Benjamin Netanyahu: verschil tussen versies

Benjamin Netanyahu בנימין נתניהו
Volledige naam	Benjamin Netanyahu
Geboren	21 oktober 1949 Tel Aviv
Politieke partij	Likoed
Partner	Miriam Weizmann (voor 1981) Fleur Cates (1981–1984) Sara Ben-Artzi (sinds 1991)
Beroep	Politicus Diplomaat
Religie	Joods
Handtekening
13e Premier van Israël
Huidige functie
Aangetreden	31 maart 2009
President	Shimon Peres
Voorganger	Ehud Olmert
9e Premier van Israël
Aangetreden	18 juni 1996
Einde termijn	17 mei 1999
President	Ezer Weizman
Voorganger	Shimon Peres
Opvolger	Ehud Barak
Portaal    Politiek

Benjamin Netanyahu, achternaam ook wel geschreven als Netanjahoe (Tel Aviv, 21 oktober 1949) is de 13e en huidige premier van Israël. Hij is lid van de conservatief-liberale Likoed-partij.

In het verleden was hij de negende minister-president van Israël, van juni 1996 tot juli 1999, en stond hij aan het hoofd van de eerste regering van Netanyahu.

Na de zeer grote verkiezingswinst bij de parlementsverkiezingen van februari 2009, waarin de Likoed weliswaar net niet de grootste partij was geworden maar waarna hij wel de formatieopdracht had gekregen, slaagde Netanyahu erin een nieuwe coalitie te vormen, bestaande uit Likoed, Jisrael Beeténoe, de Arbeidspartij, Shas en Het Joodse Huis, een mengvorm van linkse en hoofdzakelijk (religieus-)rechtse partijen. Op 31 maart werd de tweede regering van Netanyahu geïnstalleerd en werd hij voor de tweede keer minister-president, als opvolger van Ehud Olmert van Kadima.

Netanyahu is de eerste (en tot op heden de enige) premier die geboren is na de Onafhankelijkheidsverklaring van 14 mei 1948.

Jeugd en opleiding

Netanyahu werd geboren als zoon van Zila (overleden in 2000) en Benzion Netanyahu (geboren op 25 maart 1910). Alhoewel zijn grootouders oorspronkelijk uit Litouwen kwamen, waren zijn ouders verhuisd naar Minneapolis in de Verenigde Staten ^[1]. Zijn vader, overigens nog steeds in leven, was hoogleraar in de Joodse geschiedenis en voormalige adviseur van Zeev Jabotinsky, tegenwoordig professor emeritus aan de Cornell-universiteit.

Zijn broer Yoni Netanyahu werd doodgeschoten in Oeganda in de nacht van 3 op 4 juli 1976 tijdens Operatie Entebbe. Dat was een bevrijdingsactie van het Israëlische defensieleger om gegijzelden te bevrijden op Entebbe International Airport. Net als Yoni en zijn andere broer Iddo diende Benjamin Netanyahu van 1967 tot 1972 als officier in het Matkal-commando van het Israëlische defensieleger. Ehud Barak, die het tot opperbevelhebber schopte en later zijn politiek rivaal werd, was zijn commandant. Hij studeerde management aan het Massachusetts Institute of Technology (M.I.T.) tot 1975, en studeerde politieke wetenschappen aan Harvard. Hij werkte bij een consultancy bureau in Boston, voordat hij terugkeerde naar Israël. Van 1984 tot 1988 was hij Israëls ambassadeur bij de Verenigde Naties.

In 1988 werd hij verkozen tot parlementslid. Onder premier Yitzhak Shamir diende hij van 1988 tot 1992, onder andere als onderminister van buitenlandse zaken. Na het verlies van Likoed bij de parlementsverkiezingen in 1992 trad Shamir af. In 1993 werden voor het eerste interne verkiezingen gehouden, die door Netanyahu werden gewonnen. Zijn belangrijkste tegenstanders waren Benny Begin, de zoon van oud-premier Menachem Begin en de oudgediende David Levy (Ariel Sharon wilde in eerste instantie ook meedoen aan de interne verkiezingen, maar trad terug na te weinig steun).

Netanyahu was vroeger getrouwd met Micki Weizman, met wie hij een dochter kreeg, Noa. Zijn tweede huwelijk was met Fleur Cates, die zich hiervoor wel tot het jodendom moest bekeren. Hij is op dit moment getrouwd met zijn derde vrouw, Sarah, met wie hij twee zoons heeft, Yair en Avner.

Premierschap, 1996-1999

Nadat hij de leiding over de Likoed overnam van Yitzhak Shamir en vanaf 1992 oppositie voerde, won hij de eerste persoonlijke premierverkiezingen in Israël op 18 juni 1996. Netanyahu werd, als opvolger van Shimon Peres, de negende premier van Israël.

Onder zijn premierschap verliep het vredesproces moeizaam. Het aantal aanslagen door Hamas nam toe en in Zuid-Libanon voerde de Hezbollah aanvallen uit op de Israëlische bezettingsmacht. In 1998 sloten Netanyahu en Yasser Arafat het Wye River Memorandum, een akkoord dat onder meer behelsde dat de PLO haar Handvest zou wijzigen, dat nog steeds de vernietiging van de Joodse staat voorstond.^[2] Verder werden er ook afspraken gemaakt over samenwerking tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit op het gebied van terrorismebestrijding. Israël moest volgens dit akkoord 13% van het door haar bezette gebied overdragen aan de Palestijnen.

Na een persoonlijke verkiezingsnederlaag in 1999 werd hij in 6 juli 1999 opgevolgd door Ehud Barak. Hij trad direct af als leider van de Likoed en als lid van de Knesset.

Na zijn premierschap, 1999-2009

In 2001 weigerde Netanyahu terug te keren naar de nationale politiek, tenzij er nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden. Hierdoor kwam de weg vrij voor Ariel Sharon om de partij te leiden, en hij werd uiteindelijk de winnaar van de verkiezingen en de nieuwe premier. In 2002 verliet de Arbeidspartij de coalitie en kwam de ministerpost van Buitenlandse Zaken vrij. Premier Sharon benoemde Netanyahu als de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. Hij probeerde bij een interne verkiezing de nieuwe leider te worden van de partij, maar hij verloor van Sharon, die herkozen werd als partijleider.

Na de verkiezingen in 2003 werd Netanyahu de nieuwe minister van Financiën, wederom onder Sharon als premier. Hij weigerde een concept over een Palestijnse staat te steunen, ondanks dat hij in 2001 daarover zei het in beraad te willen nemen.^[3] Als minister van Financiën stelde Netanyahu een economisch plan op om de economie van Israël te herstellen na het dieptepunt gedurende de Tweede Intifada. Het plan hield in dat de markten geliberaliseerd werden, ondanks kritiek. Hij slaagde erin om lange-termijn plannen door te voeren, waaronder belangrijke hervormingen in het bankensysteem, wat leidde tot een significante toename van het BBP. Binnen de Arbeidspartij (en Likud) was er kritiek dat de plannen van Netanyahu "Thatcher"-achtige aanvallen waren op het sociale stelsel van het land.

Op 4 februari 2004 publiceerde Sharon een plan dat grotendeels de terugtrekking van Israël uit de Gazastrook beoogde. De ongeveer 7500 kolonisten die er woonden, moesten verplicht vertrekken. Bij dit plan hoorde tevens een opgave van vier nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever, máár ook de annexatie van zes nederzettingen. De Amerikaanse president George W. Bush steunde het plan. Netanyahu echter niet, en dreigde af te treden tenzij er een referendum werd georganiseerd over deze terugtrekking. Uiteindelijk zwakte hij zijn ultimatum af. Op 7 augustus 2005 diende hij zijn ontslag in als minister van Financiën, nadat de regering had besloten Israëlische nederzettingen in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever te ontruimen.

Eind 2005 stapte Sharon uit de partij en richtte Kadima op. Op 20 december 2005 werd hij met de 47% van de stemmen gekozen als de nieuwe partijleider, en werd hij daarmee ook automatisch oppositieleider, aangezien Likud geen deel meer uitmaakte van de regering. Bij de verkiezingen in 2006 werd Likud de derde partij van het land, en bleef Netanyahu oppositieleider.

Op 14 augustus 2007 werd hij herkozen als partijleider met 73% van de stemmen. Zijn belangrijkste tegenstanders waren de extreem-rechtse Moshe Feiglin en Danny Danon. Nadat premier Ehud Olmert op 31 juli 2008 bekend maakte te zullen aftreden, eiste Netanyahu nieuwe verkiezingen. "Deze regering is op zijn eind... het maakt niet uit wie Kadima leidt. Ze zijn allemaal betrokken in het falen van deze regering. Nationale verantwoordelijkheid vereist nieuwe verkiezingen".^[4]

Parlementsverkiezingen 2009

Op 10 februari 2009 werden er in Israël verkiezingen gehouden voor de Knesset. De nieuwe parlementsverkiezingen waren noodzakelijk geworden na het mislukken van Tzipi Livni om een meerderheidsregering te vormen in oktober 2008. Rechtse partijen zoals Likoed en Jisrael Beeténoe beloofden tijdens de campagne de gesprekken met de Palestijnse Autoriteit op te schorten.^[5]

In de peilingen stond Likoed op winst. Ook gaven de peilingen aan dat de nieuwe Knesset een flink stuk zou verrechtsen. Hét verkiezingsthema was de nationale veiligheid, vooral vanwege de raketbeschietingen door Hamas en andere Palestijnse groeperingen vanuit de Gazastrook op Israëlisch grondgebied en het daaropvolgende Israëlische militaire optreden in de Gazastrook eind 2008 begin 2009. Nadat de verkiezingen waren gehouden, bleek rechts inderdaad de winnaar te zijn, ze vergaarde 65 zetels, links 55. Wel wist Kadima (28 zetels) Likoed (27 zetels) net voor te blijven.

Zowel Kadima-leidster Livni als Netanyahu eisten de overwinning voor zich op. Livni wil een regering van nationale eenheid vormen, bestaande uit Kadima, Likoed en Arbeidspartij, met haar als premier. Ook Netanyahu heeft zijn zinnen op het premierschap gezet, maar omdat hij in tegenstelling tot Livni niets ziet in de oprichting van een Palestijnse staat, is hij op zoek naar gelijkgezinde partners op het rechtse erf, zoals Jisrael Beetenoe.^[6][7]

Na enkele dagen werd duidelijk dat er een coalitieregering tussen Likoed en Jisrael Beeténoe zit aan te komen, nadat Jisrael Beeténoe-leider Avigdor Lieberman president Shimon Peres had geadviseerd om Likoed-leider Netanyahu met de regeringsvorming te belasten. Lieberman sprak zich uit voor een brede coalitie of "eenheidsregering", waarin naast zijn partij ook Likoed en Kadima zetelen. Zo'n coalitie zou 70 van de 120 zetels in de Knesset bezetten. Lieberman is evenwel niet te vinden voor het idee om het ambt van premier te laten roteren tussen Netanyahu en Kadima-leidster Livni. Volgens de Israëlische militaire radio kan Peres nu niet anders dan Netanyahu als formateur aanstellen. Maar de president moet wel eerst, zoals de wet voorschrijft, zijn consultatieronde met alle in de Knesset vertegenwoordigde partijen afronden.^[8]

Op 20 februari 2009 kreeg Netanyahu de opdracht om de volgende Israëlische regering te vormen, aldus de president. Voor deze opdracht zal Netanyahu zes weken de tijd krijgen. Het is na Israëlische verkiezingen gebruikelijk dat de president de leider van de grootste partij vraagt formateur te worden. De enorme verkiezingswinst van de rechtse Likoed heeft Peres nu bewogen de op een na grootste partij deze opdracht eerst te geven. Het is voor het eerst in de Israëlische parlementaire geschiedenis dat de grootste partij niet meteen wordt gevraagd een regering te vormen.^[9]

Gesprekken met Livni liepen uit op niets, aangezien Livni door wilde gaan met het vastgelopen vredesproces met de Palestijnse staat. Netanyahu voelde niets voor de zogeheten ‘tweestatenoplossing’, die Livni én het Westen graag zien. Praten over een Palestijnse staat betekent impliciet bereid zijn tot het opgeven van nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Daar zijn Netanyahu en de kolonist Lieberman beiden fel tegen. ^[10] Netanyahu sloot hierna een akkoord met de rechtse partij Jisrael Beeténoe van Avigdor Lieberman, die de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken zal worden. Na Jisrael Beeténoe traden ook het charedische Shas ^[11] en de sociaaldemocratische Arbeidspartij van Ehud Barak, die minister van Defensie zal blijven ^[12]. Met deze coalitie beschikt Netanyahu over een meerderheid van 66 zetels in de 120 zetels-tellende Knesset. Op 31 maart 2009 werd Netanyahu als dertiende premier voor de tweede keer minister-president van Israël.^[13]

Premierschap 2009-heden

Zie 32e regering van Israël voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Voor zijn aantreden matigde Netanyahu zijn mening omtrent de Palestijnse Autoriteit. Hij zei een "een partner voor vrede met de Palestijnen" te zijn. "Vrede is een gemeenschappelijk doel voor alle Israëliërs en alle Israëlische regeringen, inclusief die van mij", aldus Netanyahu tijdens een conferentie in Jeruzalem. De Palestijnse onderhandelaar Saeb Erekat reageerde gematigd positief op de verzoenende woorden van Netanyahu. Hij herhaalde niettemin de twee belangrijkste Palestijnse eisen: het bereiken van een ‘tweestatenoplossing’ en het einde van het Israëlische nederzettingenbeleid op grondgebied dat de Palestijnen als het hunne beschouwen. Livni onderstreepte haar keuze voor de oppositie door te verklaren dat de regering- Netanyahu "in zonde is verwekt".^[14]

Op 14 mei 2009 bracht Paus Benedictus XVI een bezoek aan Israël, waar hij een gesprek had met Netanyahu. De premier vroeg aan de paus om Iran te veroordelen, omdat dat land volgens hem de joodse staat wil vernietigen. Volgens de premier zei de paus dat hij alle vormen van antisemitisme scherp veroordeelt. Netanyahu was blij met die reactie. Verder spraken ze over de toekomst van de Palestijnen. Wat de paus betreft krijgen de Palestijnen een onafhankelijke staat, maar Netanyahu voelt daar nog niets voor ^[15].

Tijdens zijn bezoek aan de Amerikaanse president Barack Obama op 19 mei 2009 bleek dat beide leiders verschillende opvattingen hebben over het vredesproces. Obama sprak zijn steun uit voor een tweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict, terwijl Netanyahu zei dat de Palestijnen een eigen bestuur moeten houden, maar sprak niet over een onafhankelijke staat. Wel is hij klaar voor onmiddellijke vredesgesprekken met de Palestijnen, met als voorwaarde dat de Palestijnen Israël als Joodse staat moeten erkennen. Een woordvoerder van de Palestijnse president Mahmoud Abbas noemde de uitspraken van Obama over een tweestatenoplossing in een eerste reactie bemoedigend ^[16].

Trivia

• Naast David Ben-Gurion (de eerste premier) is Benjamin Netanyahu de enige premier van Israël, die nooit een ministerpost bezet had voordat hij minister-president werd. Wel was hij onderminister, achtereenvolgens van Buitenlandse Zaken en in het ministerie van de minister-president (algemene zaken).
• In de pers en onder zijn aanhangers wordt hij soms Bibi genoemd.

Zie ook

• 27e regering van Israël (eerste regering van Netanyahu)
• 32e regering van Israël (tweede regering van Netanyahu)

^[bron?]

Zie de categorie Benyamin Netanyahu van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

1. ↑ Ronn, Michoel, The Dworskys of Lazdei: The History of a Lithuanian Jewish family from the mid-1700s until the Present, Brooklyn, NY 1900
2. ↑ 10/23/98: Wye River Memorandum: Interim Agreement
3. ↑ Likud Central Committee rejects Palestinian state, Haaretz, 13 mei 2002
4. ↑ Netanyahu calls for new Israeli elections, The Guardian, 31 juli 2008
5. ↑ Principeakkoord voor regering in Israël, NRC Handelsblad, 14 okt 2008
6. ↑ Het poldermodel van Israël duurt voort - Algemeen Dagblad, 11 februari 2009
7. ↑ Israël en vredesproces verlamd na verkiezingen, Trouw, 11 feb 2009
8. ↑ Israël stevent af op (extreem-)rechtse coalitie, Belga, 19 feb 2009
9. ↑ Benjamin Netanyahu moet regering vormen - Algemeen Dagblad, 20 februari 2009
10. ↑ Israël naar kabinet van rechts en extreemrechts, NRC Handelsblad, 16 mrt 2009
11. ↑ Ook Shaspartij in coalitie Netanyahu , De Standaard, 23 mrt 2009
12. ↑ Barak en Netanyahu ondertekenen coalitieakkoord, Knack, 24 mrt 2009
13. ↑ Nieuwe regering Israël beëdigd, Trouw, 31 maart 2009
14. ↑ Netanyahu wil partner voor vrede zijn - Algemeen Dagblad, 25 maart 2009
15. ↑ Netanyahu wil steun paus over Iran, NOS, 14 mei 2009
16. ↑ Obama dringt bij Netanyahu aan op Palestijnse staat, Elsevier, 19 mei 2009