Wikipedia:Betrouwbaarheid van bronnen: verschil tussen versies

De onderstaande tekst is een voorstel dat momenteel geen deel uitmaakt van de regels en richtlijnen op de Nederlandstalige Wikipedia.
Raadpleeg de overlegpagina voor discussie over dit voorstel.

Bij het schrijven op Wikipedia worden door de auteurs verschillende informatiebronnen gebruikt. Dit artikel probeert houvast te geven met betrekking tot het vaststellen van de betrouwbaarheid van verschillende soorten bronnen.

Wikipedia beoogt neutraal te zijn en alle standpunten ten opzichte van een onderwerp die in betrouwbare bronnen te vinden zijn weer te geven (Wikipedia: Neutraal standpunt). Relevant Wikipedia-beleid staat verder omschreven in Wikipedia:Verifieerbaarheid en Wikipedia:Geen origineel onderzoek

Meer informatie: Wikipedia:Verifieerbaarheid

Wikipedia-artikelen moeten gebaseerd worden op bronnen die gepubliceerd zijn door onafhankelijke uitgevers met een goede reputatie voor nauwkeurigheid en het controleren van feiten. Een artikel moet altijd neutraal samengesteld zijn en hoort dus de literatuur te volgen.

Typen bronnen

Primaire, secundaire en tertiaire bronnen

Soms kunnen primaire bronnen als betrouwbare bron worden ingezet, maar meestal niet. Wanneer ze wel worden gebruikt, dient dit te gebeuren met inachtneming van de geen origineel onderzoek-richtlijn. Primaire bronnen zijn betrouwbaar voor beweringen over feiten die in de bron vermeld zijn, zo kan een roman bijvoorbeeld worden gebruikt voor het controleren van feiten in de samenvatting van haar plot. Er mogen geen hele artikelen gebaseerd worden op een primaire bron. Primaire bronnen zijn niet geschikt als betrouwbare bron voor interpretaties, conclusies of analyses, zo is die roman geen geschikte bron voor het thema van die roman. Dergelijke beweringen moeten ontleend worden aan secundaire bronnen.

Wikipedia-artikelen moeten voornamelijk gebaseerd worden op secundaire bronnen. Dit betekent dat in het algemeen alleen in het geval van specifieke beweringen primaire of tertaire bronnen als zodanig kunnen dienen.
Dat wil zeggen dat een boek dat over persoon X gaat een goede bron voor een artikel over deze persoon kan zijn. Het dagboek geschreven door X niet, hoewel er natuurlijk wel naar verwezen kan worden om bijvoorbeeld, een bewering over de gemoedstoestand van X op een bepaald moment te ondersteunen.

Tertiaire bronnen, zoals encyclopedieën, leerboeken en andere samenvattende bronnen kunnen worden ingezet voor een overzicht of samenvatting, maar niet in plaats van secundaire bronnen voor een gedetailleerde bespreking.

Academische bronnen

Wikipedia steunt ook in belangrijke mate op teksten die zijn geschreven door academici uit de hele wereld. Dergelijke bronnen worden doorgaans als betrouwbaar beschouwd, maar daarbij dient scherp te worden gelet op de wetenschappelijke merites van de auteur en het tijdschrift waarin wordt gepubliceerd, aangezien niet iedere bron die zich als wetenschappelijk presenteert dat ook werkelijk is. Bronnen kunnen eveneens achterhaald zijn door recentere inzichten, of er kunnen alternatieve academische inzichten zijn. Het is dus noodzakelijk naar andere publicaties te zoeken waarin aan het artikel in kwestie wordt gerefereerd. Wikipedia-artikelen moeten alle geldende wetenschappelijke consensus weergeven, zonder echter mogelijke alternatieven te verzwijgen.

• Bronmateriaal moet grondig beoordeeld zijn door de academische en wetenschappelijke gemeenschap. Dit betekent doorgaans publicatie in peer-reviewed bronnen of zijn goedgekeurd voor en door academische publicaties
• Bronmateriaal dat vermeld wordt in bibliografieën van academische en wetenschappelijke publicaties

Geen oorspronkelijk (eigen) onderzoek

Meer informatie: Wikipedia:Geen origineel onderzoek

Wikipedia publiceert geen origineel onderzoek. Dit omvat ongepubliceerde feiten, argumenten en ideeën, maar ook ongepubliceerde analyses en syntheses afgeleid van gepubliceerd materiaal wanneer dit gebruikt wordt om een bewering te onderbouwen. Materiaal dat wordt toegevoegd aan een Wikipedia-artikel moet direct en expliciet ondersteund worden door de gebruikte bron.

Eigen publicaties

Wanneer materiaal in eigen (privé) beheer is gepubliceerd dan is dat reden voor twijfel over de geschiktheid als bron.

Betrouwbaarheid binnen een speciale context

Biografieen

Meer informatie: Wikipedia:Biografieën van levende personen

Van auteurs wordt de grootste zorgvuldigheid verwacht bij het bewerken van biografieën van levende personen, zowel uit juridische als ethische en morele overwegingen. Verwijder materiaal zonder bronvermelding en omstreden materiaal met zwakke bronnen onmiddellijk en verplaats het niet naar de discussiepagina. Dit geldt in alle naamruimtes.

Beweringen omtrent consensus

Beweringen omtrent (wijdverbreide) consensus - zoals bijvoorbeeld claims dat de meeste academici menen dat ... - dienen onderbouwd te worden vanuit onafhankelijke secundaire en tertiaire bronnen.

Niet alle bronnen zijn even betrouwbaar. Onderstaande lijst bevat een overzicht van bronnen waarvan verschillende Wikipedianen van mening zijn dat ze beter gemeden kunnen worden.

Personen

Cv's en korte biografieën op websites of in informatiegidsen van bedrijven en instellingen zijn vaak rechtstreeks afkomstig van de persoon in kwestie zelf. Ze zijn gericht op promotie, bekendheid en carrière, de kans is daarom groot dat ze een onevenwichtig beeld geven.

Genealogische websites

Genealogische websites zijn doorgaans onbetrouwbare bronnen en niet geschikt om te gebruiken als basis voor een encyclopedisch artikel. Uitzonderingen zijn die websites die tenminste voldoen aan de door het Centraal Bureau voor Genealogie opgestelde 'Zeven pijlers van het genealogisch onderzoek’.

Biografische naslagwerken/collecties

Het Biografisch Portaal van Nederland geeft een kwaliteitsoordeel over de bestaande biografische naslagwerken/collecties. Twee ervan worden als onbetrouwbaar gekarakteriseerd, t.w. het Biographisch Woordenboek (Van der Aa) en De levensbeschryvingen der Nederlandsche konstschilders en konstschilderessen van Weyerman. Ook worden kanttekeningen geplaatst bij de betrouwbaarheid van het Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek (NNBW), bij Godgeleerd Nederland. Biographisch woordenboek van Nederlandsche godgeleerden door B. Glasius en bij Wikipedia (maar vanzelfsprekend kan Wikipedia zelf hier nooit als bron gebruikt worden). Gegevens vermeld in het NNBW en in het werk van Glasius dienen dan ook geverifieerd te worden op basis van vermeldingen in betrouwbaarder bronnen.

Evenementen

(Online) agenda's (concertagenda's, uitjesagenda's, etc) zijn vaak gebaseerd op informatie rechtstreeks afkomstig van de organisatoren van een evenement. Vanwege de doorgaans promotionele doelstelling zijn dergelijke agenda's ongeschikt om relevantie aan te tonen of om een evenwichtig overzicht te geven.

Populair-wetenschappelijke bronnen

Kranten en tijdschriften publiceren vaak populair-wetenschappelijke nieuwtjes. Als de redactie deze laat controleren door deskundigen, is er geen bezwaar tegen om deze nieuwsberichten op Wikipedia als bron te gebruiken. Er zijn echter websites die populair-wetenschappelijke nieuwtjes publiceren zonder deze te controleren. Zo worden er kritische kanttekeningen geplaatst bij de betrouwbaarheid van een populair-wetenschappelijke nieuwssite als Scientias.nl.^[1] Ook websites als Het Laatste Nieuws kunnen beter niet als bron voor wetenschappelijk nieuws gebruikt worden.^[2] Zoek dan liever de oorspronkelijke publicatie op.

Inwonersaantallen

Een voorbeeld van onbetrouwbare bronnen zijn de amateurssites met inwonersaantallen. Deze websites maken zelf berekeningen van inwonersaantallen die ze zelf juist lijken. Dit zijn dus GEEN betrouwbare bronnen. Als we niets anders hebben, kan er gebruik van gemaakt worden, maar als er al inwonersaantallen staan ergens is het vervangen van deze getallen door getallen van dit soort sites ongewenst. Het beste is op zoek te gaan naar officiële getallen.

citypopulation.de

Citypopulation.de is niet altijd betrouwbaar omdat: [1] Quote van die pagina:

1. Official censuses and estimations are mostly the basis of the population figures ... estimates (schattingen). Nergens wordt vermeld waar deze schattingen op gebaseerd zijn. De censuses (volkstellingen) zijn echter wel goed bruikbaar. De herkomst van de gegevens wordt vermeld op citypopulation.de/references.html.
2. the definition of agglomerations is sometimes based on unofficial or own estimates .... Dit gaat nog een stukje verder door op eigen inschatting.
3. If population figures are depicted by an italic font, then they have a lower quality than the other data. Reasons may be (e.g.) that the value is based on my own estimates or calculations, .... Hier wordt toegegeven dat eigen schattingen en berekeningen gemaakt worden.
4. Please, reference data taken from these web pages as follows: Thomas Brinkhoff: City Population, http://www.citypopulation.de .... Dit zou dus kunnen betekenen dat we het niet mogen overnemen. Dit kan echter alleen gelden voor de door de website zelf gemaakte schattingen en dan nog is het sterk de vraag of op individuele cijfers copyright kan zitten. Gegevens van een census zijn gewoon bruikbaar (zie boven).

world-gazetteer.com

Deze website berekent de inwonersaantallen zelf. Het is niet duidelijk waar dit op gebaseerd is. [2]

Citaat: [3]

1. If possible, official data sources are used. In many cases however no official figures are available. In that case, secondary sources such as year books, encyclopediae, atlases etc. are used. I have also received data from other stats lovers. See the info page for more information about the ...

statoids.com

Deze website geeft meestal overzichten van inwonersaantallen zoals gepubliceerd door nationale bureaus voor statistiek. In principe goed te gebruiken. Vaak zijn de cijfers van derden afkomstig en op de site gezet; er is dus geen zekerheid dat de inwonersaantallen juist zijn overgenomen. De meest recente inwonersaantallen ontbreken vaak. Oppervlaktedata is vaak afgerond en niet exact. Zie www.statoids.com/details.html.

User-generated content

Op websites die grotendeels of geheel bestaan uit user-generated content vindt doorgaans onvoldoende deskundige controle plaats op de inhoud. Het is daarom niet duidelijk hoe betrouwbaar de toevoeger (en daarmee ook de informatie) is. Het gaat bijvoorbeeld om IMDb, Discogs, Find a Grave en de meeste wiki's, zoals Reliwiki^[3] en de projecten van Wikimedia Foundation.

• Wikipedia:Bronvermelding
• Wikipedia:Zoekstrategieën
• Help:Referenties en voetnoten