Brazielhout

Brazielhout, Portugees: pau-brasil, voorheen bresiliehout, ook pernambuco, Nederlandse genormeerde naam: pernambukhout, en voorheen fernambuc genoemd naar de Braziliaanse deelstaat Pernambuco, is een houtsoort die afkomstig is van de in Brazilië inheemse brazielboom (Paubrasilia echinata). Het land Brazilië dankt zijn naam aan het hout.

Het hout is oranje van kleur en verkleurt door blootstelling aan lucht en licht tot donkerrood. Brazielhout is fijn van nerf en behoort tot de zware loofhoutsoorten.^[1] Het is duurzaam en wordt onder andere toegepast voor strijkstokken, knoppen en grepen. Het kernhout werd tot de ontwikkeling in de eerste helft van de 19e eeuw van industrieel vervaardigde oxide pigmenten in de verfindustrie gebruikt om het pigment braziel mee te produceren.

Keizer Herakleios van het Byzantijnse Rijk, de voortzetting van het Romeinse Rijk in de oostelijke provincies, heeft al melding van het gebruik van brazielhout gemaakt, maar waarschijnlijk hebben de Venetiërs al voor de ontdekking van Amerika via de zijderoute brazielhout uit de regio van India, uit Indië naar Europa geïmporteerd en hebben ook de Inca's in Peru en de Maya en de Azteken in Centraal-Amerika de houtsoort al gebruikt.

Het hout werd vanaf de zestiende eeuw met grote zeilschepen uit Brazilië gehaald, waar de grondgebieden waar de brazielboom (Caesalpinia echinata) groeide, eind vijftiende eeuw in opdracht van koning Emanuel I van Portugal waren veroverd. Jonge mannelijke gevangenen moesten van 1596 tot 1815 in het Rasphuis in Amsterdam het hout met behulp van een acht- tot twaalfbladige raspzaag tot poeder raspen. Het rasphuis had door middel van een keur het monopolie op het raspen van brazielhout. Later werd dit malen, eerst clandestien en later legaal gedaan in zogenaamde verfmolens, waarvan de eerste de Braziliëmolen heette.^[2][3] Dit poeder werd aan de verfindustrie geleverd, waar het door vermenging met water, oxidatie en inkoken, werd omgezet in een pigment, braziel. Dit werd onder meer gebruikt als textielverf.