Braille

Dit artikel handelt over het brailleschrift. Er is ook een planetoïde genaamd Braille (planetoïde)

Braille is een speciaal voor blinden ontwikkeld lees- en schrijfalfabet. De Fransman Louis Braille (1809-1852), die zelf op driejarige leeftijd blind was geworden, ontwikkelde en perfectioneerde dit schrift, tot het in 1829 als bruikbare methode gebruikt kon worden op het Parijse blindeninstituut waar hij verbleef. Pas in 1854 werd het echter officieel als alfabet geaccepteerd.

Het Nederlandse braille is sinds 1947 de standaard in zowel Vlaanderen als Nederland. Het is gebaseerd op het Unified international braille, dat sinds 1878 de conventie is voor de meeste brailleschriften in de wereld, waaronder ook het Chinese braille, Arabische braille, Griekse braille en Hebreeuwse braille.

Achtergrond

Waarschijnlijk had Braille het idee voor een reliëfalfabet van een Franse militaire uitvinding uit 1819. De artillerieofficier Charles Barbier ontwikkelde het 'nachtschrijven', een systeem van twaalf puntjes waarmee ook 's nachts boodschappen konden worden doorgegeven.

Braille is een zogenaamd reliëfalfabet; de letters en andere aanduidingen worden door middel van puntjes in het papier gedrukt, zodat er een kleine verhoging voelbaar is, die met de vingertoppen 'gelezen' kunnen worden. De puntjes zijn gegroepeerd op rasters van 2 bij 3 puntjes (een vereenvoudiging van de twaalf puntjes van het nachtschrijven), waarbij in totaal 63 tekens mogelijk zijn. Zijn bij de punten- en streepjescode van het 'morse' de meest gebruikte letters het eenvoudigst gehouden, bij braille neemt de gecompliceerdheid van de combinaties toe met de plaats van de letter in het alfabet.

De braillepuntjes zijn genummerd: van linksboven naar linksonder 1, 2 en 3; van rechtsboven naar rechtsonder 4, 5 en 6. De puntjes 1, 2, 4 en 5 worden gebruikt voor de letters a t/m j (groep 1). Punt 3 komt erbij voor de letters k t/m t (groep 2) en voor de resterende letters wordt punt 6 erbij gebruikt, behalve voor de letter 'w', die Braille als een tweeklank beschouwde en die hij daarom indeelde bij de bijzondere combinaties: tweeklanken (zoals de 'ui'), lettercombinaties, letters met accenten, en leestekens, waaronder ook cursieven, hoofdletteraanduiding, cijfers, een herstelteken, dollarteken, enz. Alle combinaties zijn ingedeeld in 7 groepen. Cijfers worden overigens aangeduid door het cijferteken (de puntjes 3, 4, 5 en 6) voor de letters a t/m j te zetten. Een hoofdletter wordt voorafgegaan door een speciaal hoofdletterteken. Afkortingen zoals 'NAVO' kunnen door gebruik van een kapitaalvast teken worden aangeduid met 5 tekens.

Voorbeelden van brailletekens

Letters en cijfers

• 
  A of 1
• 
  B of 2
• 
  C of 3
• 
  D of 4
• 
  E of 5
• 
  F of 6
• 
  G of 7
• 
  H of 8
• 
  I of 9
• 
  J of 0
• 
  K
• 
  L
• 
  M
• 
  N
• 
  O
• 
  P
• 
  Q
• 
  R
• 
  S
• 
  T
• 
  U
• 
  V
• 
  W
• 
  X
• 
  Y
• 
  Z

Andere symbolen

• 
  hoofdletter volgt
• 
  cijfer volgt
• 
  apostrof
• 
  punt
• 
  komma
• 
  puntkomma
• 
  uitroepteken
• 
  aanhalingsteken openen^[1]
• 
  aanhalingsteken sluiten
• 
  vraagteken^[1]
• 
  haakje^[2]
• 
  afbreekteken (streepje)

Verwerking

Het schrijven in braille gebeurt van rechts naar links, zodat bij omkering van het papier de bobbeltjes van links naar rechts gelezen kunnen worden. Een geoefende braillelezer kan vrijwel even snel lezen als een ziende. Brailleboeken nemen wel vijf keer zoveel ruimte in als gewone boeken.

Ook bestaat er het "kortschrift in graden", een soort steno voor braille, en braillemethoden voor muziek en wiskunde. Speciaal voor tekstverwerking op de computer is een nieuwe braillemethode ontwikkeld met 8 puntjes, zodat er enkelvoudige combinaties voor stijlaanduidingen, cijfers en hoofdletters beschikbaar kwamen. Hierdoor neemt het brailleschift niet meer plaats in dan het gewone schrift.

Er bestaan brailleschrijfmachines (met 9 toetsen: 1 voor elk puntje, een spatietoets, een correctietoets en een toets om naar de volgende regel te gaan), brailleprinters en brailleleesregels (waarmee blinden tekst kunnen lezen die anders op het computerscherm verschijnt).

Wetenswaardigheden

Het tegengestelde van braille - een gedrukte of geschreven tekst die voor ziende mensen leesbaar is - wordt door blinden "zwartschrift" of "zwartdruk" genoemd.

Zie ook

• Blindenbibliotheek
• Blinddruk
• Brailleliga

Externe links

Commons heeft media­bestanden in de categorie Braille.

• Nele Decroock en Kim Bols: het brailleschrift
• Brailleliga
• Via de Belgische site Braillepost is het mogelijk online gratis braillepost te versturen.