Ministerraad: verschil tussen versies

Een ministerraad wordt gevormd door alle ministers van een bepaalde regering, dus zonder eventuele staatssecretarissen of onderministers.

België

In België mag de federale ministerraad hoogstens 15 leden tellen. De raad wordt paritair samengesteld, wat wil zeggen dat er bij een even aantal evenveel Franstalige als Vlaamse ministers in de ministerraad zetelen. Bij een oneven aantal ministers geldt het principe dat de voorzitter van de ministerraad onafhankelijk optreedt, waardoor het evenwicht bewaard kan worden.

Grondwettelijk gezien maken staatssecretarissen noch ministers van Staat deel uit van de ministerraad. De staatssecretarissen kunnen echter wel worden opgeroepen deel te nemen aan een vergadering van de ministerraad. De raad wordt geleid door de eerste minister en is de belangrijkste vergadering van de uitvoerende macht, hier worden immers de belangrijkste beleidskeuzes vastgelegd.

De ministerraad vergadert niet alleen met het oog op de totstandkoming van formele beslissingen, maar poogt ook een gezamenlijke en vertrouwelijke gedachtewisseling mogelijk te maken.

De ministerraad als instelling heeft zijn oorsprong in gewoonte en traditie. Door de evolutie van onze instellingen is deze raad echter geëvolueerd tot een van de belangrijkste machtsepicentra van de Belgische politiek.

Volgens de normale gang van zaken vergadert de ministerraad één keer per week, met name op vrijdagmorgen in de Wetstraat 16 in Brussel. Tijdens de vergaderingen zetelen de leden van de ministerraad aan een lange ovale tafel, waar ieder lid beschikt over een door de voorzitter toegewezen vaste plaats.

Behalve de ministers woont alleen de secretaris van de ministerraad de vergaderingen bij.

Volgens het principe van de regeringssolidariteit wordt er binnen de ministerraad niet over beleidsbeslissingen gestemd, maar worden beslissingen genomen op basis van consensus.

Kernkabinet

Het kernkabinet is een vergadering van de premier met de vicepremiers van een ministerraad. De andere ministers (of staatssecretarissen) maken er dus in principe geen deel van uit.

De regeringsleider (premier/eerste minister of minister-president) wordt geacht partijneutraal te zijn, terwijl de vicepremiers of viceminister-presidenten hun partij vertegenwoordigen. Daarom is er doorgaans ook een vicepremier van de partij van de premier zelf. In een kernkabinet worden dan de belangrijkste zaken besproken voordat ze in de voltallige ministerraad formeel worden besproken. In de Belgische Grondwet wordt enkel de ministerraad vermeld; het kernkabinet is dus een informele bijeenkomst waar enkel politieke akkoorden kunnen worden genomen maar geen formele beslissingen.

In de Vlaamse regering-Bourgeois bijvoorbeeld bestaat (anno 2017) het kernkabinet uit minister-president Geert Bourgeois (N-VA) en viceminister-presidenten Hilde Crevits (CD&V), Bart Tommelein (Open Vld) en Liesbeth Homans (N-VA).

Nederland

In Nederland maken alle ministers deel uit van de ministerraad; elke minister heeft stemrecht. Staatssecretarissen maken geen deel uit van de ministerraad; ze hebben alleen toegang tot de raad als ze zijn uitgenodigd. In de Nederlandse ministerraad wordt overlegd over het algemeen regeringsbeleid, besluiten worden bij meerderheid genomen. De ministerraad wordt soms aangevuld met de gevolmachtigde ministers van Aruba, Curaçao en Sint-Maarten, deze grotere raad wordt de Rijksministerraad genoemd. De minister-president is voorzitter van de ministerraad.

De ministerraad zoals die nu bestaat, is ontstaan in 1842. Voor die tijd vergaderden ministers ook wel samen, maar de raad was geen volwaardig instituut. Bovendien werden de gezamenlijke vergaderingen voorgezeten door de koning (dat heette dan de Kroonraad) of door de president of vicepresident van de Raad van State. De toenmalige ministers waren feitelijk dienaren of adviseurs van de koning, besluiten werden door de koning genomen. In 1842 kwam er een nieuw reglement van orde voor de ministerraad, in dat reglement werd vastgelegd dat ministers voortaan gezamenlijk konden vergaderen onder voorzitterschap van een van de ministers; de koning of Raad van State hoefde er niet meer bij te zijn. De raad kwam ook toen al één keer per week bijeen en stelde adviezen op voor de koning. Na de Grondwetsherziening van 1848 kwam er in 1850 een nieuw reglement van orde voor de ministerraad. In dat reglement werd de positie van de ministerraad ten opzichte van de koning versterkt. De raad besprak voortaan alle zaken die voor het land van belang waren en de ministerraad kon voortaan bindende besluiten nemen. De besluiten moesten bij meerderheid genomen worden; was een minister het niet eens met een besluit en wilde hij zich niet bij het meerderheidsbesluit neerleggen, dan moest hij aftreden. Als een besluit eenmaal genomen is, mag een minister niet meer van het kabinetsstandpunt afwijken. Dit homogeniteitsbeginsel houdt in dat het kabinet naar buiten toe een eenheid dient te vormen.

Vanaf 1842 kende de raad een wisselend voorzitterschap, elke drie maanden trad er een andere minister op als voorzitter. Van dit principe werd nogal eens afgeweken en na 1880 was het wisselend voorzitterschap er alleen nog in naam, in de praktijk was er een vaste voorzitter. In 1922 werd het vaste voorzitterschap vastgelegd in het reglement. Sinds men in Nederland de titel minister-president kent (vanaf 1945) is hij de voorzitter van de ministerraad.

Sinds 1983 wordt de ministerraad in de Grondwet genoemd in artikel 45 lid 1. De werkwijze van de ministerraad is geregeld in het Reglement van Orde voor de Ministerraad. De ministerraad vergadert één keer per week, in principe op vrijdag. Meestal vergadert hij in de Trêveszaal van het ministerie van Algemene Zaken aan het Binnenhof in Den Haag. Tijdens de voorbereiding van de begroting en als er andere grote of dringende zaken spelen, vergadert de raad vaker. Besprekingen van de ministerraad zijn niet openbaar en alles wat besproken wordt is vertrouwelijk. Na afloop van de vergadering geeft de minister-president een persconferentie, hij gaat dan in op de besluiten die tijdens de vergadering genomen zijn.

Zie ook

• Belgische regering
• Nederlands kabinet

Bronnen en referenties

• Voor het gedeelte van dit artikel dat over België handelt, werd gebruikgemaakt van Een plattegrond van de macht - Inleiding tot politiek en de politieke wetenschappen (Carl Devos, 2011), ISBN 978 90 382 1951 6

Externe links

Parlement & Politiek: de ministerraad