Bollandisten
De Bollandisten vormen een instituut opgericht door de Jezuïeten dat zich bezighoudt met hagiografie, het beschrijven van de heiligenlevens. Deze worden gebundeld in de Acta Sanctorum, waarvan het eerste deel verscheen in 1643. De naam verwijst naar de Vlaamse Jezuïet Jean Bolland die de basis legde.
Voorgeschiedenis
De basis van de Acta Sanctorum ligt bij Heribert Rosweyde, een Utrechtste Jezuïet die les gaf in Dowaai (Universiteit van Dowaai), toen nog in het Graafschap Vlaanderen. Hij stierf in 1629 en na zijn dood werkten Jean Bolland en Godfried Henschen verder. In 1643 publiceerden ze te Antwerpen de eerste twee delen. Ze beseften dat de omvang van de volledige Acta Sanctorum hun mogelijkheden oversteeg. Omdat hun orde het nut inzag van een standaardwerk waarin feiten en fictie rond de heiligen kon gescheiden worden, werden ook andere Jezuïeten ingezet om de boekenreeks te vervolledigen.
Eerste Bollandisten
Na Bolland en Henschen was vooral Daniël Papebroch een groot bezieler. Hij werkte meer dan 50 jaar aan de Acta. Tussen 1660 en 1662 trok hij met Henschen door Duitsland, Italië en Frankrijk op zoek naar bronnenmateriaal om in de volgende delen te verwerken. In 1681 overleed Henschen. Er waren toen reeds 24 boeken gepubliceerd in de reeks.
Evolutie tot de Franse Revolutie
Tal van Jezuïeten, vooral in Vlaanderen, werkten verder aan de reeks. Ook andere geestelijke orden zoals de Benedictijnen en Norbertijnen participeerden actief in dit project. In 1773 werden de Jezuïeten opgeheven door Paus Clemens XIV. De Bollandisten verhuisden van Antwerpen naar het klooster van Koudenberg te Brussel, tot in 1788 de Bollandisten werden opgeheven door een beslissing van het Oostenrijks bewind. Het belangrijke bronnenmateriaal werd van Brussel naar de Abdij van Tongerlo gebracht, waar de abt in 1794 het 53ste boekdeel van de Acta Sanctorum uitbracht. Hiermee waren alle heiligen besproken wiens feestdag ligt tussen 1 januari en 14 oktober.
Na de Franse Revolutie
De Belgische overheid steunde de heroprichting van de Bollandisten in 1837, die nu vanuit Brussel werken. Het eerste deel verscheen in 1845, en tussen 1863 en 1867 verschenen nog 61 delen. In 1882 verscheen het eerste nummer van het tijdschrift Anelecta Bollandiana, waarin tot op vandaag kritische analyses verschijnen over het leven van de heiligen. In 1886 verscheen het eerste deel van de reeks Subsidia Hagiographica waarin opnieuw monografieën, indices en bronnenmateriaal rond heiligenlevens aan bod komen. Ook publiceert men een onmisbare bibliografie.
