kerwin" en "Black is beauty".

Naar aanleiding van de dood van Duinmeijer vond er een dag na de begrafenis in Amsterdam een demonstratie plaats. De ongeveer 5000 demonstranten liepen van het Beursplein naar het standbeeld van De Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein en keerden zich tegen racisme en discriminatie. Op het eindpunt vond een manifestatie plaats waarbij het woord werd gevoerd door verschillende organisaties van minderheden, de Anne Frank Stichting, de pleegvader en de pleegzus van Duinmeijer en wethouder Walter Etty. Etty zei hierbij toe de strijd tegen discriminatie en racisme vanuit de gemeente te willen ondersteunen.^[27]

Elk jaar op 20 augustus vindt in Amsterdam de Kerwin Duinmeijer-herdenking plaats met een tocht van de Dam naar het Vondelpark, waar het standbeeld Mama Baranka (Moeder Aarde) staat, gemaakt door de Nederlands-Antilliaanse beeldend kunstenaar Nelson Carrilho. Het monument werd ter nagedachtenis aan Duinmeijer in 1984 geplaatst en onthuld door zijn broer Purly Lucas en pleegbroer Eric Duinmeijer. Omdat de herdenking in de loop der jaren steeds minder mensen trok, werd deze vanaf 2018 vervangen door een manifestatie op de Dam met sprekers uit de politiek en de antiracismebeweging.^[28][29] Vanaf dat jaar is de herdenking omgedoopt in Herdenking Kerwin Lucas (Duinmeijer) om meer recht te doen aan de officiële naam van het slachtoffer.

De Frank Boeijen Groep schreef naar aanleiding van de moord op Kerwin Duinmeijer het nummer 'Zwart wit'. Zanger Frank Boeijen werd naar eigen zeggen door de politie gewaarschuwd omdat er aanwijzingen waren voor gewelddadige repercussies en kreeg daarom tijdelijk politiebescherming.^[30][31][32] In Diemen werd een straat naar Duinmeijer vernoemd. Deze werd later hernoemd naar Kerwin Lucasstraat.

In december 1984 verscheen de documentaire Kerwin, teken van de tijd van regisseur Froukje Bos. Hierin worden gesprekken en discussies gevoerd met jongeren en beelden getoond van acties tegen racisme.^[33] Naast de documentaire Profiel: Nico Bodemeijer, gemaakt voor de omroep Human, verscheen in 2008 de fictieve film Skin van regisseur Hanro Smitsman (geb. 1967). Deze is geïnspireerd op het geweldsmisdrijf en de achtergrond, de motieven en het eigen gezichtspunt van de dader.^[34][35]

Sinds 2019 bepleit de Amsterdamse tak van de politieke partij BIJ1 om op de Dam een gedenksteen te plaatsen ter nagedachtenis aan Kerwin Duinmeijer.^[36]

In 2020 kon de herdenking van Kerwin op de Dam niet doorgaan vanwege de maatregelen tijdens de coronacrisis in Nederland. In enkele dagbladen werd er wel aandacht aan besteed.^[37][38]

Zie ook

• Confrontational homicide

Externe link

• Stichting Vrienden van Kerwin