Emissieschandaal: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k Disambiguatie verduidelijkt
Impact gezondheid uitgebreid nav nieuw onderzoek
Regel 1: Regel 1:
[[Bestand:VW Golf TDI Clean Diesel WAS 2010 8983.JPG|miniatuur|300px|Een Volkswagen Golf TDI Clean Diesel op een [[autosalon|autobeurs]].]]
[[Bestand:VW Golf TDI Clean Diesel WAS 2010 8983.JPG|miniatuur|300px|Een Volkswagen Golf TDI Clean Diesel op een [[autosalon|autobeurs]].]]
'''Dieselgate''' is een schandaal rond [[fraude]] met emissiewaarden van [[dieselmotor|diesel]]auto's van het Duitse bedrijf [[Volkswagen AG]] dat aan het licht kwam in [[september 2015]]. Het bedrog gebeurde door middel van zogenaamde [[sjoemelsoftware]].
'''Dieselgate''' is een schandaal rond [[fraude]] met emissiewaarden van [[dieselmotor|diesel]]auto's van het Duitse bedrijf [[Volkswagen AG]] dat aan het licht kwam in [[september 2015]]. Het bedrog gebeurde door middel van zogenaamde [[sjoemelsoftware]].

In de [[Verenigde Staten]] wordt het aantal voortijdige doden door de fraude geschat op 59.<ref name=":0">{{Citeer web|titel = VW emissions cheat estimated to cause 59 premature US deaths|url = http://www.theguardian.com/environment/2015/oct/29/vw-emissions-estimated-to-cause-59-premature-us-deaths|werk = the Guardian|bezochtdatum = 2015-12-03|voornaam = Adam|achternaam = Vaughan}}</ref> In [[Europa (werelddeel)|Europa]] is de impact groter kunnen zijn doordat de dieselauto's daar veel populairder zijn dan in de VS en er sprake is van een grotere [[bevolkingsdichtheid]]. In Europa gingen ruim 44.000 gezonde levensjaren verloren.<ref>{{Citeer web|titel = Volkswagenfraude: 44.000 verloren gezonde jaren in Europa|url = http://www.ru.nl/nieuws-agenda/nieuws/vm/isis/2016/volkswagenfraude-44-000-verloren-gezonde-jaren/|werk = Radboud Universiteit|bezochtdatum = 2016-02-08|taal = nl-NL}}</ref>


== Achtergrond ==
== Achtergrond ==
Regel 9: Regel 11:
De uitstoot- en verbruikstests zijn vereist om een [[typegoedkeuring]] te bekomen. Fabrikanten kunnen kiezen in welke lidstaat ze de EG-typegoedkeuring laten uitvoeren. Eens de goedkeuring is [[Homologatie (juridisch)|gehomologeerd]], zijn de andere lidstaten verplicht om het betrokken model op hun grondgebied toe te laten. De uitvoering van en het toezicht op de homologaties ligt bij de nationale autoriteiten.<ref>{{en}} Financial Times [http://www.ft.com/intl/cms/s/0/d0d7ba40-6394-11e5-9846-de406ccb37f2.html#axzz3n2huuM4G EU warned on devices at centre of VW scandal two years ago, 25 september 2015], geraadpleegd op 28 september 2015</ref>
De uitstoot- en verbruikstests zijn vereist om een [[typegoedkeuring]] te bekomen. Fabrikanten kunnen kiezen in welke lidstaat ze de EG-typegoedkeuring laten uitvoeren. Eens de goedkeuring is [[Homologatie (juridisch)|gehomologeerd]], zijn de andere lidstaten verplicht om het betrokken model op hun grondgebied toe te laten. De uitvoering van en het toezicht op de homologaties ligt bij de nationale autoriteiten.<ref>{{en}} Financial Times [http://www.ft.com/intl/cms/s/0/d0d7ba40-6394-11e5-9846-de406ccb37f2.html#axzz3n2huuM4G EU warned on devices at centre of VW scandal two years ago, 25 september 2015], geraadpleegd op 28 september 2015</ref>


=== Impact op gezondheid en mortaliteit ===
In de [[Verenigde Staten]] wordt het aantal voortijdige doden door de fraude geschat op 59. In [[Europa (werelddeel)|Europa]] zou de impact groter kunnen zijn doordat de dieselauto's daar veel populairder zijn dan in de VS en er sprake is van een grotere bevolkingsdichtheid.<ref>{{Citeer web|titel = VW emissions cheat estimated to cause 59 premature US deaths|url = http://www.theguardian.com/environment/2015/oct/29/vw-emissions-estimated-to-cause-59-premature-us-deaths|werk = the Guardian|bezochtdatum = 2015-12-03|voornaam = Adam|achternaam = Vaughan}}</ref>
In de Verenigde staten wordt geschat dat er ongeveer 59 mensen vroegtijdig overleden door de fraude en dat nog een extra 130 mensen kunnen overlijden wanneer de auto's niet vlot worden teruggeroepen. Het grootste deel van deze gezondheidsschade komt door [[fijnstof]] (87%), de rest door [[Ozon (stof)|ozon]] (13%).<ref name=":0" /> In Europa is het effect veel groter omdat er een grotere bevolkingsdichtheid is en diesels populairder zijn. In Europa gingen er ruim 44.000 gezonde levensjaren verloren, vergeleken met 700 in de VS. Onderzoekers van de Radboud universiteit schatten dat er ruwweg 5000 vroegtijdige doden gevallen zijn en zullen vallen in Europa, indien Volkswagen alle sjoemelauto's .<ref>{{Citeer journal|language = en|first = |date = mei 2016|url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0269749116300537|title = Valuing the human health damage caused by the fraud of Volkswagen|journal = Environmental Pollution|pmid = |doi = 10.1016/j.envpol.2016.01.053|accessdate = |last = Rik Oldenkamp, Rosalie van Zelm, Mark A.J. Huijbregts}}</ref>


== Verloop ==
== Verloop ==

Versie van 8 feb 2016 19:28

Een Volkswagen Golf TDI Clean Diesel op een autobeurs.

Dieselgate is een schandaal rond fraude met emissiewaarden van dieselauto's van het Duitse bedrijf Volkswagen AG dat aan het licht kwam in september 2015. Het bedrog gebeurde door middel van zogenaamde sjoemelsoftware.

In de Verenigde Staten wordt het aantal voortijdige doden door de fraude geschat op 59.[1] In Europa is de impact groter kunnen zijn doordat de dieselauto's daar veel populairder zijn dan in de VS en er sprake is van een grotere bevolkingsdichtheid. In Europa gingen ruim 44.000 gezonde levensjaren verloren.[2]

Achtergrond

Het manipuleren van typegoedkeuringen door fabrikanten is een bekend fenomeen.[3][4] In de jaren 90 zijn modellen geproduceerd die in staat waren om te detecteren wanneer een voertuig getest werd en waarop in de auto een speciale modus activeerde om het voertuig te laten werken volgens een verbranding die aan de emissiestandaard voldeed.[5] De EU had zich uiteindelijk zelfs genoodzaakt gezien om het gebruik van zulke defeat devices uitdrukkelijk te verbieden.[6] In dat kader kwam er een wettelijke definitie van "manipulatie-instrumenten".[7] Ook de ontoereikendheid van de gebruikte testcyclus was alom gerapporteerd.[8]

In juni 2013 wees een rapport voor de Europese Commissie specifiek op het risico van software die de uitstoot van stikstofoxiden (NOx) tijdens tests met dieselmotoren zou terugdringen.[9] In het rapport adviseerde het Joint Research Centre (JRC) om dieselmotoren op de weg te testen en niet op testbanken of in laboratoria om het risico van manipulatie van de uitkomsten te reduceren.[9] Met deze aanbevelingen werd niets gedaan.

De uitstoot- en verbruikstests zijn vereist om een typegoedkeuring te bekomen. Fabrikanten kunnen kiezen in welke lidstaat ze de EG-typegoedkeuring laten uitvoeren. Eens de goedkeuring is gehomologeerd, zijn de andere lidstaten verplicht om het betrokken model op hun grondgebied toe te laten. De uitvoering van en het toezicht op de homologaties ligt bij de nationale autoriteiten.[10]

Impact op gezondheid en mortaliteit

In de Verenigde staten wordt geschat dat er ongeveer 59 mensen vroegtijdig overleden door de fraude en dat nog een extra 130 mensen kunnen overlijden wanneer de auto's niet vlot worden teruggeroepen. Het grootste deel van deze gezondheidsschade komt door fijnstof (87%), de rest door ozon (13%).[1] In Europa is het effect veel groter omdat er een grotere bevolkingsdichtheid is en diesels populairder zijn. In Europa gingen er ruim 44.000 gezonde levensjaren verloren, vergeleken met 700 in de VS. Onderzoekers van de Radboud universiteit schatten dat er ruwweg 5000 vroegtijdige doden gevallen zijn en zullen vallen in Europa, indien Volkswagen alle sjoemelauto's .[11]

Verloop

De non-profitorganisatie International Council on Clean Transportation (ICCT) deed in 2014 een studie waaruit bleek dat de uitlaatgassen van dieselauto's onder "reële" rijomstandigheden meer vervuilende stoffen bevatten dan de Europese en Amerikaanse standaarden toelaten.[12] Sommige modellen vertoonden een wel erg groot verschil met de meetwaarden op de testbank, en ICCT voerde samen met de West Virginia University bijkomende tests uit gericht op de verdachte types. Deze werden gedaan met drie gehuurde dieselauto's, waarvan twee van de Volkswagengroep en de derde van BMW.

Het Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) en de California Air Resources Board (CARB) werden op de hoogte gebracht. Deze autoriteiten stelden vragen aan VW, dat de vaststellingen aan een technisch mankement weet. Volkswagen Groep organiseerde in december 2014 een grootschalige recall, maar verdere tests wezen uit dat tijdens die procedure gedane aanpassingen maar gedeeltelijke verbeteringen bracht.[13] VW noemde de tests oneerlijk, maar zag zich - na meer dan een jaar ontkennen - op 21 augustus 2015 gedwongen om mondeling toe te geven dat het vervalsingssoftware had ingezet.[14] Duitse toplui verstrekten verdere toelichting aan de autoriteiten op 3 september. Dit leidde twee weken later tot een formele beschuldiging door EPA dat de software van dieselmotoren van Volkswagen frauduleus was en de motor op de testbank gunstiger emissies liet produceren dan op de weg.[15][16][17]

Het nieuws werd op 18 september naar buiten gebracht door EPA[18]. Op 22 september gaf Volkswagen AG toe dat de software van dieselmotoren, die wereldwijd in zo'n 11 miljoen auto's zit, onregelmatigheden vertoonde.[19][16] Door informatie afkomstig van sensoren wist de software wanneer het voertuig op de testbank stond, en deed dan het nodige om aan de stikstofoxidennormen te voldoen.[16] Op de weg werd het reductiemechanisme uitgeschakeld waarna de motor tien tot veertig keer meer giftige stoffen uitstootte dan toegelaten volgens de Europese standaard. Volgens een raming van The Guardian zou daardoor in de Verenigde Staten 237.161 tot 948.691 extra ton NOx geloosd zijn.[20]

De automaker reserveerde als eerste stap 6,5 miljard euro voor de gevolgen van het schandaal.[21] Justitie in de Verenigde Staten begon een strafrechtelijk onderzoek. Volkswagen kon een boete krijgen van maximaal 18 miljard euro.[21] In de eerste twee dagen na het bekend worden van het nieuws daalde de beurswaarde van Volkswagen met 27 miljard euro en kwam de positie van bestuursvoorzitter Martin Winterkorn onder vuur.[22] Op 23 september nam Winterkorn ontslag.

Op 24 september kwam ook BMW in opspraak, nadat de website Auto Bild bericht had dat het model X3 elf keer meer vervuilende partikels uitstootte dan toegelaten, op basis van gegevens van ICCT, de ngo die mee Volkswagen ontmaskerde. BMW ontkende.[23]

Op 18 januari 2016 bleek na onderzoek van de VRT bij twee auto's van het model Opel Zafira dat de uitstoot opmerkelijk daalde nadat de auto's voor onderhoud binnengebracht werden.[24]

Onregelmatigheden bij benzineauto's

Uit intern onderzoek van Volkswagen naar aanleiding van de "dieselgate" bleek dat er nog eens 98.000[25] auto's "onverklaarbare tegenstrijdigheden" vertonen met betrekking tot de uitstoot van koolstofdioxide. Het bleek te gaan om onregelmatigheden in de uitstootwaarden bij benzineauto's. Bij Volkswagen betreft het de Golf, Polo en Passat. Bij Audi de A1 en A3, bij Skoda gaat het om de Octavia en bij Seat om de modellen Leon en Ibiza.

Omvang en betrokken modellen

EA 189

Volgens Volkswagen is de manipulatiesoftware wereldwijd geïnstalleerd op zo'n 11 miljoen voertuigen van de groep. Naar eigen zeggen gaat het om Euro 5 TDI-motoren van het type EA 189. Voorlopig zijn het de versies met cilinderinhoud 1,6 en 2,0 l. Bij Volkswagen-Personenkraftwagen zou het bij benadering om 5 miljoen voertuigen gaan, waaronder de volledige productie van de Golf VI, Passat VII en Tiguan I.[26] Volkswagen-Lastkraftwagen heeft 1,8 miljoen verdachte voertuigen op de markt gebracht, voornamelijk Caddy's en Transporters. Een woordvoerder van Audi liet weten dat het gewraakte motortype gebruikt is in de A1, A3, A4, A6, TT, Q3 en Q5. In totaal gaat het om 2,1 miljoen auto's. Het Spaanse Seat heeft 700.000 wagens met de EA 189 uitgerust. Een woordvoerder van Škoda meldde dat de modellen Fabia, Roomster, Octavia en Superb tussen 2009 tot 2013 gedeeltelijk uitgerust werden met de betrokken dieselmotor.[23] Bij dat merk zijn 1,2 miljoen voertuigen gemanipuleerd.

In België is ruim één op zeven dieselwagens uitgerust met de verdachte motor. Het gaat om zo'n 500.000 auto's, bijna de helft van alle door de VW-groep gefabriceerde voertuigen die in het land geregistreerd zijn.[27]

In de VS gaat het om een gelijkaardig aantal (482.000) en in Duitsland zelf om ongeveer 2,8 miljoen.[28]

Andere motoren

Volgens de Duitse minister van Verkeer Alexander Dobrindt is het niet uitgesloten dat ook 1,2-litermotoren gemanipuleerd zijn.[29] Hoewel niet geviseerd door de uitgebrachte notice of violation van EPA, zou de EA288-motor ook betrokken zijn.[30]

Methodes

Meerdere methodes zijn gebruikt om de tests te vervalsen. Het uitgangspunt was telkens dat de boordcomputer detecteerde wanneer er getest werd en dan een speciale modus inschakelde:

  • In voertuigen met een selectieve katalysator werd dan zoveel reactievloeistof geïnjecteerd dat de resulterende uitstoot binnen de norm viel. Op de weg werd de toevoer sterk gereduceerd en lagen de NOx-emissies tot veertig keer hoger.
  • Bij modellen met een katalysator op basis van stikstofopslag zorgde de motorsoftware er dan voor dat de regeneratie tijdens het rijden nauwelijks of niet gebeurde.[31] Deze operatie vereist een lage uitlaattemperatuur, wat de prestaties vermindert en roestvorming in de hand werkt.
  • Fabrikanten zoals Mercedes en BMW hebben hun auto's in perfecte weersomstandigheden laten rijden om zo een lagere uitstoot te hebben.

Bestraffing en aansprakelijkheid

De Volkswagenbedrijven riskeren sancties in alle landen waar de gemanipuleerde wagens rondrijden. Het verantwoordelijke topkader kan ook persoonlijk worden vervolgd.

In de VS is de EPA bevoegd om straffen op te leggen. In de EU is dit in eerste instantie de lidstaat die de typegoedkeuring voor de frauduleuze modellen heeft verleend, meer bepaald Duitsland. Het Kraftfahrt-Bundesamt (KBA) heeft Volkswagen tot 7 oktober gegeven om op de proppen te komen met een plan om de emissienormen te halen zonder vervalste software.[32]

Er zijn ook verschillende gronden waarop VW aansprakelijk kan worden gesteld:

  • Gedupeerde autobezitters kunnen schadevergoeding eisen. In de VS zijn zich al 25 class-actions aan het vormen.
  • Overheden kunnen onterecht toegekende subsidies en belastingkortingen voor schone auto's terugvorderen. In de VS wordt geraamd dat de vervalste software 51 miljoen dollar aan Alternative Motor Vehicle Credit heeft opgeleverd.[33] Volkswagen weigerde commentaar.
  • Beleggers in VW-titels kunnen vergoeding vragen van het aan de fraude toerekenbare waardeverlies. Alleen al de beurskoers verloor in de eerste week van het schandaal meer dan een derde van haar waarde.
  • Landen die boetes riskeren wegens overschrijding van hun NOx-emissieplafond, kunnen deze deels op VW proberen te verhalen. Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege kondigde aan dat dit haar intentie is.[34]

Reacties

  • Verenigde Staten: EPA kondigde aan dat als de beschuldigingen bewezen worden, Volkswagen Group boetes riskeert tot 37.500 dollar per wagen (18 miljard dollar in totaal). Bovendien is het Departement voor Environment and Natural Resources een strafrechtelijk onderzoek begonnen naar het gedrag van Volkswagen AG.[35][36] Het Huis van Afgevaardigden heeft aangekondigd een hoorzitting te zullen houden over het schandaal.[37]
  • Canada: Environment Canada heeft aangekondigd een onderzoek in te stellen of bedrieglijke apparaten geïnstalleerd werden in auto's van VW om emissietests in Canada te omzeilen.[38]
  • Europese Unie: Overheidsdiensten en onderzoekers zijn onderzoeken gestart in Frankrijk, Italië, Duitsland, Spanje, Nederland en Tsjechië.[39] Meerdere landen hebben een Europees onderzoek gevraagd.[40][41]
  • België: D'Ieteren, de Belgische invoerder van Volkswagen-auto's, schortte de verkoop van verdachte auto’s op.[42]
  • Nederland: De beleggersvereniging VEB stelde Volkswagen aansprakelijk voor beursverliezen omdat het laakbaar heeft gehandeld. Nadat de manipulaties bekendgemaakt werden, is 35 procent van de beurswaarde verdwenen. De VEB wil praten over mogelijke compensaties voor de schade.[42]
  • Verenigd Koninkrijk: Het Department of Transport kondigde op 24 september aan dat het auto's van verschillende merken opnieuw zal testen om zeker te zijn dat de bedrieglijke software niet meer algemeen gebruikt wordt.[43]
  • Zwitserland: Zwitserland heeft de verkoop van dieselauto's van Volkswagen opgeschort. Dit is van alle overheden het meest strenge optreden als gevolg van de emissiecrisis.[44]
  • India: Vertegenwoordigers van de Indische overheid hebben aangekondigd de ontwikkelingen op te volgen. De Indische Foundation of Transport, Research and Training (IFTRT) vroeg een onderzoek naar Volkswagen met betrekking tot auto's verkocht in India.[45]

Trivia

  • De software die gebruikt werd om de emissietesten te beïnvloeden werd door diverse media al snel aangeduid als sjoemelsoftware. Het woord werd op 7 november 2015 tijdens het congres van het Genootschap "Onze Taal" verkozen tot het woord van het jaar 2015.[46]

Zie ook

Referenties

  1. ↑ a b Vaughan, Adam, VW emissions cheat estimated to cause 59 premature US deaths. the Guardian. Geraadpleegd op 3 december 2015.
  2. ↑ Volkswagenfraude: 44.000 verloren gezonde jaren in Europa. Radboud Universiteit. Geraadpleegd op 8 februari 2016.
  3. ↑ Mind the Gap! Why official car fuel economy figures don’t match up to reality, T&E, 13 maart 2013
  4. ↑ TNO, AEA, Ricardo & IHS Global Insight, Supporting Analysis regarding Test Procedure Flexibilities and Technology Deployment for Review of the Light Duty Vehicle CO2 Regulations, Framework Contract No ENV.C.3./FRA/2009/0043, 5 december 2012, 148 p.
  5. ↑ Ook toen was het de Amerikaanse EPA die deze praktijken ontdekte, in vrachtwagens die tussen 1993 en 1998 gebouwd werden door Renault, Volvo en Caterpillar: zie Niet alleen Volkswagen probeert zich schoon en zuinig voor te doen, NRC, 22 september 2015.
  6. ↑ Artikel 5.2 van Verordening (EG) Nr. 715/2007 van het Europees Parlement en de Raad van 20 juni 2007 betreffende de typegoedkeuring van motorvoertuigen met betrekking tot emissies van lichte personen- en bedrijfsvoertuigen (Euro 5 en Euro 6) en de toegang tot reparatie- en onderhoudsinformatie
  7. ↑ Artikel 3.10: "een constructieonderdeel dat de temperatuur, de rijsnelheid, het motortoerental, de versnelling, de inlaatonderdruk of andere parameters meet om een onderdeel van het emissiecontrolesysteem in werking te stellen, te moduleren, te vertragen of buiten werking te stellen, zodat de doelmatigheid van het emissiecontrolesysteem wordt verminderd onder omstandigheden die bij een normaal gebruik van het voertuig te verwachten zijn"
  8. ↑ Mind the Gap! Why official car fuel economy figures don’t match up to reality, T&E, 13 maart 2013
  9. ↑ a b (en) Europese Commissie Conclusions of the real driving emissions, report EUR 25572, 2013, geraadpleegd op 28 september 2015
  10. ↑ (en) Financial Times EU warned on devices at centre of VW scandal two years ago, 25 september 2015, geraadpleegd op 28 september 2015
  11. ↑ (en) Rik Oldenkamp, Rosalie van Zelm, Mark A.J. Huijbregts (mei 2016). Valuing the human health damage caused by the fraud of Volkswagen. Environmental Pollution. DOI: 10.1016/j.envpol.2016.01.053.
  12. ↑ Vicente Franco, Francisco Posada Sánchez, et al., Real-world exhaust emissions from modern diesel cars. International Council on Clean Transportation (11 oktober 2014). Geraadpleegd op 22 september 2015.
  13. ↑ Anatomy of Volkswagen’s deception: The recall that never fixed any cars, The Washington Post, 22 september 2015
  14. ↑ Insight - After year of stonewalling, Volkswagen stunned U.S. regulators with confession, Reuters, 25 september 2015
  15. ↑ Phillip A. Brooks, VW Notice of Violation, Clean Air Act (18 september 2015) (PDF). US Environmental Protection Agency (18 september 2015). Geraadpleegd op 24 september 2015.
  16. ↑ a b c NRC Handelsblad Dieselfraude: Alles wat je wil weten over het Volkswagenschandaal, 23 september 2015, geraadpleegd op 23 september 2015
  17. ↑ In-Use Emissions Testing of Light-Duty Diesel Vehicles in the United States (15 mei 2014). Geraadpleegd op 22 september 2015.
  18. ↑ Persbericht EPA
  19. ↑ Persbericht Volkswagen (bezocht 24 september 2015)
  20. ↑ VW scandal caused nearly 1m tonnes of extra pollution, analysis shows, The Guardian, 23 september 2015
  21. ↑ a b Volkskrant 'Volkswagenbaas is vertrouwen grote aandeelhouders kwijt', 22 september 2015, geraadpleegd op 23 september 2015
  22. ↑ NU.NL 'Dieselschandaal kost topman Volkswagen de kop', 22 september 2015, geraadpleegd op 23 september 2015
  23. ↑ a b VW krijgt schandaal niet onder controle, De Standaard, 25 september 2015
  24. ↑ Passen Opel-dealers in het geheim software in vervuilende Zafira's aan?, De Redactie, geraadpleegd op 28 januari 2016
  25. ↑ Ook 98.000 benzinewagens betrokken bij Volkswagen-schandaal, hln.be, 4 november 2015
  26. ↑ Persbericht Volkswagen, 25 september 2015
  27. ↑ 500.000 VW-dieselwagens verdacht in België, De Morgen, 26 september 2015
  28. ↑ 2,8 miljoen Duitse auto's betrokken bij VW-milieuschandaal, deredactie.be, 25 september 2015
  29. ↑ VW kündigt Mega-Rückruf an, Auto Bild, 296 september 2015
  30. ↑ What Volkswagen’s ‘Dieselgate’ Is, and Why it Matters, hybridcars.com, 22 september 2015
  31. ↑ Abgasaffäre bei VW: Was wir bisher wissen – und was nicht, Spiegel Online, 22 september 2015
  32. ↑ Regulator to VW: Get in line or get off the road, Deutsche Welle, 27 september 2015
  33. ↑ U.S. taxpayers duped into shelling out $51 million in green subsidies for 'clean' VW vehicles, L.A. Times, 21 september 2015
  34. ↑ Schauvliege gaat Volkswagen vervolgen, De Morgen, 28 september 2015
  35. ↑ Aruna Viswanatha, "U.S. Conducts Criminal Probe of Volkswagen, Sources Say", The Wall Street Journal, 21 september 2015. Geraadpleegd op 22 september 2015.
  36. ↑ Kate Gibson, "Volkswagen's stock is a car wreck", CBS, 22 september 2015. Geraadpleegd op 22 september 2015.
  37. ↑ "VW chief Martin Winterkorn defiant over emissions cheating scandal", The Guardian, 22 september 2015.
  38. ↑ "Environment Canada opens investigation into VW scandal", The Globe and Mail, 22 september 2015.
  39. ↑ "Response from national regulators on Volkswagen emissions tests", Reuters, 22 september 2015.
  40. ↑ "Volkswagen: The scandal explained", BBC, 23 september 2015.
  41. ↑ "Volkswagen Cars in Europe Affected by Tainted Software", Wall Street Journal, 24 september 2015.
  42. ↑ a b Volkswagen 8 jaar geleden al gewaarschuwd, De Standaard, 28 september 2015
  43. ↑ VW scandal: Porsche boss 'named new Volkswagen chief executive' - as it happened. Daily Telegraph (24 september 2015). Geraadpleegd op 25 september 2015.
  44. ↑ "Volkswagen emissions scandal: Switzerland bans sale of some models", The Guardian, bezocht 27 september 2015
  45. ↑ "Volkswagen scandal: India likely to go for a probe", Economic Times, 22 september 2015.
  46. ↑ 'Sjoemelsoftware' woord van het jaar 2015
source: https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dieselgate&curid=4391218&diff=45965537&oldid=45889489